صفحه نخست » عمومی

کد خبر: ۴۹۸۶۴۹

تعداد نظرات: ۱ نظر

تاریخ انتشار : ۰۸ دی ۱۳۹۶ - ۱۰:۲۹

گزارشی از همایش بررسی شخصیت و اندیشه قرآنی آیت‌الله هاشمی

اشک‌ها و تمجیدها برای هاشمی+تصاویر

همایش بررسی شخصیت و اندیشه های اخلاقی آیت الله هاشمی رفسنجانی با حضور خانواده مرحوم آیت الله هاشمی رفسنجانی، نمایندگان دفاتر و بیوت علما و مراجع عظام تقلید و جمع گسترده ای از مردم در سالن همایشهای غدیر قم برگزار شد.

آفتاب‌‌نیوز :

در این همایش که جمع زیادی از مردم و حاضران به صورت ایستاده آن را پیگیری می کردند، حضرت آیت الله العظمی جوادی آملی در پیامی تصویری به ویژگی‌های شخصیتی آیت الله هاشمی رفسنجانی گفت: شما مورخان، عبرت‌شناسان و سیاست‌شناسانِ ملاحظه کردید که هاشمی رفسنجانی از تخت به تخته کشانده شده و هیچ تکان نخورد. معلوم می‌شود آنچه بیرون از جان این مرد بزرگ بود، در جان او اثر نگذاشت و این معنای اخلاق است.

به گزارش آفتاب‌نیوز، متن پیام این مرجع تقلید بدین شرح است:

اشک‌ها و تمجیدها برای آیت‌الله هاشمی+تصاویر

اعوذ بالله من الشیطان الرجیم بسم الله الرحمن الرحیم الحمدلله رب العالمین وصلی الله علی جمیع الأنبیاء والمرسلین والأئمّه الهداه المهدیین سیّما خاتم الأنبیاء وخاتم الاوصیاء علیه و آلاف التهیه والثناء بهم نتولّى‌ و من اعدائهم نتبرء الی الله.

مقدم شما فرهیختگان و نخبگان علمی را گرامی می‌داریم. هدف والای شما که بزرگداشت ارتحال آیت الله هاشمی رفسنجانی است را ارج می‌نهیم و از همه بزرگوارانی که در این همایش حق سخنرانی، یا ارائه مقاله داشته و دارند سپاسگزاریم. و از همه بزرگوارانی که در نکوداشت این رحیل محبوب اقدام و قیام کرده و می‌کنند حق‌شناسی می‌کنیم و از ذات اقدس اله مسألت می‌کنیم. امام راحل و همه اصحاب و صحابه وفادار او و همه شهدای راه حقیقت را با انبیاء و اولیای الهی محشور بفرماید.

مرحوم آیت الله هاشمی رفسنجانی فضائل فراوانی داشت که همه آنها زیر مجموعه خُلق عظیم ایشان جمع شدند. مستحضرید، اخلاق یک خلقت ویژه‌ای است که انسان باید او را بسازد. البته همان‌طوری که مسیح۷ هیچ چیزی را خلق نمی‌کرد، مگر به اذن خدا، انسان صالح سالک هم، بخواهد درون خود را بسازد و فضائل اخلاقی را به صورت خلقت ویژه و خُلق درآورد، حتماً‌ به اذن الله است. منتها این عادت است به آن معجزت، که همتا ندارد، در حدّ مسائل عادی.

اخلاق، غیر از موعظه و سفارش و نصیحت است. اخلاق، جزء قوی‌ترین و غنی‌ترین علوم عقلی و فلسفی است. اخلاق عبارت از آن است که انسان در جبهه جهاد درون کامیاب باشد، این جنگ را خوب مدیریت کند، و سعی کند که نه شهید بشود و نه اسیر، و اگر نتوانست شربت شهادت بنوشد و اسیر نشود. در درجه اول کسی خلیق است و دارای خلق عظیم، که در جبهه جهاد درون فاتح باشد و اسیر بگیرد، و بعد از آن کسی است که شهید بشود، ولی اسیر نشود. و اگر خدای ناکرده ضعیف بود آن‌گاه از رده بحث پیروزی خارج می‌شود، شکست می‌خورد، که طبق بیان والی امیر بیان۷ که فرمود: «کم من عقل اسیر تحت هویً أمیر».

اخلاق جهاد کبیر است نه جهاد اکبر و آنچه در روایت معروف آمده است که جهاد اکبر است، اکبر نسبی است، نه اکبر نفسی. اکبر نفسی جهاد بین عقل و قلب است. عقل می‌گوید باید فهمید، دیدن سخت است. قلب می‌گوید، فهمیدن خرد نیست، اساس کار دیدن است. و آن بیان نورانی امیرالمؤمنین۷ در خطبه همّام که فرمود، اینها می‌کوشند که بهشت و جهنم را ببینند. «هم والجنه کمن قد رآیها، هم والنار کمن قد رآیها» آن جهاد اکبر است که در این بحث‌های عادی، حضور و ظهوری ندارد. آن‌چه که در این بحث‌های عادی ظهور دارد، همان جهاد با نفس است که از آن به عنوان جهاد اکبر یاد می‌شود، که این اکبر نسبی است، نه نفسی، و جهاد کبیر است.

