رییس نظام ایمنی هسته‌ای: راکتور اراک پروانه‌ راه‌ندازی نداشت/ برجام برای جامعه امید ایجاد کرد

این مقام با سابقه سازمان انرژی اتمی هم‌چنین تاکید کرد که "تا وقتی توافق اولیه ژنو به دست آمد، راکتور اراک پروانه راه‌اندازی و بهره‌برداری نداشت."

وی خاطرنشان کرد که برجام تابوی ترس از ایران را شکست و به دنیا ثابت شد ایران قابلیت تعامل با دنیا را دارد.

معاون ایمنی سازمان انرژی اتمی با اشاره به گشایش‌های به وجود آمده در یک سال گذشته که از اجرای برجام می‌گذرد، روند تعامل میان سازمان انرژی اتمی با کشورهای و مجامع تخصصی بین‌المللی در حوزه‌های مختلف به ویژه ایمنی هسته‌ای را قابل قبول و رو به جلو دانست و گفت: در صنعت هسته‌ای "تنها بودن" هنر نیست بلکه امری بی‌مفهوم و غیرضرور است چرا که این صنعت به همراهی و همکاری با یکدیگر نیاز دارد.

وی گفت که "جمهوری اسلامی ایران دارای این ظرفیت و امکان هست که سه سال آینده حداقل ۱۰ الی ۱۵ تن از کارشناسانش در بازرسی‌ها و ارزیابی‌های آژانس مشارکت کنند."

ناصر راستخواه در گفت‌وگو با ایسنا در بیان تفاوت‌های ایجاد شده در پیشبرد صنعت هسـته‌ای کشور با مقایسه این فعالیت‌ها در قبل و بعد از اجرای برجام با تاکید بر این‌که "در شرایط فعلی پس از اجرای برجام ثبات و آرامش بر روند فعالیت‌های هسته‌ای ایجاد شده است" گفت: اجازه دهید کمی عقب‌تر از ۳۰ سال گذشته برویم و ببینیم در صنعت هسته‌ای چه افت و خیزهایی داشته‌ایم و الان که می‌گوییم ثبات و آرامش ایجاد شده است به چه معناست.

وی بهترین مصداق توضیح تفاوت‌های ایجاد شده قبل و بعد از برجام را نیروگاه اتمی بوشهر عنوان کرد و افزود: قبل از انقلاب اسلامی دانشگاه استنفورد پیشنهاد مشاوره هسته‌ای می‌دهد و متناسب با آن برنامه‌ریزی می‌شود. ظاهرا قبل از انقلاب در جایگاه و شرایطی هستیم که همه چیز بر وفق مراد است و به خوبی پیش می‌رود. اما بعد از انقلاب حمایت‌های بین‌المللی از ایران در این عرصه و سایر عرصه‌ها نه تنها برداشته می‌شود که درست عکس آن شرایط پیش می‌رود. در این شرایط نیروگاه اتمی بوشهر را داریم که ۷۰ تا ۸۰ درصد کارهای ساختمانی‌اش انجام شده و کشور به دنبال ادامه کار در نیروگاه است و این تازه ابتدای یک مشکل است.

این مقام سازمان انرژی اتمی گفت: ما به تمامی برنامه‌ها و اسناد و نقشه‌های ساخت نیروگاه دسترسی نداشتیم. آلمانی‌ها به کار ادامه ندادند و از طرفی کشورهای دیگر غیر از روسیه هم برای تکمیل فرآیند ساخت همکاری نکردند و خودمان هم توانایی تکمیل آن را نداشتیم و در نهایت تنها یک انتخاب برای ما می‌ماند و آن روسیه بود. از طرفی روسیه تکنولوژی آلمان را برای تکمیل این نیروگاه نداشت و ۵ الی ۶ سال طول کشید تا مطالعه برای بازسازی آن انجام شود؛ در این شرایط نظام ایمنی هسته‌ای کشور چه باید می‌کرد. در روند مطالعه و بازسازی، طراحی اولیه وجود نداشت، از این رو خیلی از قطعات شناسنامه‌دار شدند و خیلی‌ از قطعات تغییر کردند. فرض کنید ماشینی را با قطعات مدل‌های مختلف جفت و جور کنند، کسی که می‌خواهد آن را حرکت دهد، طبیعی است که اطمینانی به این ماشین نداشته باشد، بنابراین ما چالش‌های زیادی را اوایل کار داشتیم و از همان ابتدای کار با نیروگاه بوشهر درگیر بودیم و به همان اندازه که روس‌ها نیروگاه را برای فعالیت آماده کردند، ما هم از نظام ایمنی روس‌ها در امور نظارتی و ایمنی مشاوره گرفتیم.

عملیات نظارتی در نیروگاه بوشهر تجربه عجیبی بود

وی ادامه داد: حجم عملیات نظارتی ما بسیار بیش‌تر از استاندارهای معمول بین‌المللی بود به طوری که وقتی گزارش عملکرد به مسوولان می‌دادیم از این همه هزینه بازرسی و کنترل کیفی تعجب می‌کردند اما چون می‌دانستند به چه دلیل این کارها انجام می‌شود، می‌پذیرفتند. نیروگاه اتمی بوشهر از معدود نیروگاه‌هایی است که طولانی‌ترین زمان راه‌اندازی را داشته است. مواردی بود که قطعات نصب شده بود و تا هنگام راه‌اندازی آن قطعات را دوباره باز می‌کردند تا نگهداری شود. واقعا تجربه عجیبی بود و انشاءالله برای نیروگاه‌های دیگر این تجربه را نداشته باشیم.

