سناریوسازی های برجامی ترامپ

عقلانی است که ما تحت هیچ شرایطی در میدان بازی برجامی ترامپ بازی نکنیم و خود به استقبال بدترین شرایط نرویم. تا سوسوی دیپلماسی وجود دارد همچنان ابتکارات متعدد می توان بکار بست.

آفتاب‌‌نیوز :

شهروز ابراهیمی،توافق برجام یکی از بزرگترین توافقات تاریخی بود که به درایت تیم دیپلماسی دولت روحانی به رهبری ظریف و تیم اوباما به رهبری کری بین ایران با 5+1 بسته شد.

ایران تاکنون بدان وفادار بوده و در گزارش های متعدد آژانس بین المللی انرژی اتمی رفتار متعهدانه ایران مورد تأیید واقع شده است. ولی ترامپ در وعده های انتخاباتی بارها آن را نکوهش نموده و آن را بدترین و ناشیانه ترین توافق تاریخی خوانده است.

هرچند که ناراحتی ترامپ و برخی اعضای تندرو کابینه و همین طور اسراییل از این توافق تأییدی اضافی بر عقلانیت تیم دیپلماسی دولت روحانی در امضا و اجرای توافق و بطلانی بر مواضع تندروهای داخلی ما در این خصوص بوده است که خود حکایت دیگری است و امروزه روز با مواضع کنونی دولت آمریکا حقانیت و مشروعیت اقدام ایران به محک تجربه خورده است.

سوال در این نوشتار این است که ترامپ واقعأ به دنبال چیست؟ فهم سناریوهای امریکا و این که کدام سناریو احتمال وقوع بیشتری دارد، ما را از پیامدهای گوناگون بازی برجامی ترامپ آگاه ترساخته و رهنمود دستگاه دیپلماسی ما در تصمیم گیری های عقلانی خواهد شد.

سناریوی اول خروج یکطرفه آمریکا از این توافق است. خروج آشکار و رسمی آن برمشروعیت رفتار ایران خواهد افزود. ضمن این که متحدان اروپایی آمریکا از آن دور شده و شکاف آتلانتیکی همچو دوره جرج بوش پسر گسترده خواهد شد.

چین و روسیه نیز مواضع بین المللی و نقض توافقات بین المللی آمریکا را دستاویز حمله بدان خواهند کرد. مواضع آن در برابر کره شمالی نیز تضعیف شده و بی اعتمادی بیشتری برای آن به ارمغان خواهد آورد.

با توجه به پیامدهای ناگوار خروج یکطرفه ی آمریکا از این توافق، احتمال خروج از طرف آمریکا بسیار کمتر است. اگرچه خطر جنگ در چنین صورتی بیشتر خواهد بود.

سناریوی دوم این است که آمریکا کمافی السابق توافق را مورد حمله قرار داده و فشار بیشتری برایران اعمال نماید تا مذاکرات مجددی با ایران به عمل آید و توافقنامه ای دیگر از نو به رشته تحریر درآید. به احتمال زیاد نیت واقعی آمریکا این سناریوی دومی است و این سناریو بیشتر وفق منافع ملی آمریکا خواهد بود.

این سناریو اهداف آمریکا را برآورده خواهد ساخت. این سناریو تقریبأ مشابه سناریویی است که آمریکا با لیبی به عمل آورد. اما به احتمال خیلی زیاد ایران تن به مذاکره مجدد نخواهد داد. توافقی که به مدت بیش از یک دهه با کش و قوس های فراوان به نتیجه رسیده و در داخل ایران نیز صداهای مختلفی از سوی برخی جناح ها در پس توافق طنین انداز بوده بسیار بعید است که مجددأ مورد بحث قرار گیرد مخصوصأ که این بار مشخص است که آمریکا در پی امتیاز گیری های دیگری است و در صورت مذاکره احتمالی مجدد(که احتمال مذاکره مجدد بسیار کم محتمل است) بعید است به نتیجه برسد. شاید دولت آمریکا هم این را می داند و حداقل اعضای کابینه آن را به ترامپ گوشزد کرده اند که ایران تن به مذاکره مجدد نخواهد داد.

سناریوی سوم که واقع بینانه تر است و لفاظی ترامپ در راستای سناریوی دوم پوششی بر این است، این است که آمریکا کاری کند تا ایران مجبور گردد ازتوافقنامه خارج گردد.

این سناریو شبیه سناریویی است که آمریکا به عراق به عمل آورد. این بهترین و واقع بینانه ترین سناریوی برجامی ترامپ است. اصولأ آمریکا از مدتها پیش مشابه این اقدامات را اجرایی نموده است. چه چیزی بهتر از این که آمریکا توافقنامه را از محتوا خالی کند و روح آن را نقض نماید.

در این صورت ایران در مقابل کار انجام شده قرار خواهد گرفت. ایران در این صورت اگر به توافق همچنان پایبند باشد آمریکا به اهداف خود رسیده است واگر از آن خارج گردد- که در این صورت احتمال خروج ایران بالاست- آمریکا شکست توافق را به گردن ایران خواهد انداخت و دوباره ضمن گردآوردن متحدان اروپایی خود بر دور خود بر مشروعیت اقدامات احتمالی خود خواهد افزود.

این سناریو محتمل است و ماباید خود را از پیش در برابر آن مهیا نماییم. خطر جنگ در پس این سناریو نیز خیلی محتمل است ولی به هر حال عقلانی است که ما تحت هیچ شرایطی در میدان بازی برجامی ترامپ بازی نکنیم و خود به استقبال بدترین شرایط نرویم. تا سوسوی دیپلماسی وجود دارد همچنان ابتکارات متعدد می توان بکار بست.

باب دیپلماسی را باید گشوده نگاه داشت. جنگ هیچ گاه اجتناب ناپذیر نیست. هیچ چیزی بدتر از نتیجه جنگ نیست. به قول مولانا:

تو آیی به جنگ و روم من به صلح خدای جهان را جهان تنگ نیست

جهانیست جنگ و جهانیست صلح جهان معانی به فرسنگ نیست

اگر مر تورا صلح آهنگ نیست مرا با تو ای جان سرجنگ نیست

شهروز ابراهیمی، دانشیار روابط بین الملل دانشگاه اصفهان

گزارش خطا

لینک کوتاه: https://aftabnews.ir/0021Pa