مطلب دیگر آن است که در صحنه درون نیروهای موافق و مخالف صف‌آرایی کردند. هم در بخش اندیشه و خردورزی وَهم و خیال در برابر عقل نظری صف‌آرایی کردند، هم در بخش انگیزه، شهوت و غضب در برابر عقل عملی که: «به عبد الرحمان واکتسب الجنان»، صف‌آرایی می‌کنند. اگر کسی در بخش اندیشه در صحنه نبرد پیروز نشد، وهم و خیال بر عقل اندیش‌ور او حکومت می‌کنند، نتیجه تلخش غرامت‌هایی است که عقل می‌پردازد، به صورت مغالطات سیزده‌گانه یا بیش‌تر. این فنّ مغالطه که در منطق و غیر منطق مطرح است، در اثر شکست عقل نظری در برابر وهم و خیال است. او می‌خواهد به حق برسد، وهم نمی‌گذارد و خیال مانع می‌شود. اگر آن حکیم متأله توانست از غائله وهم و از خطر خیال برهد، پیروز میدان است و نتیجه او حکمت است، و اگر در این صحنه باخت، نتیجه‌اش مغالطات چندگانه است، این بخش اول.

بخش دوم که عقل عملی است مربوط به فعالیت و کار و کوشش است. شهوت از یک‌سو حمله می‌کند، غضب از سوی دیگر هجوم می‌آورد. این غارت‌گران و مهاجمان، نمی‌گذارند عقل عملی رهبری عمل را به دست بگیرد. که: «به عبد الرحمن واکتسب الجنان» یک خلیق و متخلّق و متأدّب به آداب الهی حوزه شهوت را می‌شناسد، بدون آنکه آن را تعطیل کند، تعدیل می‌کند. حوزه غضب را می‌شناسد، بدون اینکه آن را تعطیل کند، تعدیل می‌کند. رهبری تعدیل این دو نیرو را به عقل عملی می‌سپارد. شهوت به جای خود کار می‌کند، غضب به جای خود کار می‌کند، و عقل عملی اینها را در پویایی و مانایی خود استخدام می‌کند. در آن صحنه نه شهید می‌شود و نه اسیر، بلکه اسیر می‌گیرد. ولی اگر خدای ناکرده در این صحنه و در این جبهه پیروز، شکست خورد، یا شهوت امیر می‌شود، یا غضب امیر می‌شود و عقل عملی به اسارت می‌افتد. این همان بیان نورانی علی بن ابی‌طالب۷ است که فرمود: «کم من عقل اسیر تحت هویً امیر» و اگر کسی تا آخرین لحظه مقاومت کرد، نه در بخش اندیشه گرفتار وهم و خیال شد و نه در بخش انگیزه به دام شهوت و غضب افتاد، این تا آخرین لحظه مقاومت کرد، گاهی تیر زد، گاهی تیر خورد و در بستر بیماری هم افتاد، ماتَ شهیدا. این‌که در بعضی از تعبیرات دینی آمده که اگر کسی بر حبّ علی و اولاد علی: بمیرد ماتَ شهیدا، یعنی ممکن است که گاهی پایش بلغزد و بلرزد و گاهی خطر گناه او را تهدید کند، ولی تسلیم نمی‌شود. اینکه گاهی افتان، گاهی خیزان، گاهی رفتار، گاهی گفتار، گاهی هر زمانی لغزش، این در میدان جنگ است. گاهی تیر می‌زند و گاهی تیر می‌خورد و سرانجام شهید می‌شود، ولی اسیر نمی‌شود.

اگر کسی بتواند در بخش اندیشه وهم و خیال را جمع کند و رهبری عقل اندیش‌ورز بسپارد. در بخش اندیشه، شهوت و غضب را به رهبری عقل عملی هدایت کند و عقل عملی که مدیر و مدبّر است، با عقل نظری هماهنگ باشد، عقل نظری که حکیم و فرهنگ‌مدار است با عقل عملی هماهنگ باشد، این مجموعه به صورت یک انسان عاقلِ عادل درمی‌آید. البته مقامات برتر که هم از گزند خطا و هم از آسیب خطیئه مصون‌اند، معصومان‌اند که از بحث کنونی بیرون است و افراد عادی به آنها دسترسی ندارند.

نمونه بارز کسی که بتواند در حدّ خودش، در حدّ ‌معقول و معمول این فضائل را جمع‌آوری کند، آیت الله هاشمی رفسنجانی ـ رضوان الله تعالی علیه ـ بود. برخی از افراد کسانی هستند که علم مناسب را اندوختند، ولی آن درایت، مدیریت، سیاست و تدبیر سیاسی و عقلانی را تجربه نکرده‌اند. برخی به عکس امور تدبیر و سیاست را تجربه کرده‌اند، ولی علم لازم را فراهم نکرده‌اند. برخی‌ها هر دو را جمع کرده‌اند، اما به صورت جمع مکسّر.

