از «زیرنَهَنج» بجای «هیپوتالاموس» تا «آویزه» به جای «آپاندیس»
جنجال کتاب‌های درسی و دعوا سر واژگان مصوب فرهنگستان/اعتراض معلمان به جایگزینی واژگان نامانوس/ حدادعادل: عادت می‌کنید!
کتاب‌های درسی تازه، هنوز منتشر نشده، جنجال به پا کرده‌اند. کمتر از یک ماه به آغاز‌سال تحصیلی مانده و این بار دعوا سر واژگان مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی است که در کتاب زیست‌شناسی پایه دهم جایگزین واژه‌های «بیگانه» پیشین شده: «سپردیس» به جای «تیروئید»، «زیرنَهَنج» به جای «هیپوتالاموس»، «آویزه» به جای «آپاندیس»، «دِنا» به جای «DNA»و ده‌ها مثال دیگر.
آفتابنیوز :
واژه‌های تازه در اغلب کتاب‌ها جای «بیگانه‌ها» را گرفته اما حجم وسیع کلمات تازه که به یکباره در کتاب زیست‌شناسی جای گرفته، معلمان و 
دانش آموزانی که از‌سال هفتم با بسیاری از مفاهیم علمی آشنا شده بودند را شوکه کرده است. بنا بوده که برای اولین محصلان پایه دهمی، که مهر ماه به مدرسه می‌روند، کلمات تازه جای لغات «نامانوس» و «بیگانه» را بگیرند، اما اینطور که از اعتراض دبیران، معلمان و دانش‌آموزان پیداست، مولفان چندان خوش اقبال نبوده‌اند.
دانش آموزانی که از‌سال هفتم با بسیاری از مفاهیم علمی آشنا شده بودند را شوکه کرده است. بنا بوده که برای اولین محصلان پایه دهمی، که مهر ماه به مدرسه می‌روند، کلمات تازه جای لغات «نامانوس» و «بیگانه» را بگیرند، اما اینطور که از اعتراض دبیران، معلمان و دانش‌آموزان پیداست، مولفان چندان خوش اقبال نبوده‌اند.به گزارش آفتابنیوز، کتاب هنوز منتشر نشده اما واژه‌های تازه، به شبکه‌های اجتماعی هم کشیده شده و بازار لطیفه‌ها رونق گرفته است: «اگر در علوم دیگر مثل شیمی وفیزیک وریاضی همچنین کاری کنند، به‌زودی زبان جدیدی ابداع خواهد شد.» و انتقادات بعد از انتشار واژه‌های تازه اینطور آغاز شد: «وقتی سه‌سال بعد در دانشگاه، مجبور باشیم لاتین همین کلمات را بخوانیم چه؟» دانش‌آموزی اینطور انتقاد کرده و مادری دیگر نوشته « واژه‌هایی اعلام شده زیست شناسی کاملا نامانوس هستند. بچه‌های ما خیلی مواقع در درک مفاهیم زیست شناسی با واژه‌هایی که از سال‌ها قبل شنیده‌اند مشکل دارند، چه برسد به این واژه‌ها.»
اقدام ناروا
نسخه پیش‌نویس کتاب‌های پایه اول دوره متوسطه دوم، روی سایت دفتر تالیف کتاب‌های درسی ابتدایی و متوسطه نظری قرار گرفته و نسخه نهایی هفته آینده روی سایت قرار خواهد گرفت و کتاب‌ها اواسط شهریور منتشر خواهند شد.
افزون بر جنجالی که کلمات تازه به پا کرده، انتشار دیرهنگام کتاب‌ها هم خود معضلی است. «کتاب‌ها جدید است و لازم است معلمان زودتر از اینها با آن آشنا شوند تا در تدریس مشکلی پیش نیاید. اما اینطور که پرس و جو کردم و پیداست، کلاس‌های آموزشی ضمن خدمت معلم‌ها هم به این زودی برگزار نخواهد شد.» مهدی بهلولی، معلم و فعال صنفی اینچنین می‌گوید. کتابی که جنجال آفریده، کتاب درسی اولین محصلان نظام آموزشی ۶-٣-٣ است که از‌سال تحصیلی ٩۶-٩۵ به پایه اول دوره دوم متوسطه می‌روند اما خیلی از معلمان هنوز نسخه پیش نویس را هم ندیده اند.