معاون رییس سازمان انرژی اتمی با اشاره به مشکلات ساخت و راه‌اندازی نیروگاه اتمی بوشهر ادامه داد: کار بازسازی نیروگاه اتمی بوشهر در حالی پیش می‌رفت که تحریم‌ها علیه ایران روس‌ها را هم اذیت می‌کرد، چون بسیاری از قطعات از زیمنس و دیگر شرکت‌های اروپایی به خاطر طراحی اولیه وارد می‌شد. طبیعی است همراه با ساخت نیروگاه، تکنولوژی، صنعت و نیروی انسانی در بخش‌های مختلف پیشرفت می‌کند، اما این درحالی بود که در کشور اصلا زیرساخت‌های صنعتی خوبی نداشتیم. قبل از انقلاب به طور کلی کشوری مونتاژی بودیم و دانش پایه را نداشتیم، از این رو ما به سمت هر صنعتی رفتیم تا در ساخت نیروگاه اتمی بوشهر کمک حال باشند اما توانایی لازم را نداشتند. در دانشگاه‌ها رشته‌های مرتبط با صنعت هسته‌ای نداشتیم و کم کم این‌ها افزایش یافت. نیروگاه بوشهر به دانشگاه‌ها و مراکز صنعتی معرفی شد و به تناسب این بخش‌ها هم‌پای نیروگاه رشد کردند.

وی با بیان این‌که هر چند ایران دانش هسته‌ای‌ دارد اما هنوز دانش کافی برای طراحی نیروگاه نداریم تصریح کرد: ما فهم مناسب از صنعت هسته‌ای داریم و حداقل می‌دانیم گرفتاری‌های تکنولوژیک‌مان چیست. الان نیروگاه اتمی بوشهر با دانش داخلی در حال بهره‌برداری است و نیروگاه در حال تعویض سوخت و تعمیرات جانبی است و مشارکت ایرانی‌ها خیلی خوب است. در حال حاضر مشغول چهارمین سوخت‌گذاری هستیم و به نسبت برنامه‌ریزی بهتری برای این دوره تعویض سوخت داشتیم. تعداد روس‌ها نیز کمتر شده است. این در حالی است که در مرحله‌های قبلی برنامه‌ریزی‌ها با جدول زمانبدی هم‌خوانی نداشت. ما این سوابق را ثبت و در نظام ایمنی مطالعه می‌کنیم. هم‌چنین با عملکرد نیروگاه‌ها در کشورهای دیگر نیز مقایسه می‌کنیم.

رییس نظام ایمنی هسته‌ای کشور درباره روند نظارت بر ایمنی بخش‌های مختلف چرخه سوخت هسته‌ای گفت: در چرخه سوخت وضعیت متفاوت است. ما دیرتر به نظارت در ایمنی هسته‌ای در این بخش رسیدیم. با توجه به فشارهای سیاسی و بین‌المللی خیلی از کارها با عجله و فوری انجام می‌شد و وقتی در کاری عجله کنید، حتما ایمنی ضعیف می‌شود. با این حال آرام آرام روند را ارزیابی کردیم و در این زمینه هم فرایند مشخصی را دنبال کردیم.

در صنعت هسته‌ای "تنها بودن" بی‌مفهوم است

معاون صالحی درباره روند نظارت‌ها و ایمنی هسته‌ای پس از برجام اظهار کرد: با اجرای برجام تعاملات بین‌المللی مناسب شد چرا که می‌توان از ارتباطات بین‌المللی برای تبادل دانش هسته‌ای استفاده کرد. هر کشوری که صنعت هسته‌ای دارد کارش را به تنهایی انجام نداده‌ است. الان آلمان فعالیت‌هایش را به فرانسوی‌ها داده است و انگلیس که خود متولی این صنعت بود با فرانسه و اخیرا هم متمایل است با چین کار کند. چین دانش خود را از آمریکا و روسیه گرفته است. روسیه بخشی از صنعتش را از غرب گرفته است، بنابراین در این صنعت تنها بودن و تنهایی کار کردن بی‌مفهوم و امری نادرست و غیرضروری است. تعاملات بین‌المللی کمک می‌کند تا انتقال تکنولوژی و دانش به آرامی و خوبی انجام شود و اطمینان بیش‌تری از ایمنی فراهم شود.

وی با بیان این‌که تمایل جهانی به تعامل با ایران در عرصه هسته‌ای وجود دارد و این طور نیست که فقط ما این تعامل و ارتباط را بخواهیم، گفت: در این تعامل این مساله نیز مطرح است که شاید آنها می‌خواهند بدانند نقطه ضعف‌های ما کجاست یا چه داریم و چه کردیم، اما در مواردی از این ارتباطات که در یک سال گذشته با اجرای برجام ایجاد شده است، تمایل طرف‌های مقابل به همکاری در مسایلی بوده که اصلا درباره آن اطلاعی نداشتند و وقتی مطلع شدند که ما در این زمینه‌ها چه فعالیت‌هایی انجام دادیم، بسیار ما را تحسین کردند. بنابراین این تعامل می تواند به نقطه قوت برای کشور تبدیل شود.

راستخواه تاکید کرد: در بررسی‌هایی که ما در حوزه ایمنی انجام دادیم، تعامل کشورها مبتنی بر همکاری و تبادل اطلاعات است، چرا که در این حوزه یک اصل وجود دارد و آن این است که حادثه در هر نقطه، حادثه در تمام نقاط است. آن‌چه برای ژاپن در فوکوشیما اتفاق افتاد، تمام دنیا را متاثر ساخت، بنابراین ایمنی در یک‌جا ایمنی در جای دیگر است و این تمایل همگان است که ایمنی را افزایش دهند.