کسی که در حدّ خود، مقدار لازم علم فراهم کرده باشد، جهاد را خوب تجربه کرده باشد، شهامت و شجاعت را تجربه کرده باشد، سیاست را تجربه کرده باشد، مدیریت و مدبریت را تجربه کرده باشد، کشوردانی و کشورداری و کشورآرایی را با این مجموعه تجربه کرده باشد و جمع این فضائل، جمع مکسّر نباشد و جمع سالم باشد، آیت الله هاشمی رفسنجانی ـ رضوان الله تعالی علیه ـ هست.

نشانه بارز او این است که این‌گونه از امور اگر یک وقتی سبقه دنیایی داشته باشد، هرگز با هم جمع نمی‌شود، چون «دارٌ بالبلاء محفوفه». قلمروی دنیا، قلمروی شهوت و غضب است. هر کدام هیات، تنهایی و تک‌روی را تجربه می‌کنند و بیان نورانی علی‌ بن ابی طالب۷، که برگرفته از بیان نورانی رسول گرامی۶ است این است: «الشاذّ من الناس للشیطان، کما أن الشاذ من الغنم للذئب». این بیان گوهربار حضرت در «نهج البلاغه» می‌گوید، انسان تک‌رو، مثل آن گوسفند تک‌چر است، که طعمه گرگ است. این انسان مستبد طعمه شیطان است، آن گوسفند تک‌چر، طعمه گرگ. «الشاذّ من الناس للشیطان، کما أن الشاذ من الغنم للذئب» واگر چنانچه عقلانی، الهی، رحمانی، نبوی، علوی، هاشمی و فاطمی بود و بالاخره دودمان قرآن و عترت: را تجربه کرد و اگر یک وقتی بخش‌های مهمی از او گرفته شد، حلم و صبر را تجربه می‌کند، آشفته نمی‌شود، چیزی را از دست نداده است که بنالد، یا گله کند و یا زمینه تفرقه را فراهم کند. آن کسی که جامع بین این فضائل است، به نحو جمع سالم و نحو جمع اکبر، زندان را برای رضای خدا، کرسی ریاست مجلس شورای اسلامی را برای خدا، ریاست مجمع تشخیص مصلحت را سالیان دراز برای رضای خدا، ریاست مجلس خبرگان را سالیان متمادی برای رضای خدا و سایر مسائل را برای رضای خدا تجربه می‌کند و اگر همه اینها یک‌جا از دست ایشان گرفته شد، برای رضای خدا صبر می‌کند، بنگرید ببینید که اخلاق چه می‌کند.

در بخش‌های پایانی سوره مبارکه بقره ذات اقدس اله می‌فرماید آنان‌که برای رضای خدا انفاق می‌کنند، ثوابی دارند. مستحضرید، که یک فقیه از این آیه‌ای که تلاوت می‌شود، وجوب زکات یا استحباب صدقات را استفاده می‌کند، این یک استنباط فقهی است. اما یک خلیق، یک متخلق، یک فنّان اخلاقی، از یک جمله به تعبیر زیبا و رسایی که در این آیه هست، بهره اخلاقی ببرد. «مَثَلُ الَّذینَ یُنْفِقُونَ أمْوالَهُمُ ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللهِ وَ تَثْبیتاً مِنْ أَنْفُسِهِم‏». در این آیه می‌فرماید، کسانی که در راه خدا انفاق می‌کنند، برای رضای خدا انفاق می‌کنند، اجری و پاداشی دارند که در ذیل آیه است. قربت آنها و قصد آنها الهی است، آن هم در جمله دوم و سوم همین آیه است.

اما اثر انفاق، یک وقت کسی انفاق بکند «قربه إلى الله»، یک وقت انفاق بکند برای اینکه جامعه را از فقر برهاند، همه اینها فضیلت است و ثواب هم دارد. اما کسی که انفاق می‌کند و می‌خواهد موقعیت خودش را تثبیت کند، یعنی همانند سلسله جبال البرز بشود، که نه تنها نلغزد و نلرزد، بلکه یک کُره‌ای را ثابت کند. تعبیر نمکین، لطیف، خلیق و اخلاقی قرآن کریم این است: «مَثَلُ الَّذینَ یُنْفِقُونَ أَمْوالَهُمُ ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللهِ وَ تَثْبیتاً مِنْ أَنْفُسِهِم‏». این «تثبیتاً» برهان اخلاقی است. یعنی کسی که انفاق علمی، مالی، آبرو، جاه، حکومت و هرچه هست را در راه خدا بکند، تا موقعیت خودش را تثبیت کند، باید مثل کوه باشد، که نلرزد و نلغزد و زمین را حفظ بکند. این‌که در قرآن کریم آمده ما سلسله جبال را رآسی قرار دادیم. اینکه در بیان نورانی امیر بیان۷ آمده: «و وتّد بالصخور میدان أرضه» «میدان» یعنی نوسان و اضطراب. خداوند با این سنگ‌های بزرگ و کوه‌ها جلوی اضطراب زمین را گرفته است. ۱٫ این کوه‌ها ثابتند؛ ۲٫ زمین را نگه‌ می‌دارند؛ ۳٫ خاصیت راسیه دارند. این کریمه می‌گوید، مردان الهی با انفاق خود را تثبیت می‌کنند، نمی‌لرزند، نمی‌لغزند، گله نمی‌کنند، آشفته نمی‌شوند و جامعه را آشفته نمی‌کنند، و نمی‌گذارند جامعه‌ای بلرزد، بلغزد و متشدّد و آشفته شود.

