نکات کلیدی در مذاکره با آمریکا

آفتاب‌‌نیوز :  در شرایط کنونی، بحث مذاکره ایران با آمریکا در مورد عراق را چگونه ارزیابی می نمایید؟
باید عرض کنم که اساسا اصل مذاکره به عنوان یکی از ابزارهای مهم و راهبردی در دستیابی به منافع ملی و حل و فصل اختلافات مورد استقبال جمهوری اسلامی ایران بوده و در زمان های متفاوت نیز به کار گرفته شده است و در موارد بسیاری نیز با فرصت هایی همراه بوده است. از این منظر باید عرض کنم که طرفداران مذاکره با آمریکا در ایران بر این باورند که «اصل مذاکره» با آمریکا نه تنها اشکالی ندارد. بلکه می تواند با فراهم آوردن شرایط گفتگوی مستقیم، برخی سوءتفاهمات را تلطیف کرده و در حل بسیاری از مسایل کمک نماید. ضمن اینکه از سوی دیگر این فرض نیز متصور است که مذاکرات ایران با آمریکا باعث خروج ایران از دایره محدود مذاکرات با کشورهای اروپایی و روسیه به بازیگران دیگر دخیل در تعاملات بین المللی ایران گردد. بنابراین به نظر 
می رسد که در شرایط کنونی در بحث مذاکره ایران و آمریکا بر سر موضوع عراق حداقل باید به چهار نکته زیر توجه ویژه داشت:
- نکته اول توجه به استراتژی جدید امنیت ملی آمریکا است که در 16 مارس 2006 منتشر شده است.
- نکته دوم اظهارنظرهای مقامات آمریکایی به ویژه وزیر امور خارجه آمریکا، مشاور امنیت ملی رئیس جمهور و سفیر آمریکا در عراق.
نکته سوم اهمیت قائل شدن به مذاکرات در حال جریان شورای امنیت، مواضع آمریکا در ضرورت تعلیق کامل فعالیت های هسته ای ایران و تلاش های این کشور برای به وجود آوردن اجماع جهانی علیه ایران و اتخاذ تدابیر شدید امنیتی علیه ایران و نکته آخر این است که آقای زلمی خلیل زاد طرف مذاکره کننده با مقامات ایرانی یکی از مخالفان سرسخت ایران است و بارها در نوشته ها و یا سخنرانی های خود از ادبیات تند علیه ایران استفاده کرده است و از جمله شخصیت هایی است که خواهان ادغام ایران در طرح خاورمیانه بزرگ انجام تغییرات بنیادین در ساختار حکومتی ایران است.
 
با توجه به نکات فوق، عمده نگرانی های ایران تحت این شرایط از مذاکره با آمریکا چه می تواند باشد؟
برای پاسخ به این سوال ابتدا باید عرض کنم اساسا برای انجام هر مذاکره ای به چند نکته کلیدی باید توجه کرد: از جمله زمان مناسب برای مذاکره، موضوع مذاکره، شرایط مذاکره و بالاخره منافعی که از مذاکره حاصل می شود. با توجه به موارد فوق بنظر می رسد که برخی از نگرانی های ایران بی مورد نباشد و من در ادامه برای پاسخ به سوال شما قصد دارم برخی از این نگرانی ها را یادآوری کنم:
1- اکنون به نظر می رسد که بین مقامات آمریکا این ذهنیت به وجود آمده است که پذیرش پیشنهاد مذاکره بر سر عراق به این معناست که تهدیدات و اقدامات آمریکا علیه ایران موثر بوده و مقامات جمهوری اسلامی ایران با احساس خطر از اقدامات آمریکا، حاضر به مذاکره با این کشور شده اند. چنین ذهنیتی می تواند محیط مذاکراه را تحت تاثیر خود قرار داده و به آمریکایی ها این احساس را القاء کند که در موضع مسلط قرار دارند. ضمن آنکه جمهوری اسلامی ایران همزمان درگیر مسایل متعدد بین المللی است و این مسایل اخیرا با مسایل امنیتی داخلی نیز در هم آمیخته شده است. مجموعه این موارد می تواند شرایط نابرابری را در مذاکره فراهم آورد. در چنین شرایطی احتمال زیاد دارد که وضعیت مذاکره تبدیل به گفتگوی یک طرفه گردد و جمهوری اسلامی ایران بیش از آنکه به عنوان یکی از طرفین مذاکره مطرح باشد،‌به عنوان پاسخگو قلمداد گردد. 

2 - نگرانی عمده دیگر از بابت افکار عمومی است. افکار عمومی در هر دو کشور بشدت تحت تاثیر جو ایجاد شده در تعارضات بیست و هفت سال اخیر قرار دارد و به نظر نمی رسد آمادگی لازم به لحاظ روانی در هر دو کشور وجود داشته باشد.
البته طبق اعلام مقامات رسمی دو کشور، مذاکرات تنها در مورد موضوع ثبات داخلی در عراق خواهد بود، اما برداشتهای موجود در بین افکار عمومی و گروههای تاثیر گذار چیزی متفاوت از سیاست اعلام شده است. 