گروهی از معلمان تغییرات تازه و جایگزینی «واژگان نامانوس و نامتعارف» را «اقدامی ناروا» دانسته‌اند و در اعتراض طوماری نوشته و خواسته‌اند که «برای اصلاح مجدد» هرچه سریعتر اقدام شود. در این نامه که در اعتراض به جایگزینی گسترده لغات نامانوس به جای واژگان زیست‌شناسی منتشر شده ضمن تأکید بر اینکه امضاءکنندگان نامه همگی کارشناسان زیست شناسی با مدارک تحصیلی لیسانس، فوق لیسانس و دکتری هستند، دلایل نارضایتی معلمان در ٢۵ بند آمده است: مشترک بودن زبان علمی و غیرعلمی بودن معادل سازی‌ها، آسیب دانش‌آموزان پس از ورود به دانشگاه در مواجهه با منابع علمی دانشگاهی، غیرکارشناسانه بودن معادل‌های فارسی اصطلاحات علمی که بعضا مضحک و ناشیانه و تنها با هدف ترجمه تحت‌الفظی جایگزین شده‌اند، نامانوس بودن واژه‌های معادل (مثل دنا بجایDNA) )، به کارنگرفتن اصطلاحات تازه در متون دانشگاهی،کاهش توانایی رقابتی دانش‌آموزان در آزمون‌های علمی بین‌المللی، از بین رفتن توانایی انتقال نتایج تحقیقات احتمالی تحقیقات به دنیا ودور ماندن از پیش از قافله جهانی علم، بی توجهی به نظر کارشناسی اساتید زیست‌شناسی، اجبار دبیران برای بکارگیری واژه‌هایی که هیچ درک علمی از آنها ندارند و دلایلی از این دست.
حداد عادل: به کفش نو عادت می‌کنید
ابتدای پیش‌نویس کتاب آمده: «توانمندسازی زبان فارسی در همۀ زمینه‌ها ازجمله علم و فناوری، آرمان تمام ایرانیان است. از این رو در این کتاب از واژگان مصوّب فرهنگستان زبان و ادب فارسی به جای واژگان بیگانه استفاده شده است.» در این نسخه آمده، که «نگاشت اولیه غیرقابل استناد است» و «جهت آشنایی همکاران با ساختار کتاب» در دسترس عموم قرار گرفته است و «کلیه» حقوق مادی و معنوی آن متعلق به سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی وزارت آموزش و پرورش است.
بعد از انتشار کتاب هم تعداد زیادی از معلمان و دانش آموزان، نقد خود را در همین سایت نوشته‌اند و یک در میان پاسخی گرفته اند. رضا نوشته: «کسی بعد از تحصیل با این واژه‌ها نمی‌تواند در جوامع بین‌الملل اظهار کند و تدریس نیز برای فرهنگیان سخت میشود» و پاسخش این بوده: «در کتاب جدید مصوبات فرهنگستان جایگزین کلمات انگلیسی و لاتین شده است.»
یا اینکه هانیه وکیلی اصطلاحات تازه را غیرقابل قبول دانسته: «هم معلمان با تجربه که چندین‌سال با اصطلاحات علمی درس دادند ودانش آموزان که در آزمون‌های تستی شرکت میکنند، مشکل پیدا میکنند.»
وبسایت دفتر تالیف هم در توضیحی با عنوان« واژگان زیست شناسی تصحیح شد» اینطور پاسخ داده: «همه شما در کتاب‌های درسی زیست‌شناسی با واژه‌های فارسی کاسبرگ، گلبرگ، جام‌گل، پرچم، آوند،هاگ و‌هاگدان و نظایر آنها آشنا هستید و آنها را به‌راحتی به کار می‌برید. روزی که این واژه‌ها به جای واژه‌های خارجی، یعنی به جای سپال، پتال، کالیکس، اِستامِن، وِسِل، اسپور و اسپورانژیوم، پیشنهاد شدند استفاده از آنها برای کسانی که به آن لغات خارجی عادت کرده بودند دشوار بود اما امروز همه بدون کم‌ترین دشواری از آنها استفاده میکنند. هشتاد‌سال قبل این واژه‌ها به همت استادانی مانند شادروان حسین گل‌گلاب ساخته و پیشنهاد شد. امروز نیز استادانی دانشمند برای واژه‌های جدیدی که در علم زیست‌شناسی پدید آمده معادل‌های فارسی پیشنهاد کرده‌اند.تعدادی از این واژه‌ها از امسال در کتاب درسی پایه دهم به کار رفته است. شاید استفاده از این واژه‌ها به جای واژه‌های خارجی که ما به آنها عادت داشته‌ایم، در آغاز کار قدری دشوار باشد، اما این دشواری زودگذر است و ایرانیانی که میخواهند زبان فارسی زبان علم شود، آن را تحمل خواهند کرد.»
