واژه های جدید زیبا نیست

آفتاب‌‌نیوز : روزنامه ایران نوشت: جنجال بر سر تغییر واژگان کتاب‌های درسی دانش‌آموزان هنوز ادامه دارد. از یک سو این موافقان تغییر واژگان کتاب درسی زیست شناسی هستند که بر این باورند  مطالب‌ درسی دانش‌آموزان باید از واژه‌های لاتین پاک شوند و از سوی دیگر این مخالفان تغییر واژگان هستند که می‌گویند این اقدام غیر علمی و جفا به واژه‌ها است. دبیران درس زیست شناسی در این اندیشه‌اند که در سال تحصیلی جدید چگونه دانش‌آموزان شان را با واژگان جدید فرهنگستان آشنا کنند. دانش‌آموزانی که از سال هفتم با بسیاری از مفاهیم علمی آشنا شده بودند حالا باید کلمات جدید را به کار ببرند که برای خیلی از آنها نامأنوس خواهد بود.
 
همین موضوع موجب شد تا هفته پیش جمعی از دبیران زیست شناسی آموزش و پرورش با امضای طوماری انتقاد خود را نسبت به این اقدام فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی اعلام کنند و خواستار اصلاح مجدد این کتاب ها شوند. آنها تأکید داشتند که این اصطلاحات
غیر کارشناسانه است و معادل‌‌سازی فارسی اصطلاحات علمی، بعضاً مضحک و ناشیانه و تنها با هدف ترجمه تحت الفظی جایگزین شده‌اند. آنها با مثالی نوشتند:«نامأنوس بودن واژه‌های معادل مثلاً تغییر DNA به دنا بسیار غیرعلمی است.»
 
 فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی برای 60 واژه درس زیست شناسی معادل‌سازی کرده است و وزارت آموزش و پرورش هم به تمامی مدارس ابلاغ کرده است که معلمان در کلاس درس از واژگان فارسی استفاده کنند. واژگانی چون فتوسنتز، میتوکندری، اپی گلوت، متابولیسم، سانتروزوم، اگزوسیتوز و پیرنوئید در درس زیست شناسی پایه دهم معادل‌سازی فارسی شده است. کلماتی که به گفته برخی از کارشناسان زیست شناسی «خنده دار»و «غیرعلمی »است. موضوعی که یکی از معلمان زیست شناسی به خبرنگار «ایران» می‌گوید: «23 سال است که کتاب زیست شناسی را در یکی از مدارس تهران تدریس می‌کنم و در تمام این مدت اصطلاحات علمی این کتاب را به زبان لاتین برای دانش‌آموزان عنوان کردم چرا که درس زیست شناسی دو کتاب مرجع در دنیا دارد که اصطلاحات علمی آن را از این دو کتاب می‌گیریم حالا شما دقت کنید که ما باید واژگانی را به کار ببریم که برای خودمان هم خنده دار است. این ظلم به دانش‌آموزان و البته واژگان این رشته است.»
 
او گفت: «اگر بدانم که امتحان زیست نهایی و کشوری است حتماً واژگان فرهنگستان را به دانش‌آموزانم می‌گویم و در غیر این صورت از واژگان علمی آن استفاده می‌کنم، متأسفانه اصلاً از معلمان در این باره نظر سنجی نشده است.
 
آقایان بدون توجه  به نظر معلمان اقدام کرده اند و در آخرهم می‌گویند ما نظر معلم را پرسیده‌ایم و کتاب را بررسی کردیم در حالی که هیچ نظر سنجی و آموزشی برای معلمان نداشتند.حسین آخانی زیست شناس نیز با اشاره به اینکه نباید در کارهای علمی افراط و تفریط داشته باشیم، تأکید می‌کند:«این اقدام فرهنگستان قطعاً تبعاتی برای رشته علوم پایه دارد.بسیاری از واژه‌ها برای مردم عادی هم جا افتاده است چه لزومی دارد که آنها را تغییر دهیم. اصلاً نمی‌فهمم که چرا باید به جای آپاندیس «آویزه »به کار ببریم اصلاً نقش آپاندیس آویزان شده نیست. این واژه کاملاً علمی و پزشکی است و بین مردم هم رواج دارد و معادل‌سازی اصلاً برایش معنا ندارد. دقت کنید آقایان کلمه فتوسنتز را فروغ آمایی گذاشتند. اصلاً فروغ خودش کلمه عربی است و آمایی اصلاً برای ما معنا ندارد.»او تأکید می‌کند: «اصلاً برخی از واژه‌های فرهنگستان برای من معنایی ندارد و حتی مورد قبول جامعه دانشگاهی هم نیست. متأسفانه کسانی که برای این واژگان تصمیم می‌گیرند یک اقلیت هستند که خود را نماینده کل زیست شناسی می‌دانند. این اقدام بشدت غیرعلمی و حتی می‌توانم بگویم جفا به واژگان است.»
 