طولانی شدن راه‌اندازی و بهره‌برداری نیروگاه اتمی بوشهر به خاطر مسایل "ایمنی" بود

وی در ادامه در پاسخ به این پرسش که در سال‌های گذشته بارها تاریخ‌هایی برای راه‌اندازی نیروگاه اتمی بوشهر اعلام می‌شد، اما راه‌اندازی نمی‌شد، تا چه اندازه مسایل مربوط به ایمنی هسته‌ای مدنظر در این اتفاق موثر بوده است. بعضا دلایل فنی یعنی نبود تجهیزات و قطعات یا مسایل مالی و سیاسی برای این تاخیرها عنوان می‌شد؟ تاکید کرد: علت طولانی شدن راه‌ندازی و بهره‌برداری نیروگاه اتمی بوشهر به خاطر مسایل "ایمنی" بود. مشکلات مالی و سیاسی هم بود و حتی گفته می‌شد که روس‌ها اصلا نمی‌خواهند نیروگاه را راه بیندازند، اما اگر چنین قصدی هم می‌داشتند که نداشتند، به زعم ما به همان سرعتی که می‌خواستند نمی‌توانستند نیروگاه را راه‌اندازی کنند، چون اطمینانی برای این کار نبود و باید خیلی با صبر و حوصله این کار انجام می‌شد. هر قطعه باید تست و سوابق موفقیت‌آمیز تست‌ها ارایه می‌شد؛ برای تست هر سیستم ممکن بود سه هزار برگ شناسنامه مطالعه شود. بنابراین وقتی پروانه بهره‌برداری از طرف نظام ایمنی هسته‌ای کشورصادر شد که کمی هم دیر داده شد، دیگر اطمینان کافی وجود داشت که نیروگاه ایمن است.

قاطعانه می‌گویم نیروگاه اتمی بوشهر ایمن است

راستخواه در پاسخ به این پرسش که امروز می‌توانید به عنوان مسئول ایمنی هسته‌ای کشور با اطمینان بگویید، نیروگاه اتمی بوشهر مطمئن و ایمن است؟ گفت: قاطعانه می‌توانم بگویم نیروگاه اتمی بوشهر ایمن است و راه‌اندازی آن با اطمینان انجام شد.

مرحوم هاشمی‌رفسنجانی از راه‌اندازی نیروگاه بوشهر حمایت می‌کردند

وی در ادامه گفت: من از فروردین سال ۱۳۶۲ به بوشهر رفتم. نیروگاه در وضعیت مغموم، مظلوم، نامطلوب و رها شده بود. علت رفتن من به همراه تعداد دیگری از همکاران در چارچوب تصمیم مقامات کشور برای راه‌اندازی نیروگاه اتمی بوشهر بود. در آن سال، نماینده آیت‌الله خامنه‌ای، رییس‌جمهور وقت (آقای دکتر مجتهد شبستری) به بوشهر آمده و یک هفته آنجا بودند و توضیحات لازم درباره نیروگاه را ارایه کردم و ایشان هم اطلاعات را با خود به تهران بردند. هم چنین باید از آقای آیت‌الله رفسنجانی، روحشان شاد باشد هم یادی کنم که در تمام مدتی که به مناطق جنگی می‌رفتند با لباس بسیجی به بوشهر می‌آمدند و همیشه حواس‌شان به تحولات و تغییرات در نیروگاه بود و از نزدیک مسایل را بررسی می‌کردند. در آن زمان نیروگاه بوشهر در مرحله نگهداری بود و ایشان نیزخیلی از راه‌اندازی نیروگاه بوشهر حمایت می‌کردند.

راستخواه افزود: با آلمانی‌ها قراردادی امضا شد تا نیروگاه را ارزیابی و در نگهداری تجهیزات و ساختمان‌ها کمک کنند. از شرکت "توف" آلمان گروهی آمدند و به این نتیجه رسیدیم که نیروگاه قابلیت راه‌اندازی دارد. وقتی که نیروگاه مورد حمله هوایی شدید قرار گرفت، آلمانی‌ها در نیروگاه بودند. یک نفر از آنها که از نوادگان پادشاهی آلمان هم بود در آن حمله کشته شد. بعد از بمباران دوباره نیروگاه را با آلمانی‌ها ارزیابی کردیم و آنها بر این نظر بودند که نیروگاه همچنان قابلیت بازسازی دارد. بسیاری از تجهیزاتی که از زمان آلمان‌ها نصب شده و وجود داشت، در بازسازی نیروگاه مورد استفاده قرار گرفته است.

معاون صالحی گفت: مسئولان کشور بعد از جنگ تحمیلی همواره این دغدغه را داشتند که نیروگاه در شرایطی که مدت زمان زیادی از عمرش گذشته، چندین بار بمباران شده و روس‌ها نیز آن را بازسازی کرده است را با چه اطمینانی راه‌اندازی کنند. این‌ها به علاوه تحریم‌هایی بود که ایران و روسیه با آن رو به رو بودند. اما با همه این مسایل سازمان انرژی اتمی و نظام ایمنی هسته‌ای کشور به مرور به دغدغه‌ها پاسخ داد تا این‌که به مرحله راه‌اندازی و بهره‌برداری رسیدیم.

هیچ وقت برای راه‌اندازی نیروگاه بوشهر تحت فشار سیاسی از سوی مسئولان نبودیم

وی در پاسخ به این پرسش که معیارهای اطمینان یافتن نظام ایمنی با نگاه مسئولان سیاسی و امنیتی بالطبع از یک جنس نیست، با این شرایط چه کردید؟ آیا در این سال‌ها مقامی یا دولتی به شما برای راه‌اندازی نیروگاه به دلایل سیاسی فشار آورده است؟ اظهار کرد: یکی از دغدغه‌های مقامات در طول زمان این بود که کشور برای راه‌اندازی نیروگاه بوشهر سرمایه‌گذاری کرده و می‌خواهد نتیجه کار را ببیند و نمی‌خواهند در این کار تاخیر شود. ولی هیچ‌وقت این دغدغه عامل فشار بر مرکز نظام ایمنی هسته‌ای کشور در انجام وظایف خود نبوده است و ایمنی بالاترین اولویت را داشته است.

رییس نظام ایمنی هسته‌ای کشور در پاسخ به این پرسش که در فضایی که شاهد تحریم، تهدید، خرابکاری‌های فنی بودیم، اطمینان داشتن از ایمنی نیروگاه بوشهر سخت نبود؟ اظهار کرد: ضریب‌هایی که ما برای اطمینان حاصل کردن از ایمنی نیروگاه در نظر داشتیم، بیش از حد معمول و استاندارد بود و تست‌ها گاهی چهار بار تکرار می‌شد.