در ادامه این متن آمده: «بیان مفاهیم علمی با استفاده از واژه‌های فارسی به فهم بهتر آن مفاهیم کمک خواهد کرد. البته نباید انتظار داشت که افراد غیرمتخصص نیز بتوانند معنی آن واژه‌ها را دریابند، همانطور که در زبان انگلیسی هم مردم عادی معنی اصطلاحات علمی تخصصی را که بسیاری از آنها در زبانهای یونانی و لاتین ریشه دارند، نمی‌دانند. برای آنکه با طرز ساخته شدن بعضی از واژه‌های فارسی جدیدی که در این کتاب به جای لغات خارجی آمده‌اند، آشنا شوید، توجه شما را به توضیح مختصری درباره آنها جلب می‌کنیم.»
بعد از بالاگرفتن بحث بر سر واژه‌های تازه، غلامعلی حداد عادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی هم ظهر چهارشنبه به خبرنگاران پاسخی اینچنین داد: «بالاخره باید این کار از جایی شروع شود، اما درباره پذیرفته نشدن این کلمه‌ها، طبیعی است مثل کفش نو می‌ماند که روزهای اول پا را می‌زند ولی بعدا پا در کفش جا می‌افتد.»
رئیس بنیاد سعدی در بخش دیگری از صحبت‌هایش گفت: «وارد کردن تعدادی واژه‌های فارسی در کتاب زیست‌شناسی کلاس دهم برای بعضی معلم‌ها تعجب‌آور بوده چون بار اولشان است به همین دلیل قدری حساسیت نشان می‌دهند و رسانه‌ها هم این مسأله را منعکس کردند. این کار از اقداماتی است که برای تبدیل زبان فارسی به زبان علم صورت گرفته است.»
چطور به آویزه عادت کنیم؟
میان این همه مخالفت اما محمدرضا نیک‌نژاد، معلم و فعال صنفی واژه سازی را یکی از ضروریات زبان میداند، چرا که به اعتقاد او «واژه‌های علمی زبانهای بیگانه، زبان کشور را در بلند مدت دچار نقصان میکنند، مثل اتفاقی که در کشور هند افتاده.» و «برای زنده بودن زبان و جلوگیری از آسیب معادل سازی لازم است.» با این حال بسیاری از واژه‌های تازه برایش غیرقابل قبولند.
او اضافه می‌کند: «کسانی که در واژه سازی دخیلند، باید بر دو مهارت چیره باشند، یکی زبان و دیگری علم.» و از واژه «آویزه» که حالا جایگزین «آپاندیس» شده، اینچنین می‌گوید: «برای دانش‌آموزان هم مضحک است که بگویند آویزه. مردم با این واژه‌های عمومی از علم پزشکی سال‌هاست که آشنا هستند. روی چنین واژه‌هایی که حساسیت وجود دارد، نباید تغییری اعمال کرد. باید پرسید چرا این واژه برگزیده شده؟ آیا نقشش در بدن به کلمه «آویزه» شبیه است؟ چطور به آویزه عادت کنیم؟»
نیک‌نژاد که خود معلم فیزیک است، دکتر محمود حسابی، فیزیکدان برجسته ایران را ازجمله کسانی میداند که صلاحیت واژه‌سازی داشته و با توجه به داشتن تخصص و در عین حال علاقه به شعر، واژه‌هایی در درس فیزیک محصلان ساخته که به گفته او «زیبا و پر معنی»اند.
نیک‌نژاد واژه «تکانه» را برای «اندازه حرکت» که حاصل ضرب جرم در سرعت است را نمونه‌ای از این واژه‌سازی‌های قابل قبول میداند.«تکانه یعنی چیزی ناگهان تکان بخورد. این واژه هم از لحاظ علمی به معنتی مورد نظر نزدیک است و با مفهوم آن در فیزیک تناسب دارد و هم اینکه از لحاظ ادبی غنی است. دانش‌آموزان رشته ریاضی و تجربی با شنیدن این کلمه تعجب نمیکنند و آن را به سخره نمیگیرند. یا کلمه کانون به‌عنوان نقطه فوکوس آینه‌ها انتخاب کرد و برای آینه‌های محدب و مقعر که دانش‌آموزان به سختی با آنها ارتباط برقرار میکردند، کا و و کوژ را جایگزین کرد؛ هر چند باز هم در کتاب‌های چند‌سال اخیر کاو و کوژ به محدب و مقعر برگشتند.»