آیت الله هاشمی رفسنجانی ـ رضوان الله تعالی علیه ـ این‌چنین بود و نمونه‌اش در پیش‌گاه شما مورخان، عبرت‌شناسان و سیاست‌شناسانِ روز است. ملاحظه کردید که او از تخت به تخته کشانده شده و هیچ تکان نخورد. معلوم می‌شود آن وقتی که روی تخت بود، آیت الله هاشمی رفسنجانی بود و آن وقتی که روی تخته آمد، آیت الله هاشمی رفسنجانی بود. معلوم می‌شود آنچه بیرون از جان این مرد بزرگ بود، در جان او اثر نگذاشت، و این معنای اخلاق است. و لانعنی بالاخلاق إلا همین جمله قرآن کریم که فرمود: «وَ تَثْبیتاً مِنْ أَنْفُسِهِم».

از شما اندیش‌وران، بزرگان، اهل‌ بنان و بیان، خردمندان حوزوی و دانشگاهی حق‌شناسی می‌کنیم، که حق ‌شناسید، قدرشناسی می‌کنیم، که قدر شناسید، دعا می‌کنیم، که حافظان این نظامید، ثناگوی شماییم، که در راه وحدت تلاش و کوشش می‌کنید. مخصوصاً‌ که ما در ایام وحدت هستیم و هرگز از بنان، بیان، قلم، رفتار، گفتار، منش و آثار شما هیچ اثری که خدای ناکرده به وحدت آسیبی برساند شنیده نشده، و امیدواریم شنیده نشود.

پروردگارا نظام ما، رهبر ما، مراجع ما، دولت و ملت و مملکت ما را در سایه ولیت امام زمان ـ ارواحنا فداه ـ حفظ بفرما. مشکلات دولت، ملت و مملکت، مخصوصاً در بخش اقتصاد و ازدواج جوان‌ها را حل بفرما. آنچه خیر و صلاح و فلاح این ملت است به برکت قرآن و عترت عطا بفرما. روح مطهر امام و شهدا، مخصوصاً‌ مدافعان حرم را با اولیای الهی‌ات محشور بفرما، خطر بیگانگان را به استکبار و صهیونیست برگردان. این نظام الهی را تا ظهور صاحب اصلی و اصیلش از هر گزندی محافظت بفرما. غفر الله لنا ولکم. والسلام علیکم ورحمه الله وبرکاته.

مرحوم آیت الله هاشمی هیچ چیز را برای خود نمی خواست

حجت الاسلام والمسلمین احمد احمدی، پیش از ظهر امروز در همایش بررسی شخصیت و اندیشه های قرآنی آیت الله هاشمی رفسنجانی که مقارن با اولین سالگرد درگذشت وی برگزار شده بود، اظهار داشت: اساسا اخلاق ریشه در کلی سازی دارد به این معنا که انسان خود را نگاه می کند و می بیند که چه مسائلی برای او خوشایند است و چه مسائلی برای او خوشایند نیست و آنها را معیار و مبنا قرار می دهد.

او ادامه داد: اساسا ریشه ی اخلاق در درون همه ی آدمیان است و اگر این اساس در درون آدمیان نباشد نمی شود عهد و پیمانی قرار داد. بنابراین سخن بر سر این است که آیا کسی که این اصل را می پذیرد خود او هم می تواند بر آن پایبند باشد یا خیر؟

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با بیان اینکه مرحوم هاشمی رفسنجانی از جمله کسانی بود که به این اصل پایبندی داشت افزود: من از سال ۱۳۳۶ به قم آمده و در دروس مرحوم علامه طباطبایی حاضر می شدم آیت الله هاشمی را آن روز در آنجا دیدم که طلبه ی بسیار فعالی بود او مجله ی مکتب تشیع را راه انداخت نه به عنوان اینکه تقابلی با مجله ی مکتب اسلام باشد بلکه چون وجود چنین اندیشه و مجله ای را در آن دوران ضروری می دید.

احمدی با تصریح بر اینکه مرحوم هاشمی رفسنجانی علم را برای عمل می خواند، عنوان کرد: مرحوم هاشمی رفسنجانی هیچ چیز را برای خود نمی خواست بلکه هر چه داشت صرف نهضت و انقلاب و نظام کرد.