وی درباره برخورد آژانس نیروگاه بوشهر در روند ساخت، راه اندازی و بهره برداری گفت: آژانس یکی به نعل می‌زد، یکی به میخ. آژانس از یک طرف با فشار کشورهای متخاصم رو به رو بود و از طرفی بر اساس اساسنامه می‌دانستند که ایران حقوقی دارد و باید از ما حمایت می‌کرد. این کار هم در رابطه با بوشهر انجام شد و به ما کمک کرد. به طور کلی آژانس در نیروگاه بوشهر همکاری کرد و نیروهای ما از امکانات و کمک‌های آژانس استفاده کردند.

تحریم‌ها در دولت قبل راه‌اندازی و بهره‌برداری نیروگاه بوشهر را به تاخیر انداخت

راستخواه در پاسخ به این‌که مهم‌ترین مشکلات در سال‌های تحریم برای راه‌اندازی نیروگاه چه بود؟ مهم‌ترین مشکلات را نبود قطعات دانست و گفت: حتی قطعات را به روس‌ها نمی‌دادند. گاهی ابزار تست قطعات را به ما نمی‌دادند که برای ما بسیار مشکل‌ساز بود، اما به هر حال ما اطمینان لازم را برای خروجی‌ سیستم‌ها به دست آوردیم. در عین حال به طور کلی تحریم‌ها در دولت قبل کار راه‌اندازی و بهره‌برداری نیروگاه را به تاخیر انداخت.

رییس نظام ایمنی هسته‌ای کشور در پاسخ به این پرسش که برای اطمینان از ایمن بودن بخش‌های مختلف نیروگاه تا چه اندازه به تایید آژانس نیاز داشتید؟ گفت: ما به تایید آژانس نیاز نداشتیم، بلکه این ایران بود که باید به آژانس اطمینان می‌داد که این نیروگاه ایمن است. در سال ۲۰۰۹ میلادی، آژانس نظام ایمنی هسته‌ای ایران را ارزیابی کرد تا ببیند، نظام ایمنی قادر به دادن پروانه بهره‌برداری نیروگاه است یا نه و ما در این امتحان قبول شدیم و به طور رسمی در سایت آژانس هم این مساله اعلام شد.

معاون سازمان انرژی اتمی در ادامه درباره روند شروع به ساخت واحد دوم نیروگاه اتمی هزار مگاواتی در بوشهر گفت: طراحی مفهومی واحد دوم انجام شده است و این واحد الان در مرحله طراحی پایه است. کلنگی که زده شد، برای آن بود که به محض انجام این کار عملا کار شروع شود. هم‌چنین حدود یک ماه قبل نیز اولین پرداخت برای ساخت این نیروگاه انجام شد. مطالعات محیطی و انتخاب سایت ادامه دارد و کار بسیار با دقت در حال انجام است. احتمالا تا سه سال آینده کارهای ساختمانی شروع شود.

راستخواه در پاسخ به این پرسش که با توجه به عقب بودن نظام ایمنی هسته‌ای از آخرین تکنولوژی‌ها و دانش مربوط به ایمنی نیروگاه‌های هسته‌ای به ویژه بعد از حادثه فوکوشیما که استانداردها در این حوزه بسیار تغییر کرده است، نظام ایمنی می‌تواند ایمنی نیروگاه‌های جدید را تایید و بررسی کند؟ با تاکید بر این که "نظام ایمنی هسته‌ای کشور از آخرین استاندارها و تحولات در حوزه ایمنی هسته‌ای عقب است" خاطرنشان کرد: اصولا سازنده نیروگاه‌های هسته‌ای جلوتر از نظام‌های ایمنی هستند. روند کار به این شکل است که ابتدا معیار و ضوابط اولیه را ارایه می‌کنیم و بعد طراحی‌ها را ‌گرفته و مطالعه می‌کنیم و دوباره آنها را برمی‌گردانیم. پیمانکار موظف است مطالعات تحلیلی ایمنی اولیه را به ما ارایه دهد و طراحی‌های اولیه باید به تایید نظام ایمنی برسد و بعد از آن به دارنده پروانه بازگردانده می‌شود تا به مرحله ساخت نیروگاه برسند که در آن مرحله نیز ارزیابی‌ها ادامه دارد.

وی تاکید کرد: شاید ما در به روز رسانی خود از آخرین تحولات در این حوزه عقب باشیم، اما بی‌خبر و بی‌اطلاع نیستیم. بعد از فوکوشیما تغییرات زیادی صورت گرفته است و باید خود را به روز کنیم. آژانس و اتحادیه اروپا و دیگر کشورها نسبت به تعامل با ایران در حوزه ایمنی هسته‌ای تمایل دارند. از آنجایی که تحریم‌ها برداشته شده است، روس‌ها توجه کافی را خواهند داشت و با وجود توانایی و اعتمادی که در کارشان وجود دارد، در آینده دقت بیش‌تری خواهند داشت. کشوری که برای تعامل با دنیا دستش باز است شرایط بهتری برای کار دارد.

برجام ادامه می‌یابد
شکست اجماع جهانی علیه ایران فقط روی کاغذ نبود

معاون سازمان انرژی اتمی در ادامه تایید کرد که "با اجرایی شدن برجام، در حوزه ایمنی هسته‌ای فرصت‌های زیادی به وجود آمده است" و درباره احتمال اجرا نشدن برجام در آینده گفت: انشالله برجام ادامه می‌یابد. اظهارات محتاطانه درباره ادامه اجرای برجام طبیعی است، چرا که تحولات در عرصه سیاسی در جریان است.