از نگاه او، موفق‌ترین بخش واژه‌سازی‌های فرهنگستان زبان و ادب فارسی در فیزیک است چرا که دانش‌آموزان توانسته‌اند کلمه‌هایی که معادل‌سازی کرده را بفهمند و به آنها عادت کنند. او درباره این انتقاد که «دانش‌آموزان به دانشگاه می‌روند و با واژه‌های تازه گیج می‌شوند.» هم می‌گوید: «حتما باید هماهنگی‌هایی بین آموزش و پرورش و مراکز آموزش عالی صورت بگیرد تا آشفتگی پدید نیاید. بسیاری به این مسأله منتقدند و باید ارتباطی افقی وجود داشته باشد. همین حالا واژه‌های سال دوم دوره متوسطه دوم هم با واژه‌های تازه فرق می‌کند.»
به گزارش روزنامه شهروند، محمود امانی طهرانی، مدیرکل دفتر تالیف کتاب‌های درسی ابتدایی و متوسطه نظری نیز در گفت‌و‌گویی دراین‌باره به «آنا» درباره جایگزین شدن واژه‌های مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی در کتاب‌های درسی دهم متوسطه گفته: «اکثر کشورها برای حفظ زبان خود ملاحظاتی را در کتاب‌های درسی دانش‌آموزان ایجاد کرده‌اند زیرا این مسأله موجب حفظ زبان اصیل آن کشور میشود اما محدود کشورهایی هستند که نسبت به این مسأله بی‌تفاوت هستند و از واژگان انگلیسی، لاتین و … در کتاب‌های خود استفاده میکنند که این امر باعث تغییر زبان مادر آن کشور شده است.»
گزارش خطا
ارسال به دوستان
نسخه چاپی
ذخیره عضویت در خبرنامه 
انتشار یافته: ۶۶
پربحث ترین عناوین
پرطرفدار ترین عناوین
لینک های مفید
بايد بپذيريم که زبان فارسي زبان علمي رايج در دنياي امروز نيست.
از يک سو آموختن زبان فارسي را براي فرزندانمان بسيار دشوار کرده ايم و از سوي ديگر با اين گونه اقدامات بين آنها و زبان علم فاصله مي اندازیم. اين گونه اقدامات نه تنها کمکي به بسط و بقاي زبان فارسي نمي کند بلکه اثر مخربي بر اين زبان دارند.
از امروز يک دعاي ديگر هم به دعاهايمان اضافه مي شود: «خدايا زبانمان را حفظ کن!»
مثلا face bookرو میکردند:چهره کتاب
من نمیدونم چرا ما جدیدا رو مثل موش آزمایشگاهی قرار داده اند همه ی آزمایشات رو رو ما انجام میدن اگه رد شد اصلاحش میکنن.
اخ اخ اویزه ام،،،،،،،
حدادعادل اهنگر دادگر خوشتون اومد
باشد که رستگار شویم.
باشد که رستگار شویم.
خیلی بیسوادانه است که هنگام جایگزین سازی یک لغت اروپایی, کلمه جایگزین را از همان ریشه و بهمان شیوه ای که لغت اصلی اروپایی ساخته شده بسازیم م مثلا کلمه کامپیوتر رااگر بخواهیم از روی ریشه این لغت درزبان انگلیسی, ترجمه بفارسی کنیم, می شود "حسابگر"! یعنی به کامپیوتر باید بگوییم حسابگر, که خوب درست نیست.
واژه Appendre درفرانسه به معنی "آویختن", "آویزان کردن" است. لغت Appendice (آپاندیس) از آن می اید. این خیلی بیسوادانه است که ما نیز هنگام جایگزین سازی , به همان شیوه زبان اصلی صاحب "لغت" مورد جایگزینی, عمل کنیم , یعنی ما نیز از فعل "آویختن" معادل آپاندیس راپیدا کنیم. اگر اینطور باشد به فرهنگستان نیاز نیست. کافی است لغتنامه فرانسه-فارسی راباز کنیم و ... پزشکی کهن ایرانی "آپاندیس" را می شناخت , نخست ببینیم آنها آنرا چه می نامیدند
اگر خودکم‌بینی داری، به دیگران تعمیم نده
تنوع قومیت ، زبان ، اقلیم ، نژاد و ... براساس مشیت الهی و به مرور زمان و با انشعاب جمعیت ها از جمع مادر (بزرگتر ) بوده است .