او تصریح کرد: هاشمی رفسنجانی مردی بود که در دل های مردم جای داشت او فردی حق شناس و با حافظه ی قوی بود که وقت خود را بیهوده تلف نمی کرد.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با بیان اینکه هاشمی رفسنجانی شکنجه های فراوانی را در زندان های ساواک متحمل شد تا انقلاب به پیروزی رسید عنوان کرد: هاشمی رفسنجانی زیر همین شکنجه ها و بعد از اینکه او را از شکنجه به زندان می آوردند به نوشتن تفسیر قرآن که امروز از آن به عنوان تفسیر راهنما یاد می شود می پرداخت. او می گفت از قرآن باید شیوه های اخلاقی و مبارزه را درآورد.

احمدی ابراز داشت: هاشمی شخصیتی تزلزل ناپذیر بود به گونه ای که این اواخر که فشارها بر ایشان زیاد شده بود من خدمت ایشان رسیدم و گفتم که پاسخ این هجمه ها را چرا نمی دهید؟ آن مرحوم می گفت: مخالفان از تقابل و رویارویی ما سوء استفاده می کنند، نباید کاری کرد که رهبری آسیب ببیند.

احمدی در ادامه سخنان خود از مرحوم هاشمی رفسنجانی به عنوان آبروی نظام یاد کرد و افزود: اگر دیگران می گفتند اسلام را نمی توان پیاده کرد اما دیدیم که او در پست های مختلف قرار گرفت و از عهده این مسئولیت ها به خوبی برآمد.

او در پایان یادآور شد: فضائل اخلاقی مرحوم هاشمی رفسنجانی خود یک مکتب است و نیز صبر او در برابر هجمه ها یک سوی دیگر ماجراست که به قول خودش این صبر برای حفظ نظام و رهبری بود.

آیت الله هاشمی هیچ گاه از مدار اخلاق خارج نشد

حجت الاسلام و المسلمین مهدی پورحسین، پیش از ظهر امروز در اولین همایش بررسی شخصیت و اندیشه اخلاقی آیت الله هاشمی رفسنجانی که با حضور شخصیت های برجسته حوزووی و سیاسی در محل سالن همایش های غدیر شهر قم برگزار شد، اظهار داشت: شخصیت آیت الله هاشمی برای ما حوزویان از جهات مختلفی دارای اهمیت است و از این رو باید به این جهات مهم توجه کنیم.

او گفت: آیت الله هاشمی رفسنجانی از این جهت که ملبس به لباس روحانیت بوده و بهترین زمان عمر خود را در محضر اساتید برجسته حوزه از جمله آیت الله العظمی بروجردی، امام خمینی(ره)، علامه طباطبایی، آیت الله العظمی محقق داماد و … گذراند، می توان گفت شخصیت شان در حوزه شکل گرفت، و از این رو شخصیت ایشان و شناخت آن برای ما حوزویان بسیار مهم است.

دبیر همایش بررسی شخصیت و اندیشه اخلاقی آیت الله هاشمی رفسنجانی، خاطرنشان کرد: وجه دیگر اهمیت بالای شناخت شخصیت آیت الله هاشمی رفسنجانی برای ما حوزویان این است که روحانیت یک نظام اسلامی بنام نظام جمهوری اسلامی تشکیل داد و مرحوم آیت الله هاشمی رفسنجانی از همان ابتدای تحقق این انقلاب، بعنوان یکی از ارکان نظام و به عنوان مدیری موفق و نمونه، نه فقط در ایران، که در سطح جهان نمود و ظهور و بروز پیدا کرده و این افتخار حوزه و روحانیت است که توانسته چنین شخصیت هایی را به دنیای اسلام و سیاست عرضه کند.

او در ادامه سخنان خود یادآور شد: برخی دوستان آیت الله هاشمی رفسنجانی در حوزه علمیه قم، دست به تأسیس دفتری با نام تبیین اندیشه های آیت الله هاشمی زدند که بدون وابستگی به نهادهای سیاسی است که در آن شخصیت هایی همچون حجج الاسلام و المسلمین مسیح مهاجری، قدس محلاتی، سروش محلاتی و برخی دیگر از فضلای حوزه فعالیت می کنند که باید از تمام این عزیزان تشکر کرد.

حسین پور با بیان این که قرار شده این دفتر در سال های آتی هم برنامه هایی همانند همایش امروز، برای معرفی هر چه بیشتر شخصیت آیت الله هاشمی به مردم داشته باشد، گفت: از آن جایی که اخلاق در شخصیت آیت الله هاشمی بسیار برجسته بود و از سوی دیگر جامعه امروز ما به آن نیاز فراوان دارد، به این مهم توجه خاص داشتیم.

او افزود: مرحوم آیت الله هاشمی رفسنجانی در کنار امام خمینی(ره) و رهبر معظم انقلاب و برخی دیگر از شخصیت هایی که در نظام بودند، اخلاق و سیاست را با هم جمع کرده و اخلاق سیاسی را به بهترین شکل عرضه کردند؛ مرحوم آیت الله هاشمی رفسنجانی، نمود عینی اخلاق سیاسی بود که باید به عنوان الگو مطرح کرد؛ چه آن که با تمام ناملایماتی که برای ایشان ایجاد شد، حاضر نشد از مدار اخلاقی خارج شود.