وی گفت: برجام دو وجهه دارد، یک وجهه آن روی کاغذ است و دیگری وجهه مفهومی آن است که از بین نمی‌رود. ایران نشان داده است که خواستار تعامل با کشورهای جهان است و کشورهایی که به همکاری با ایران تمایل نشان دادند به اختیار خود پیش آمدند. در وجهه مفهومی، ایران تعاملات بین‌المللی خود را می‌خواهد، داشته باشد و پیام این مساله هم روی کاغذ و هم در عمل تاثیر می‌گذارد. در حال حاضر اجماع جهانی علیه ایران شکسته شده است، اما این چیزی نبود که فقط روی کاغذ اتفاق بیفتد. امروز ما می‌بینیم کارشناس‌ها و شرکت‌های مشاور در ایمنی با ما صحبت می‌کنند و پیشنهادهای عملی خوبی ارایه می‌کنند.

پیمانکار همکاری‌های فنی ایران و اروپا در حوزه ایمنی هسته‌ای ۲۵ اسفند مشخص می‌شود

رییس نظام ایمنی هسته‌ای کشور در ادامه گفت‌وگوی خود با ایسنا با اشاره به همکاری‌ سازمان انرژی اتمی با اتحادیه اروپا به ویژه در حوزه ایمنی هسـته‌ای در یک سال گذشته که از اجرای برجام می‌گذرد، اعلام کرد: نظام ایمنی هسته‌ای ۲۵ اسفند (۱۷ مارس) در بروکسل جلساتی را در چارچوب برجام در زمینه همکاری‌های فنی هسته‌ای با اتحادیه اروپا خواهد داشت و در این چارچوب، پیمانکار مشاور در قالب مناقصه بین‌المللی انتخاب می‌شود. تهیه و تنظیم این قرارداد پنج تا شش ماه زمان برده است و در نهایت این متن به تایید مقامات دو طرف رسید.

وی در توضیح قرارداد همکاری‌های فنی ایران و اتحادیه اروپا در حوزه ایمنی هسته‌ای، با بیان این‌که "ضوابط و مقررات در حوزه ایمنی هسته‌ای منبعث از تغییرات در فوکوشیما، حوادث و تحولات مختلف تغییر کرده است و هر ساله به روز می‌شوند" افزود: در سال‌های گذشته برای دریافت آخرین تحولات و تغییرات در این حوزه تحریم بودیم، اما امروز می‌توانیم با اجرایی شدن برجام علاوه بر همکاری‌های دو جانبه، تبادل کارشناس داشته باشیم. هم‌چنین در قالب این قرارداد می‌توانیم بازرسی‌های مشترک از نیروگاه‌هایشان داشته باشیم و به طور متقابل متخصصان آنها در ایران حضور داشته باشند یا در سمینارها و کنفرانس‌های مختلف شرکت می‌کنیم که در این مورد محدودیت‌های زیادی قبلا وجود داشت.

۱۰ و ۱۱ اسفند کنفرانس بین‌المللی همکاری‌های هسته‌ای ایران و اروپا برگزار می‌شود

راستخواه گفت: در همین چارچوب دو سمینار اخیرا در ایران با حضور معاون مدیرکل آژانس انرژی اتمی در ایمنی هسته‌ای و یکی از مدیران ارشد آژانس برگزار شد. حضور در این سطح در سمینارهای علمی و فنی و حمایت از همکاری‌های فنی بسیار حایز اهمیت است؛ در گذشته مقامات ارشد آژانس اجازه رفت و آمد به ایران را نداشتند. هم‌چنین کنفرانس بین‌المللی دیگری در بروکسل ۱۰ و ۱۱ اسفند برگزار می‌شود که هماهنگ‌کننده آن اتحادیه اروپا است؛ این کنفرانس نیز در چارچوب همکاری‌های فنی و هسته‌ای ایران و اتحادیه اروپا و آشنایی دو طرف با دانش و تجربیات یکدیگر برگزار می‌شود.

وی در پاسخ به این پرسش که فکر می‌کنید پیمانکار همکاری‌های فنی و در حوزه ایمنی ایران و اروپا چه کشور یا کشورهایی خواهند بود؟ گفت: بر اساس اطلاعاتی که به دست ما رسیده است، از کشورهای فرانسه، اسپانیا، آلمان و برخی کشورها هم به طور مشترک پیشنهاد مشارکت در مناقصه داده‌اند. اتحادیه اروپا برای ۳۶ ماه دوره اول این همکاری پنج میلیون یورو اختصاص داده است که در دو بخش نظام ایمنی و نیروگاهی هزینه خواهد شد. همچنین قرار است یک مرکز ایمنی در ایران در همین چارچوب تاسیس شود که طی دوره اول و دوم همکاری ایران و اروپا این مرکز طراحی و تجهیز می‌شود. این مرکز به عنوان پشتیبانی فنی نظام ایمنی (TSO) در نظر گرفته می‌شود. مرکز پشتیبانی فنی نظام ایمنی کمک می‌کند تا نیروگاه‌های جدید که ساخته می‌شود ارزیابی ایمنی‌شان با استفاده از آخرین تجربیات و تحولات در این حوزه انجام گیرد.

راستخواه با بیان‌ این‌که معمولا کشورهای دارای صنعت هسته‌ای چنین بخشی را در نظام ایمنی هسته‌ای‌ خود دارند، گفت: برای ساخت این مرکز باید شرایط را فراهم کنیم که شامل سخت‌افزار، دانش فنی، نیروی انسانی و Software (نرم‌افزار کدهای محاسباتی) می‌شود.

وی ادامه داد: تا الان به خاطر تحریم‌ها و محدودیت‌های بین‌المللی به ما نرم‌افزار نمی‌دادند ولی الان خودشان آن را به ما می‌دهند و پروانه صدور این نرم‌افزار به ایران را هم صادر می‌کنند.