موافقان می‌گویند دانش‌آموزان عادت می‌کنند
 
آن طور که مسئولان وزارت آموزش و پرورش می‌گویند: «معادل‌سازی واژه‌ها باید زودترانجام می‌شد و ما در این باره کوتاهی هم داشته‌ایم با این همه کاری که انجام شده کاملاً قانونی و با نظر خواهی خود معلمان بوده است.»
 
رئیس سازمان پژوهش و تألیف کتاب‌های درسی وزارت آموزش و پرورش با تأکید بر اینکه در کتاب درسی زیست شناسی پایه دهم 60 درصد واژه ها از سوی کارشناسان این حوزه معادل‌سازی شده است، می‌گوید:«وقتی می خواهیم معادل‌سازی کنیم عقل حکم می‌کند نظر برجسته‌ترین کارشناسان حوزه تخصصی را به کار بگیریم. سازوکار فرهنگستان این است که از گروه های متخصص در کنار یکدیگر استفاده می‌کند و آنها با توجه به معنای زبان بیگانه در زبان مبدأ و همچنین ظرفیت واژگانی فارسی که داریم واژه‌ای را پیشنهاد می‌کنند و بعد آن را برای صاحبنظران آن حوزه ارسال  و از آنها نظرخواهی می‌کنند.»
 
بهرام محمدیان می‌گوید: «این کار کاملاً قانونی بوده. واژگان علمی بستری جز کتاب درسی ندارند و باید ابتدا در کتاب‌های درسی نهادینه و بعد وارد جامعه شوند. ما در فرآیند ترویج واژگان مصوب فرهنگستان بتدریج کتاب‌های درسی را معادل‌سازی خواهیم کرد.این اقدام در کتاب‌های پایه ابتدایی آغاز شده است اما در این پایه کلمات بیگانه کمتر به کار رفته است بنابراین تغییرات در کتاب های درسی این پایه به چشم مخاطب نیامده است.
 
براساس بررسی‌هایی که انجام شده است در کتاب‌های درسی فیزیک، شیمی، زیست شناسی و تاریخ کلمات بیگانه بیشتر به کار گرفته شده است، بر این اساس بتدریج همه کتاب‌ها معادل‌سازی خواهد شد.
 
وی درباره تغییر واژگان عربی در کتاب‌های درسی می‌گوید: با واژگان جدید عربی همچون واژگان انگلیسی برخورد می‌شود و وارد کتاب‌های درسی نمی‌شوند؛ فرهنگستان زبان و ادب فارسی نیز برای تولید واژگان جدید از واژه‌های فارسی استفاده می‌کند. اما برخی از واژگان عربی در کتاب‌های شعرای ما هم وجود دارد، ما نمی‌خواهیم پیشینه غنی از گنج ادبیات فارسی را از دست بدهیم.
 
در سوی دیگر حسن انوشه، پژوهشگر تاریخ و زبان و ادبیات فارسی تغییر واژگان لاتین به فارسی را اقدام مثبت وزارت آموزش و پرورش می‌داند و می‌گوید: «فرهنگستان اقدام بسیار خوبی در جهت ترویج زبان فارسی انجام داد.
 
کلمات جدید برای دانش‌آموزان واجب و مفید است و فکر نمی‌کنم در فرآیند یادگیری مشکلی پیش آید. در دوره‌های قبلی هم کلمات لاتین ساخته شده و مردم هم به آن عادت کردند. این کلماتی که فرهنگستان ساخته کلمات بد و بی‌ربطی نیست که این چنین مردم جنجال به پا کرده‌اند.»
 
علاوه بر آن مرتضی قاسمی، سرپرست روابط عمومی فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی در پاسخ به این نقدها می‌گوید: «در درس زیست شناسی کارگروه های مختلفی داشتیم و در نهایت استادان به این نتیجه رسیدند که این کلمات جایگزین کلمات لاتین شود. با این همه ابتدا شاید برای خیلی از دانش‌آموزان این واژه‌ها سخت باشد اما آنها کم کم عادت می‌کنند.»