دبیر همایش بررسی شخصیت و اندیشه اخلاقی آیت الله هاشمی رفسنجانی، خاطرنشان کرد: ما برای برگزاری این همایش از چند ماه پیش تدارکاتی دیدیم؛ یک مجموعه مقالاتی را منتشر کردیم که بخشی سفارش خودمان بود و برخی هم حاصل فراخوانی بود که داده شد؛ با وجود استقبال بسیار بالا در ارائه مقالات، فقط توانستیم آن دسته مقالات دارای امتیاز بیشتر را منتشر کنیم.

او افزود: همچنین گفتارهای اخلاقی ایشان به ویژه در نمازهای جمعه را منتشر کردیم که در جلد دیگری در دسترس قرار دارد.

حسین پور با بیان این که فرهنگ قرآن و تفسیر راهنما از کارهای دیگر آیت الله هاشمی است که آن مدخل ها را هم اخراج کردیم، گفت: این مجموعه در قالب سه جلد کتاب آماده شد که فعلا یک جلد آن منتشر شده است.

او گفت: بسیاری مراکز علمی قم در برگزاری این همایش، بخاطر شخصیت آیت الله هاشمی با ما همکاری کردند که از آن جمله می توان به بنیاد بین المللی علوم وحیانی اسرا وابسته به آیت الله جوادی آملی، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم و مدیر آن حجت الاسلام و المسلمین واعظی، مجموعه دانشگاه مفید، دانشگاه ادیان و مذاهب، دفتر نشر آثار امام خمینی(ره)، مؤسسه فقهی فقه الثقلین وابسته به دفتر آیت الله العظمی صانعی، مؤسسه معارف اسلامی امام رضا، مؤسسه مفتاح کرامت و … هستند.

آیت الله هاشمی رفسنجانی مرجع بسیاری از سیاسیون بود

محسن هاشمی روز پنجشنبه درهمایش «بررسی شخصیت و اندیشه اخلاقی آیت الله هاشمی رفسنجانی» در سالن همایش های غدیر قم، به زندگی مرحوم آیت الله هاشمی رفسنجانی اشاره کرد و اظهار داشت: آیت الله هاشمی در سن ۱۴ سالگی که برای فراگیری علم به قم هجرت کرده بود، پس از رحلت آیت الله بروجردی، مشغول تبلیغ برای مکتب امام راحل شد و از اوقات خود در راه فراگیری علم و مبارزه با رژیم شاهنشاهی استفاده کرد.

او با بیان این که آیت الله هاشمی هفت بار به زندان رژیم پهلوی افتاد، افزود: ایشان در دوران شاهنشاهی بارها مورد شکنجه و آزار قرار گرفت و پنج سال از عمر خود را در زندان گذراند.

رئیس شورای شهر تهران ادامه داد: در اسناد ساواک مشخص است که آیت الله هاشمی تا چه میزان تحت کنترل رژیم پهلوی بوده است و سخنان وی با سایر مبارزان در دوران زندان و سایر زمان ها ثبت و ضبط می شده است.

او گفت: این مرد بزرگ بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در مقام تثبیت نظام و فرماندهی جنگ به خوبی عمل کرد و با آینده نگری که داشت نهادهایی همچون دانشگاه آزاد و مترو تهران را برای خدمت رسانی به مردم ایجاد کرد.

هاشمی با بیان اینکه مرحوم آیت الله هاشمی رفسنجانی همواره دارای هیجان مثبت بود و این هیجان دستاوردهایی برای وی به دنبال داشت، بیان کرد: مهربانی و عطوفت، خانواده دوستی، رازداری، تدیّن بدون تعصب، پشتکار، پرهیز از اتلاف وقت، خودداری از عصبانیت و تندی، امید به آینده، خیرخواهی برای دیگران، دنیادیدگی، پرهیز از ریا و زهدفروشی و عشق به ایران از جمله ویژگی های رفتاری مرحوم آیت الله هاشمی بود.

او توانایی کنترل احساسات، قدرت همدلی، گذشت بالا، توانایی اعتماد کردن و مورد اعتماد واقع شدن، سعه صدر، صداقت اجتماعی و پرهیز از شتاب زدگی را از ویژگی های اخلاق سیاسی آیت الله هاشمی برشمرد و عنوان داشت: به همین دلیل ایشان همواره میان گروه های سیاسی، دوستی و تفاهم برقرار می کرد و بسیاری از سیاسیون و جناح های مختلف کشور برای حل اختلاف های میان خود به ایشان مراجعه می کردند.

رئیس شورای شهر تهران تصریح کرد: ایشان به غیر از ایجاد تفاهم میان جناح های سیاسی داخلی، در دوران دفاع مقدس نقش بسزایی در اتحاد میان نیروهای ارتش و سپاه داشت، همچنین ایشان در مسائل بین المللی هم به دنبال دوستی ایران با کشورهای جهان به خصوص همسایگان بود و در دوران خود توانست تا حد زیادی اختلاف های موجود میان ایران و عربستان را حل کند.