رییس نظام ایمنی هسته‌ای کشور در توضیح ضرورت کدهای محاسباتی برای صنعت هسته‌ای گفت: محاسبات پیچیده نوترونی و ترمودینامیکی قلب راکتور و موارد دیگر را نمی‌تـوان به طور دستی انجام داد، بلکه با استفاده از این نرم‌افزارها انجام می‌شود. ممکن است در ایران این نرم‌افزارها نوشته شود، اما اعتبارسنجی آن سخت است. برای این‌که بخواهیم نرم‌افزاری را تایید کنیم، باید تست‌هایی را انجام دهیم که بر اساس آن شرایط قلب راکتور بدون خطا شبیه‌سازی می‌شود. طراحی و انجام این تست که به آن تست لوپ  "Test Loop” گفته می‌شود بسیار گران است و هر کشوری قادر به انجام آن نیست. ما در گذشته کدهای محاسباتی که قفل‌شان شکسته شده و قبلا مورد استفاده قرار گرفته است را به کار می‌بردیم، اما این کدهای شکسته شده برای انجام فعالیت‌های هسته‌ای نمی‌تواند استفاده شود، چراکه ضریب خطا در آنها بسیار بالاست.

وی در ادامه این گفت‌وگو با اشاره به دیگر تفاهم‌های انجام شده در یک سال گذشته در حوزه ایمنی هسته‌ای در چارچوب برجام به تفاهم ایران و سوییس دراین‌باره اشاره کرد و گفت: سال گذشته با سوییس مذاکراتی داشتیم که در همین رابطه تفاهماتی در زمینه انجام بازرسی‌های مشترک به دست آمد. در این تفاهم آمده است که کارشناسان ایرانی قادرند همراه با نظام ایمنی سوییس آموزش‌های ضمن کار ببینند که تجربیات زیادی را در اختیار ما قرار می‌دهد. نیروهای متخصص ما دانش بسیار خوبی دارند، اما تجربه به دست آوردن هم خیلی مهم است که این همکاری‌ها و تعاملات این مزیت‌ها را می‌تواند در اختیارمان قرار دهد.

ژاپنی‌ها برای همکاری با ایران منتظرند ببینند در آمریکا چه اتفاقی می‌افتد

رییس نظام ایمنی هسته‌ای کشور درباره همکاری‌های ایران و ژاپن به ویژه در حوزه ایمنی هسته‌ای و برگزاری همایشی که گفته شده است سال آینده با همکاری ایران و ژاپن در تهران برگزار خواهد شد، اظهار کرد: هنوز درباره برگزاری این همایش اقدام فوری انجام نشده است. در هر حال ما منتظر برداشتن گام‌هایی از سوی توکیو برای همکاری با ایران در چارچوب برجام هستیم، اما به نظر می‌آید آنها بیش‌تر منتظرند ببینند در آمریکا بعد از آمدن رییس‌جمهور جدید چه اتفاقی می‌افتد.

این مقام سازمان انرژی اتمی در عین حال تصریح کرد: ژاپنی‌ها برای همکاری با ایران تمایل دارند. ایران نیز اعلام کرده است که در زمینه اورژانس هسته‌ای و زلزله خواستار همکاری است.

راکتور اراک از نظام ایمنی هسته‌ای کشور پروانه راه‌اندازی دریافت نکرد

معاون صالحی در ادامه در پاسخ به این پرسش که دلیل راه‌اندازی نشدن راکتور تحقیقاتی ۴۰ مگاواتی اراک در دولت قبل یا دولت فعلی نداشتن مجوز بین‌المللی راه‌اندازی و بهره‌برداری بود؟ برخی از مقامات دولتی و نیز سازمان انرژی اتمی در دولت قبل معتقد بودند راکتور اراک مشکلی برای راه‌اندازی و بهره‌برداری نداشت؟ با رد این مطلب تاکید کرد: خیر. اصلا این طور نبود. راکتور اراک از نظر فنی به مرحله راه‌اندازی نرسیده بود و از نظام ایمنی هسته‌ای کشور نیز پروانه راه‌اندازی دریافت نکرده بود. این مرکز نظام ایمنی هسته‌ای کشور است که باید در نهایت اجازه راه‌اندازی و بهره‌برداری را صادر کند و در دولت قبل پیمانکار مربوطه نتوانست به درجه‌ای برسد که این اجازه داده شود.

وی اظهار کرد: ما در هر مرحله‌ طراحی، ساخت و نصب نظارت‌هایی داریم و با تمام ارادت به مسئولان و همکاران‌مان تا این نظارت‌ها محقق نشود، اجازه صدور این گواهینامه‌ها و پروانه‌ها داده نمی‌شود.

راستخواه در پاسخ به این پرسش که در چه بخش‌هایی نمی‌توانستید گواهینامه‌های مدنظر را صادر کنید؟ از ارایه توضیح بیش‌تر در این‌باره خودداری کرد و گفت: همین‌قدر می‌توانم بگویم که مشکل راه‌اندازی نکردن راکتور اراک فنی بود.

رییس نظام ایمنی هسته‌ای کشور ادامه داد: قطعات و تجهیزات هر تاسیساتی چه از خارج وارد شود یا خودمان در ایران آن را بسازیم، باید مورد تست قرار گیرد و با ضوابط  نظام ایمنی ارزیابی شوند.

راه‌اندازی نشدن راکتور اراک به شروع مذاکرات هسته‌ای و برجام ارتباط نداشت

وی در پاسخ به این پرسش که راه‌اندازی نشدن راکتور اراک به شروع مذاکرات هسته‌ای و برجام ارتباط داشت؟ گفت: خیر. هنوز راکتور به مرحله راه‌اندازی نرسیده بود و مدارک و اسناد لازم در این ارتباط داده نشده بود. از این رو پروانه‌ای نیز برای راه‌ندازی صادر نشد.

