همکاری های هسته ای و روسیه: از فروپاشی تا اواسط دهه 90

آفتاب‌‌نیوز :

برای مطالعه همکاری های هسته ای ایران و روسیه همکاری های دو کشور را در سه مقطع زمانی مورد بررسی قرار می دهیم.
1) از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی تا اواسط دهه 90
2) از اواسط دهه 90 تا یازدهم سپتامبر 2001
3) مقطع زمانی یازدهم سپتامبر تاکنون 1)
مرحله اول: از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی تا اواسط دهه 90
شروع همکاری های جدید هسته ای ایران و روسیه به ماه های آخر فروپاشی شوروی سابق بر می گردد. دو هفته پس از رحلت امام خمینی (ره)،
هاشمی رفسنجانی رئیس وقت مجلس در ژوئن سال 1999 سفری به مسکو کرد و روابط ایران و اتخاذ جماهیر شوروری سابق در زمینه هسته ای از این زمان شروع شد. چنانچه در اعلامیه مشترک رسمی که در پایان این سفر صادر شد آمده بود که دو کشور به منظور استفاده صلح آمیز از انرژی هسته ای با یکدیگر همکاری می کنند.
فروپاشی شوروی سابق طی ماه های بعد دو نتیجه عمده به همراه داشت. از یک طرف اهمیت ژئوپلتیک ایران را برای روسیه افزایش داد و از طرف دیگر باعث ظهور یک خوش بینی نسبت به غرب شد. به همین دلیل امریکا چندان نگران گسترش همکاری های هسته ای ایران و روسیه نبود. از طرف دیگر به خاطر نزدیکی روسیه به غرب، امریکا امیدوار بود روسیه در صورت در خواست امریکا، همکاری های خود را با ایران محدود کند. گرچه قانون منع گسترش سلاح های هسته ای ایران و عراق در سال 1992 در کنگره تصویب شد، با این وجود دولت امریکا مایل نبود روابط رو به بهبود خود با روسیه را فدای همکاری های هسته ای ایران و روسیه کند. دولت کلینتون در چند مورد، اقداماتی را در جهت تحریم برخی ارگان هایی که با ایران معامله می کردند انجام داد. با این وجود دولت وی تمایلی به تحریم روسیه نداشت و مدعی بود ایالات متحده اهداف گسترده تری در روسیه دارد که عبارتند از ترویج اصلاحات سیاسی و اقتصادی, کنترل و کاهش متقابل تسلیحات، محافظت از مواد هسته ای و محدود ساختن اثرات جنگ در چچن. طی این دوره شاهد کاهش همکاری های روسیه با ایران بودیم که به خوبی نشان دهنده بهبود روابط غرب و روسیه است.
همکاری امریکا روسیه در ایران از سال 1994 آغاز شد، زمانی که رئیس جمهور وقت روسیه به کلینتون قول داد روسیه هیچ قرارداد جدید تسلیحاتی با ایران منعقد نخواهد کرد و تنها به قراردادهای فعلی عمل نموده و تا اواخر سال 1999 همکاری با ایران را کاملا متوقف خواهد کرد.
واشنگتن نیز درعوض قول داد شرکت هایی را که با ایران قرارداد امضا کرده اند تحریم نکند. در پی توافق کلینتون ویلتسین در ژوئن سال 1995 چارچوب جدیدی شکل گرفت که به نوعی بزرگترین موفقیت واشنگتن در جلوگیری از همکاری های هسته ای ایران و روسیه بود.
استراتژی امریکا در این هنگام دادن برخی امتیازات به روسیه به منظور بازداشتن این کشور از همکاری هسته ای با ایران بود. توافق چرنومردین مستلزم آن بود که ایالات متحده امریکا عضویت روسیه در یک رژیم کنترل صادرات چند جانبه که ترتیبات wassenaar نام داشت و جانشین cocom یعنی کمیته هماهنگی عصر جنگ سرد برای کنترل صادرات چند جانبه بود را بپذیرد. این تعهد پس از بحث های متعدد روسیه و امریکا از جمله در کنفرانس سران دو کشور بین کلینتون ویلتسین در ونکوور کانادا( آوریل1993) واشنگتن ( سپتامبر 1994) و مسکو(می 1995) حاصل شد. موضوعات باقی مانده در ژوئن سال 1995 با جبران خسارات وارده به روسیه از سوی دولت امریکا حل و فصل شد و متعاقب آن روسیه فهرستی از اقلام نظامی عرضه شده به ایران یا اقلامی که قرار بود بر مبنای معاهدات موجود با ایران به این کشور تحویل شود را تسلیم دولت امریکا نمود.
این مساله نشانگر آن بود که در این مقطع زمانی همکاری هسته ای روسیه با ایران تا اندازه زیادی وابسته به روابط روسیه با غرب است.

گزارش خطا

لینک کوتاه: https://aftabnews.ir/000B8q