هاشمی گفت: امروز دستاوردهای آیت الله هاشمی رفسنجانی برای همگان واضح است و سیره رفتاری او در محیط خانه و جامعه برای بسیاری به عنوان الگوی عمل درآمده است.

هاشمی به مرحله تسلیم و رضا رسیده بود

میزگرد بررسی شخصیت و اندیشه های قرآنی آیت الله هاشمی رفسنجانی با موضوع «سعه صدر» با حضور سید محمد رضا بهشتی، حجج اسلام و المسلمین سعید جوادی آملی و آذربایجانی در سالن همایش های غدیر برگزار شد.

سید محمدرضا بهشتی در این میزگرد از مرحوم هاشمی رفسنجانی به عنوان برجسته ترین چهره های تاریخ معاصر ایران نام برد و با اشاره به سخنان حجت الاسلام والمسلمین احمدی پیرامون کلیت سازی اخلاق گفت: آنچه در باب کلیت مطرح می شود کلیت نظری نیست چون میدان ما عقل عملی است و با تکیه ی اخلاق بر داشته ی نظری یا باید مدعی باشیم که امکان شناخت امور آنگونه که هست را داریم یا با تلقی های مختلف که از خیر و شر و خوب و بد و امثال آن داریم باید اینها را ملاک قرار داده واز داخل آن بتوانیم اخلاق را به دست آوریم.

او در ادامه به مقاله ی دکتر دیبا در خصوص مهندسی اخلاق نیز خرده گرفت و گفت: کاربرد اینگونه واژه ها در عرصه علم و فرهنگ و اخلاق نیازمند توجیه است چه کسی اساسا این ضمانت را به ما داده که در عرصه ی اخلاق امکان مهندسی کردن داریم؟ تبعات این نگرش که مایه ی افول اخلاق می شود پیامدهای کمی نیست بنابراین باید کوشش کرد از این اخلاق صوری به اخلاق دارای بنیان عمیق در درون افراد برسیم.

این استاد دانشگاه تهران با بیان اینکه الزامات اخلاقی و حقوقی با یکدیگر متفاوت هستند، بیان داشت: الزام اخلاقی از ناحیه ی درون شماست اگر این الزام از ناحیه ی بیرون باشد اخلاق را از اخلاق بودن می اندازد.

او در ادامه به مقوله ی سعه ی صدر پرداخت و گفت: سعه ی صدر به عنوان فضیلت ممتاز اخلاقی، زمانی در دایره ی اخلاق فردی خود را آشکار می کند و یک زمانی وارد عرصه ی اجتماعی می شود، آنجاست که اگر ظهور یابد نه تنها مایه ی خیر بزرگ برای فرد بلکه برای جامعه هم خواهد بود.

محمدرضا بهشتی ادامه داد: اگر در زندگی پیامبران بنگریم می بینیم که موسی (ع) از خداوند طلب شرح صدر می کند و آنچه که موسی در مقام دعا طلب می کند به روایت قرآن کریم در شخص پیامبر ظهور و بروز می یابد.

او ابراز داشت: مرحوم هاشمی رفسنجانی از کسانی بود که در طول دوران مبارزه قبل از انقلاب در او ایمان عاشقانه متعهدانه نسبت به امور دینی ملاحظه می کنید که از هیچ چیز واهمه نداشت و در میان نیروهای مذهبی قبل از انقلاب یکی از دو نفری بود که به عنوان قهرمان شکنجه محسوب می شد.

این استاد دانشگاه تهران بیان کرد: سعه ی صدر هاشمی رفسنجانی در سال های قبل از پیروزی انقلاب مایه ی برکت بود. وی از تبدیل شدن مسائل داخل زندان به بحران به دلیل همین سعه ی صدری که داشت جلوگیری می کرد.

بهشتی با ذکر این مطلب که هاشمی مرد بحران ها بود، اذعان داشت: او در شرایط دشوار کسی بود که به دلیل افق بلندی که داشت و نیز به برکت این سعه ی صدری که خداوند به او داده بود وضعیت ممتازی پیدا نمود که در انقلاب کمتر کسی را همانند او می بینیم.

او با اشاره به بی مهری هایی که در اواخر عمر مرحوم هاشمی نسبت به ایشان صورت گرفته بود، گفت: اگر ایمان قوی و تعهد آن مرحوم به انقلاب و تجربه ی دوران های سخت نبود شاید تحمل این وضعیت در سال های پایانی عمر ایشان ناممکن می شد.

فرزند شهید دکتر بهشتی اذعان کرد: آیت الله هاشمی رفسنجانی از کسانی بود که زندگی او در خدمت به خدا و مردم گذشت و توانست با روحیه و افق بلند و سعه ی صدری که داشت برای ملت و انقلاب تکیه گاهی باشد که فقدان او را تا مدت ها بعد احساس خواهیم کرد.