رییس نظام ایمنی هسته‌ای کشور با بیان این که "طراحی، ساخت، راه‌اندازی و بهره‌برداری دارای فرایندهای مشخصی است که پروانه و مجوزهای مرتبط  در هر مرحله صادر می شود و واقعا نمی‌تواند تحت تاثیر فشار قرار گیرد" با اشاره به روند تصمیمات در ساخت نیروگاه بوشهر گفت: از سال ۶۲ و ریاست جمهوری آیت‌الله خامنه‌ای تا کنون کاملا در جریان کار نیروگاه بوشهر بوده‌ام و در تمام دولت‌ها تغییری در سیاست راه‌اندازی نیروگاه اتمی بوشهر نداشتیم. البته اقدامات در  دولت‌های گذشته با سرعت‌های متفاوتی صورت گرفته است. مثلا در زمان آقای دکتر امراللهی حساسیت‌های بین‌المللی کمتر بود و کارهای خوبی انجام شد. قرارداد بوشهر در این زمان منعقد شد، اما بعد از آن شرایط متفاوت شد. فشارهای سیاسی در جلوگیری از روند تکمیل نیروگاه تغییراتی را در سرعت و فرایند کار ایجاد کرد. در زمان آقای آقازاده، توجه به چرخه سوخت نیز معطوف شد. در زمان ریاست آقای دکتر صالحی شرایط مناسب‌تری فراهم آمد که الحمدلله زحمات بیش از سه دهه به ثمر نشست. اما به طور کلی سیاست در رابطه با تاسیسات هسته‌ای بر اساس نظرمقام معظم رهبری بوده است و تغییری هم نکرده است. به لحاظ تکنیکی هیچ مقام سیاسی تا کنون مرکز نظام ایمنی هسته‌ای را در فشار کاری برای انجام وظایفش قرار نداده است.

وی در پاسخ به این پرسش که در روند بازطراحی راکتور اراک بازرسی‌های نظام ایمنی به چه شکل خواهد بود گفت: هنوز پیمانکار مربوطه برای بازطراحی راکتور اراک به ما به طور رسمی معرفی نشده است ولی به محض این‌که مدارک طراحی و ساخت را به ما ارایه دهند، کار را شروع می‌کنیم.

این مقام سازمان انرژی اتمی در پاسخ به این پرسش که اگر راکتور اراک هم مثل راکتور بوشهر پیمانکارش روسیه یا چین یا هر کشور معتبر دیگر در زمینه نیروگاه سازی بود، احتمال این‌که راکتور به مرحله راه‌اندازی برسد و از سد بازرسی‌های نظام ایمنی بگذرد زیاد بود؟ اظهار کرد: وجود یک طرف قرارداد که به طور مثال روس‌ها باشند یا چینی‌ها یا هر کشور دیگری، خیلی تفاوت ندارد. در نیروگاه بوشهر ما با پیمانکار روس طرف نبودیم، بلکه دارنده پروانه ساخت "شرکت تولید و توسعه انرژی اتمی" بود و ما مدارک و اسناد مورد نیاز برای ارزیابی را از این شرکت مطالبه می‌کردیم.

رییس نظام ایمنی هسته‌ای کشور اضافه کرد: در رابطه با بازطراحی راکتور اراک هم بالاخره یک فرد یا شرکت حقوقی اعلام خواهد کرد که قرار است چه اتفاقی بیفتد و همراه با معرفی طرح مدارک و اسناد ایجاد می‌شود.

آنها که مدعی هستند راکتور اراک امکان راه‌اندازی داشت مدارکش را ارایه دهند

راستخواه در ادامه در پاسخ به این که برخی مدعی هستند راکتور اراک امکان راه‌اندازی داشت؟ تاکید کرد: آنها که مدعی هستند راکتور اراک در مقاطع قبل امکان راه‌اندازی داشت، مدارکش را نشان دهند که بر اساس چه سندی می‌توانستیم پروانه صادر کنیم و نکردیم. ما بسیار شفاف عمل می‌کنیم و همه مدارک را می‌توانیم ارایه کنیم و گزارش‌های لازم را به روسای وقت سازمان ارایه کرده‌ایم. همان‌طور که برای راه‌اندازی نیروگاه بوشهر نیز بارها زمان راه‌اندازی آن از سوی برخی مقامات وقت اعلام می‌شد اما در آن تاریخ‌ها راه‌اندازی نشد، برای این راکتور هم مجوزها صادر نشد چون شرایط راه‌اندازی به وجود نیامد.

وی گفت: تا زمان توافق اولیه ژنو هم پروانه راه‌اندازی برای راکتور اراک صادر نکرده بودیم و حتی به طور تلویحی یا شفاهی هم چیزی در این رابطه نگفته بودیم. راکتور اراک گواهینامه انتخاب سایت و ساخت را داشت، اما پروانه راه‌اندازی و بهره‌برداری از سوی نظام ایمنی هسته‌ای نداشت.

رییس نظام ایمنی هسته‌ای کشور تصریح کرد: وظیفه ما با صدور پروانه اطمینان‌دهی به مردم است و در نهایت پاسخ‌گو بودن به مجامع جهانی، چون نیروگاه اتمی بوشهر و هر نیروگاه دیگری که در ایران ساخته شود بعد فرامرزی هم دارد، البته راکتور اراک چندان بعد فرامرزی ندارد.

وی درباره ظرفیت نظام ایمنی کشور برای انطباق با استانداردهای بین‌المللی گفت: در وهله اول، پیمانکارانی که توانایی انجام تاسیسات هسته‌ای مخصوصا راکتورها را دارند، مشخص و دارای پتانسیل‌های فنی لازم هستند و سابقه این کار را نیز دارند و بدیهی است که آشنایی کامل با استانداردهای به روز بین‌المللی را داشته باشند. از این رو با توجه به حساسیت‌های بیش‌تری که روی ایران وجود دارد، کار خارج از استاندارد را انجام نخواهند داد. از طرف دیگر آشنایی با استانداردها در مرکز نظام وجود دارد و دارندگان پروانه و پیمانکاران ملزم هستند الزامات کشور را که بر اساس استانداردهای جهانی و منطبق با شرایط کشور است، مراعات کنند. الزامات به صورت ضوابط مرکز نظام با مطالعه کلیه استانداردهای بین‌المللی و معیارهای کشور تهیه و پس از بررسی‌ها در کشور، در مواردی استفاده از کارشناسان آژانس، مرور و پس از تصویب، ابلاغ می‌شود.
 