3- از نظر زمانی، در زمان مناسب پس از 11 سپتامبر قرار نداریم، بهترین فرصتهای به وجود آمده در زمان حمله آمریکا به افغانستان و عراق از بین رفته است. 

سال گذشته زمان مناسب تری برای مبادله ایفای نقش موثر جمهوری اسلامی ایران در ثبات داخلی عراق با دستیابی به انرژی صلح آمیز هسته ای بود، که حتی تونی بلر نیز در ملاقات با وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در خواست مشابهی را مطرح کرد. 

4- در عین حال باید به خوبی به نیت و هدف آمریکا از پیشنهاد مذاکره پی برد. باید مطمئن شد که مذاکره با آمریکا بر سر موضوعی به نام عراق در مقطع فعلی در راستای منافع ملی کشور ارزیابی شده و یا عاملی در جهت کاهش تنش بر سر مساله هسته ای است.

زیرا ممکن است آمریکا در قالب موضوعی به نام عراق، سعی کند تا مجموعه ای از اتهامات تکراری را از دخالت در امور داخلی کشورهای دیگر گرفته و تلاش برای بی ثبات نمودن عراق تا همکاری با تروریسم مطرح کند. 

5 – توجه به سند استراتژی جدید امنیت ملی آمریکاست که در 16 مارس 2006 منتشر گردید. در این سند به صراحت ایران بعنوان تهدیدی علیه منافع و ثبات جهان معرفی شده است و از جمهوری اسلامی ایران به عنوان اصلی ترین تهدید آمریکا در جهان نام برده می شود. در بخشی از این سند، اشاره شده است که علاوه بر مساله هسته ای، ایران از تروریسم حمایت می کند. اسراییل را تهدید می کند، برهم زننده صلح خاورمیانه است، دموکراسی را در عراق با چالش روبه رو ساخته است، و به حقوق و آزادیهای مردم خود تجاوز می کند. بنابراین مساله عراق، تنها یکی از مسایل مورد بحث میان دو کشور و آن هم بحثی خارج از منافع ملی ایران است. 

بنابراین به نظر جنابعالی هدف آمریکا تحت این شرایط از مذاکره با ایران چه می تواند باشد؟
ممکن است آمریکا با طرح مذاکره با ایران بر سر مسایل داخلی عراق و به ویژه ثبات و امنیت در این کشور در شرایطی که پرونده هسته ای ایران برای بررسی در شورای امنیت سازمان ملل قرار دارد سعی کند پرونده جدیدی را برای تحت فشار قرار دادن جمهوری اسلامی ایران باز نماید. 

باید این احتمال را داد که آمریکا با دعوت از ایران برای انجام مذاکرات مستقیم، بخواهد با انجام یک جنگ روانی و تبلیغاتی جدید، به افکار عمومی داخلی و بین المللی بقبولاند که بحث دخالت ایران در عراق تنها یک اتهام نبوده و ایران با پذیرش دخالت خود برای حل و فصل موضوعات هسته ای خود در شورای امنیت سازمان ملل، و یا برای پایان دادن به جنگ روانی ماه های اخیر در خصوص حمله به ایران، سعی دارد با آمریکا وارد معامله شود. 

به عبارت بهتر ممکن است آمریکا بخواهد برای تحریک هر چه بیشتر افکار عمومی جهان، به آنان بگوید که ایران حاضر شده است در مقابل ثبات عراق، از آمریکا امتیازاتی را دریافت کند. 

آقای دکتر به عنوان آخرین سوال، بفرمایید که پیشنهاد و توصیه شما به تصمیم گیرندگان سیاست خارجی ایران چیست؟
به اعتقاد بنده اگر محور بحث مذاکره ایران – آمریکا تنها بر سر مدیریت بحرانهای داخلی عراق است، بهتر است که این اقدام در قالب کنفرانسی با شرکت تمامی همسایگان عراق در سطح کارشناسی و وزرای خارجه صورت بپذیرد. علاوه بر این، می توان این مذاکرات را با دولت عراق صورت داد و نه با آمریکا به عنوان اشغالگر این کشور.

 به هر صورت پیشنهادم این است که در این خصوص باید کار کارشناسی دقیقی بر روی مساله مذاکره ایران - آمریکا از نظر «زمان مذاکره»، «موضوع مذاکره»، «شرایط مذاکره» و «نتایج مذاکرات» و به ویژه در مورد تبلیغات آمریکایی ها انجام شود تا از عزت و منافع جمهوری اسلامی ایران به نحو احسن مراقبت گردد.