لیکن امروزه که وارد دوره ای از زمان شده ایم که به لحاظ گسترش وسائل ارتباطی و نیاز بیش از پیش به برقراری ارتباط بین ملل مختلف به منظور دادو ستدهای مادی و معنوی برای ادامه حیات و حرکت به سوی تکامل جوامع بشری . متاسف خواهیم شد که جمعی به بهانه دفاع از « هویت ملی » بین خود و دیگر ملل فاصله ایجاد نمایند .
آنوقت که نیاز به برقرای ارتباط باشد باید از زبان مشترک استفاده نمود یا اینکه زبان طرف مقابل را بفهمیم .
حال اگر واژه هایی را که مخترع و تولید کننده اش یک ملت با زبان خاص خودش بوده است را ما با همان اسم زادگاهش بشناسیم و بکارببریم بهتر است یا کلی انرژی صرف نمائیم تا این واژه را از ذهن ها پاک کرده و باز بسیار تحکم کنیم تا واژه جایگزین را به این نسل و نسلهای بعدی بقبولانیم .
بعدها هم که نیاز به ارتباط با آن تولید کننده بود باید کلی زوربزنیم و مترجمی را تربیت کنیم تا واسطه گفتمان مابا آن ملت گردد !
عجیب است این طرز تفکر ؟!
ملتمان را قرنطینه کنند تا پیشرفت کنیم ؟
«آن که دانست، زبان بست و آنکه ميگفت هيچ ندانست!»
کاملا با شما موافقم... واژه سازی صد در صد باید انجام بشه اما طبق گفته خودتون باید این واژه ها در دنیای علم با روندی مناسب جایگزین بشه.
راستي فارسي مضحك چي ميشه ؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟
- خنده درآر
-خنده بيمورد درآر
خنده بيخودي درآر و يا . . . . .
بنابراين اگه دقت كنيم مي بينيم همه مون كلي فارسي دان هستيم و نمي دونيم!!!!!!!!!
HOW MUCH IS FOREIGN WORD IN
TURKISH LANGUAGE يعني چقدر لغت خارجي در زبان ترکي است مي بينيد نوشته 14 درصد لغت خارجي در زبان ترکي است تو همه زبان ها لغت خارجی است و تا حد ممکن معادل سازی می کنند ولي ما معادل سازی را اشتباه می دانیم!!!!
اینجا فقط نظراتو تایید می کنن
چیزی که تایید میشه چجوری میبینیش؟ نمیکشه؟
مردم سوئد بهترین انگلیسی‌دان‌های دگرزبان هستند ولی به شدت هم به زبان خودشون مسلطند.
اونی که میگی بخاطر زبان بلد نبودنه نه واژه‌سازی
مثلا علم کیمیا در ایران باستان وجود داشته ونهایت تلاشش در شیمی و ساخت طلا بوده خارجی ها آمدند و اسم chemistryبرایش گذاشتند.....وما دوباره آنرا به شیمی تبدیل کردیم.....!!!!!!!!!شایدهم من اشتباه فکر کردم ! امیدوارم
همچنین برای تحقیقات باید بگردی تا واژه ی علمی را پیدا کنی.
واقعا مایه ی تاسف است.
آینده ی کل دهمی ها رو نابود کردی
اگر یک نفر بخواد المپیاد زیست شناسی بره اونجا هم باید بگه آقای حدادعادل گفتن از معادل فارسی استفاده کنیم !!!؟؟؟؟
کنکور دوسال دیگه چه افتضاحی بشه
آخه .....
ازت نمیگذرم
ولی آقای حدادعادل سعی کنین یه سرگرمی جدید واسه خودتون پیدا کنین!
ما مسئول بیکاری شما نیستیم که
درسته لاکچری شیک و... هزارتا کلمه که شما فک می کنید حرفه ای هستند اما ما هزاران ساله که با این زبان هستیم و باید تا آخر الزمان برای آیندگان هم باشه
درمورد کسانی که میگن عربی چی...
عربی هم درسته و حق دارن اما عربی زبانی هست که خدا انتخابش کرده برای قرآن ما باید افتخار کنیم که عربی هم هست
تازه چون الفبای عربی با فارسی یکی هست این طوریه
تازه چون قدیم ها زبان رسمی جهان به خاطر قرآن شد و زبان علمی بود با زبان ما مخلوط شده و این نشان دهنده ی اهمیت ما به زبان فارسی هست