چهار مرحله سیرورت آیت الله هاشمی رفسنجانی

در ادامه ی این میزگرد حجت الاسلام والمسلمین سعید جوادی آملی در سخنانی بیان کرد: اخلاق وقتی از جایگاه و خواستگاه اصلی اش مورد بحث و بررسی قرار می گیرد لااقل دو علم را پشت سر می گذارد و عالمان اخلاق دانش حکمت و عرفان را پشتوانه ی اخلاق می دانند.

او تصریح کرد: این دانش ها صبغه آکادمیک و علمی و دیگری جان مایه ی انسانی و اصلی دارند که بدون آنها اخلاق محقق نمی شود. اخلاق از درون انسان ها می جوشد و این به سعه ی انسان برمی گردد که به توسعه ی انسانی وابسته است.

استاد حوزه ی علمیه قم در ادامه بیان کرد: مرحوم هاشمی رفسنجانی از افرادی بود که در هر دوره و مرتبه ای که قرار داشت بر توسعه ی وجودی خود می افزود. او همواره در حال شدن و سیرورت بود و این توسعه ی وجودی بر اساس استکمالی است که آن را باور داشت.

جوادی آملی ادامه داد: مرحوم هاشمی یکی از سربازان وفادار برای امام راحل بود که در این راه همه چیز خود را قربانی می کرد و کمترین کاری که این جایگاه را متزلزل کند انجام نداد.

او ادامه داد: وقتی انقلاب پیروز شد هاشمی از سربازی به درجه ی افسری رسید و در کنار امام قرار گرفت و توصیه ها و سخنان امام راحل را همواره مجری بود و هر جا ایشان را می فرستاد موفق برمی گشت.

استاد حوزه ی علمیه قم عنوان کرد: وقتی هاشمی فضای جنگ را دید و امام او را به مقام فرماندهی رساند این دوره ی سوم توسعه ی وجودی هاشمی است که دوران هشت سال جنگ را با عزت و عظمت فرماندهی کرد.

جوادی آملی ادامه داد: مرحله ی چهارم زمانی است که او به دوره ی سرداری می رسد و کشور را با وجود مشکلات و چالش های فراوانی که داشت تدبیر می کند.

او به زمان پس از رحلت امام راحل اشاره کرد و گفت: این مرحله در واقع مرحله ی برادری هاشمی برای رهبری است و در حقیقت این مرحله ی شرح صدر است یعنی در عین حال که در کنار رهبری برادرانه ایستاد ناصحانه و مشفقانه نیز سخن می گفت این التزام عملی و مشفقانه او با رهبری حرکت کردن از بهترین و ارزشمندترین حرکت های هاشمی است.

جوادی آملی در پایان گفت: هاشمی به مرحله ی تسلیم و رضا رسید و در این مرحله هم جان به جان آفرین تسلیم کرد.

هاشمی اخلاق گوشه گیری را به اخلاق مجاهدت تغییر داد

در ادامه‌ی این میزگرد حجت الاسلام آذربایجانی نیز در سخنانی عنوان کرد: یکی از اقداماتی که آیت الله هاشمی رفسنجانی در بحث اخلاق انجام داد تغییر نگاه از اخلاق گوشه گیری و سستی به اخلاق مجاهدت بود.

او با اشاره به آیات ۱۸ تا ۲۳ سوره ی توبه عنوان کرد: ما در قرآن هیچ کجا فضیلتی هم طراز با مجاهدت در راه خدا نداریم و این در این آیات به خوبی بیان شده است.

این پژوهشگر حوزه از ویژگی های برجسته ی آیت الله هاشمی را مجاهدت جانی، مالی و عرضی دانست و گفت: در این مجاهدت یکی از فضیلت های اساسی که باید نمودار شود سعه ی صدر است مجاهدت همیشه اینگونه نیست که راه های طی کردن و هموار داشته باشد بلکه مشکلات و مشقات زیادی هم ممکن است بر سر راه انسان به وجود آید همانگونه که در زندگی آیت الله هاشمی به خوبی می بینیم.

آذربایجانی نزدیک ترین ترجمه ی فارسی سعه ی صدر را دریا دلی دانست و گفت: در آیات و روایات مختلف، سعه ی صدر قرابت معنایی بسیاری با شرح صدر دارد.

او صبر و تحمل، تاب آوری، شکیبایی و بردباری را مؤلفه های اساسی سعه ی صدر دانست و بیان کرد: بحث سخن وری ملازم با شرح صدر است، سخنرانی هایی که مرحوم هاشمی قبل از انقلاب کرد منشأ روشنگری در بسیاری از افراد شده است و در حقیقت می توان هاشمی رفسنجانی را یکی از استوانه های روشنگری در قبل از انقلاب دانست.

به نوشته شفقنا، این پژوهشگر حوزه با طرح این سوال که تا به کی باید صبر و سعه صدر داشت، گفت: مواقعی که حق شخصی فرد در میان است و سختی ها و زجرهای فراوانی در پی است باید تحمل کرد اما گاهی مصلحت اهمی وجود دارد که در این مواقع جای سکوت و سعه ی صدر نیست. در موارد نادری آیت الله هاشمی لب به سخن می گشود و حقایق بسیاری را بیان می کرد.