ضمیمه ۳ برجام این فرصت را به ایران داده که خود را به استانداردهای بین المللی نزدیک کند

راستخواه در پاسخ به این پرسش که می‌توان انتظار داشت با اجرای برجام شاهد به روز شدن نظام ایمنی هسته‌ای کشور بیش از پیش باشیم؟ گفت: ابتدا جا دارد به نوبه خود از بزرگانی که زحمت برجام را کشیدند تشکر کنم. مخصوصا جناب آقای دکتر صالحی، استاد ارجمند که با دانش و درایت خود در ضمیمه "۳"  برجام این فرصت به ایران داده شده تا خود را به استانداردهای بین‌المللی روز نزدیک و نزدیک‌تر کند.

برجام به لحاظ فنی و دانش هسته‌ای و نرم‌افزاری و سخت‌افزاری اثرگذار است

معاون صالحی درباره تاثیر برجام بر روند توسعه فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای به ویژه در حوزه ایمنی تصریح کرد: برجام حداقل‌ها را برای ما ایجاد می‌کند که اگر ایجاد نمی‌شد در شرایط قبلی که بسیار در معرض عدم اطمینان‌ها بودیم و دسترسی به دانش بسیاری از تجهیزات و فعالیت‌های را نمی‌توانستیم به دست آوریم کار برایمان سخت می‌شد. امروز ما می‌توانیم هم در ساخت تاسیسات هسته‌ای رشد کنیم و هم قطعات استاندارد را وارد کنیم و زحمت ما برای ارزیابی و تست‌ها کم شود و دانش‌مان بهبود می‌یابد. برجام به لحاظ فنی و دانش هسته‌ای به لحاظ نرم‌افزاری و سخت‌افزاری اثرگذار است. ما از هسته‌ای آن چه لازم است داریم.

این مقام سازمان انرژی اتمی با تاکید بر این‌که "هیچ کشوری بدون ارتباط با دنیا در این حوزه پیشرفت نمی‌کند" در پاسخ به این پرسش که پس شما در پانزده سال گذشته که با محدودیت و تحریم مواجه بودید، چطور کار را جلو بردید؟ گفت: واقعا سخت بود. به خاطر همین مساله ما در بازرسی‌ها سخت‌گیری می‌کردیم و مسئولان تاسیسات هسته‌ای مختلف از دست ما ناراحت می‌شدند، چون برخی مواقع اطمینانی که باید به دست می‌آوردیم وسواس‌گونه بود. اما نتیجه این وسواس‌ها در نیروگاه بوشهر دیده شد و الان شش سال از کار نیروگاه می‌گذرد و "فکر" می‌کنیم که نیروگاه ایمنی با سطح بالای ایمنی در دنیا است.

وی در پاسخ به این که چرا می‌گویید "فکر"! می‌کنید؟ خاطرنشان کرد: فعالیت نیروگاه علاوه بر مساله ایمنی به عوامل دیگر هم بستگی دارد. اما از نظر ایمنی و حفاظت در مقابل اشعه بسیار خوب بوده است و به مراتب تشعشعات از سطح استاندارد و حدود تعیین شده هم کمتر بوده است. هم‌چنین تاکنون به لحاظ عملکرد فنی، نیروگاهی و موارد غیرهسته‌ای نیز به نظر خوب کار کرده است.

برجام تابوی ترس از ایران را شکست

معاون صالحی درباره اجرای برجام و ادامه یافتن این توافق با توجه به تحولات سیاسی در دنیا به ویژه آنچه در آمریکا روی داده است، با بیان این‌که "بسیار خوشحالم که با برجام تابوی ترس از ایران شکست و به دنیا ثابت شد ایران قابلیت این‌که مورد همکاری و تعامل قرار گیرد را دارد" افزود: اکنون دنیا مشاهده کرده است که ایران توانمندی‌های زیادی در این حوزه  دارد و بعید می‌دانم اجرای برجام متوقف شود.

راستخواه گفت که نسبت به برجام خوشبینم چون برای کل جامعه امید ایجاد کرد.

تا سه سال آینده ۱۰ الی ۱۵ تن از ایران در بازرسی‌ها و ارزیابی‌های آژانس مشارکت خواهند داشت

وی با بیان این‌که کارها به خوبی در اصفهان و نطنز در حال انجام است و هم‌زمان بازرسی‌ها از سوی آژانس انجام می‌شود اظهار کرد: دو هفته پیش کارگاهی با حضور کارشناسان آژانس درباره معادن اورانیوم و کارخانه تبدیل اورانیوم داشتیم و از همکاران سازمان در حوزه سوخت و معادن نیز در این دوره شرکت داشتند. در سطح جامعه نیز برای مخاطبان دیگری از موسسات علمی، انجمنهای تخصصی سمینار هایی برگزار می شود تا از انرژی هسته ای مطلع و آگاهی رسانی صورت پذیرد. این آگاهی به مقبولیت استفاده از انرژی هسته ای کمک می‌کند و برای ثبات برنامه انرژی هسته ای مهم است. چنین برنامه هایی در یک فضای تعامل شدنی است و به نظرم این فضا ایجاد شده است. الان آژانس از ایران برای شرکت در مجامع مختلف تخصصی و حقوقی و فنی دعوت می‌کند. هم‌چنین لیستی از کارشناسان ایرانی متخصص در امور بازرسی‌ از فعالیت‌ها و تاسیسات هسته‌ای آماده کردیم و برای آژانس می‌فرستیم و پیش‌بینی می‌کنم تا سه سال دیگر حداقل ۱۰ الی ۱۵ نفر از ایران در بازرسی‌ها و ارزیابی‌های آژانس در کشور های مشارکت داشته باشند.