آفتابنیوز : سي و پنج سال پيش در اوج جنگ سرد شوراي كنترل تسليحات واشنگتن در كتابچه كنفرانس اش نوشت كه اين توافقنامه يكي از مهم ترين معاملات امنيتي تاريخ را انجام مي دهد، يعني كشورهاي فاقد تسليحات اتمي را از داشتن آنها منع و دارندگان اين سلاح ها را كم كم وادار به تسليم كردن آنها مي كند.
اين معامله كه موفق ترين قرارداد تاريخ در كاهش شمار كشورهاي دارنده تسليحات اتمي به شمار مي رود طي چند سال گذشته با چندين مورد گزارش از ساخت اين تسليحات، دچار تزلزل شده است.
كره شمالي متهم است كه بمب اتم دارد. ايالات متحده مي گويد كه ايران در حال ساخت سلاح هاي هسته اي است. و كشف مواردي از قاچاق مرزي فناوري و مواد هسته اي باعث ايجاد اين نگراني شده است كه مبادا سلاح هاي كشتار جمعي به دست تروريست ها بيفتد.
يك ديپلمات اروپايي مي گويد: در جهان پس از جنگ سرد و يازده سپتامبر، قرارداد 188 كشوري خلع سلاح اتمي معادله نادرستي است. ما بايد اين واقعيت را بپذيريم كه امروز چالش اصلي نظارت بر استفاده صلح آميز از انرژي هسته اي است چرا كه اين انرژي مي تواند به سوي ساخت سلاح تغيير مسير دهد.
اين مسئله، چالش اصلي كنفرانس سازمان ملل در نيويورك از دوم مي تا جمعه بوده است و در نهايت اميدي براي پيشرفت مذاكرات باقي نماند چرا كه ديدگاه ها بسيار متفاوت بودند.
در اين اثنا ايران از سوي كشورهاي غيرمتعهد براي حق استفاده صلح آميزش از تسليحات مورد حمايت قرار گرفت، اگرچه ايالات متحده عقيده دارد اين كشور به طور پنهاني در حال ساخت تسليحات است.
آمريكا نيز در مقابل تعهد به خلع سلاح خود كه در كنفرانس سال هاي 1995 و 2000 به آن اشاره شده بود مقاومت كرد. كشورهاي غيرمتعهد مي گويند كه كشورهاي دارنده تسليحات هسته اي به تعهدات خود پايبند نماندند و همين باعث شده كه خلع سلاح به اندازه جلوگيري از گسترش تسليحات اهميت پيدا كند.
علاوه بر اين مصر در حركتي اعتراض آميز نسبت به رد تقاضايش در مورد تحريم اسرائيل به دليل ساخت تسليحات هسته اي و امضا نكردن توافقنامه، سرناسازگاري گذاشت و جلوي پيشرفت گفتگوها را سد كرد.
البرادعي، مديركل آژانس اتمي، در تلاش براي متقاعد كردن سران كشورها به بازنگري اين مسئله در اجلاس ماه سپتامبر سازمان ملل گفت: «مردم گمان مي كنند با روش هاي تجاري قادرند همه چيز را درست كنند در صورتي كه اين روش در مورد مسائل منع گسترش تسليحات صدق نمي كند و اين مشكلات تنها از راه دخالت سياستگذاران ارشد دولت ها قابل حل هستند.
البرادعي ضمن اشاره به اين موضوع كه شكست گفتگوها تاثيري در عملكرد آژانس نخواهد داشت، گفت كه در عين حال لازم است توافقنامه تقويت شود تا قدرت نظارت بيشتر به آژانس داده شود.
كوفي عنان، رئيس سازمان ملل متحد از طريق سخنگوي سازمان اعلام كرد كه در اجلاس آينده سازمان، كشورها شانس ديگري براي احياي اقدامات منع گسترش خود خواهند داشت.
رابرت آينهورت، متخصص منع گسترش تسليحات و مقام پيشين آمريكا مي گويد : «آنچه در كنفرانسي مثل اين اتفاق مي افتد كم اهميت تر از اتفاقات روزمره جهان است.» مقصود او از اين اتفاقات گفتگوهاي اتحاديه اروپا با ايران و مذاكرات شش جانبه با كره شمالي است.
ريك گرنل، سخنگوي آمريكا در سازمان ملل مي گويد جهان نياز به «ابزاري جديد» مثل پيشنهاد امنيتي آمريكا در مورد منع تكثير تسليحات براي مقابله با فروش غيرقانوني سلاح هاي اتمي دارد.
جان وولفستان، يكي ديگر از متخصين هسته اي، دولت بوش را به دليل عدم تلاشي دوباره در كنفرانس تجديدنظر مورد سرزنش قرار مي دهد. او مي گويد: «دولت بوش با هر قرارداد قانوني كه آزادي هاي آمريكايي را محدود كند، مخالفت ايدئولوژيك دارد.»