سرویس بین الملل- رسانههای خبری و کارشناسان امور سیاسی در سطح بسیار گستردهای پیشنهاد ترامپ برای مذاکره با تهران را مورد ارزیابی و تحلیل قرار دادهاند.
به گزارش آفتابنیوز؛ شبکه خبری امریکایی «سی ان ان» از موضع اخیر ترامپ رییس جمهور جمهوریخواه امریکا نسبت به پیشنهاد مذاکره با تهران استقبال کرده است. این شبکه خبری می نویسد: «این شاخه صلح ترامپ به سوی ایران است. به نظر می رسد او به فایده دیپلماسی پی برده است. این در حالیست که او در کارزار انتخابات ریاست جمهوری از لحن خشنی علیه ایران استفاده می کرد».
این شبکه خبری در ادامه می افزاید: «به نظر میرسد ترامپ میخواهد سناریوی اجرا شده درباره کره شمالی را در قبال ایران دنبال کند: مذاکره چهره به چهره با رهبران ایران. او به قدری فشار مالی و اقتصادی به طرف مقابل وارد میکند تا او را پای میز مذاکره آورد. دست کم هدف او این است. رهبران ایران اما نشان دادهاند که منافعی از پای میز مذاکره نشستن با امریکا کنونی نداشتهاند. با این حال، خروج امریکا از برجام در ماه مه و دیدار ترامپ با کیم جونگ اون رهبر کره شمالی، مشکلاتی برای اقتصاد ایران به وجود آورده است».
این شبکه خبری اما در پایان مینویسد: «با این حال، احتمال دیدار میان طرفین به این زودیها بعید است. سایر مقامهای دولت ترامپ از جمله پمپئو نیز سخنان تندی را علیه ایران ایراد داشتهاند».
تناقض اظهارات ترامپ و پمپئو
روزنامه بریتانیایی «گاردین» اما در گزارش خود می نویسد که حرفهای پمپئو و ترامپ با یکدیگر تناقض دارند.
این روزنامه اشاره می کند که بلافاصله پس از پیشنهاد ترامپ به مذاکره بدون پیششرط با ایران، «مایک پمپئو» وزیر امور خارجه او به شبکه خبری «سی ان بی سی» گفت که اگر ایران تعهد خود به تغییرات اساسی در چگونگی رفتار با شهرونداناش، کاهش رفتارهای تهاجمی در منطقه و موافقت با وارد شدن به توافق هستهای تازهای را بپذیرد، آن زمان رییس جمهوری امریکا آماده نشستن پای میز مذاکره و بحث با آنان خواهد بود. سخنگوی شورای امنیت ملی امریکا نیز گفته است تا زمانی که تغییر سیاست آشکار و جدی از سوی تهران دیده نشود امریکا حاضر به لغو تحریمها نخواهد بود.
«گاردین» مینویسد: در این میان مشاور روحانی پیششرط قرار داده است. این روزنامه میافزاید: «حمید ابوطالبی گفته که پیششرط ایران برای مذاکره احترام به ملت بزرگ ایران و کاهش سطح خصومت امریکا است. او همچنین گفته امریکا باید به برجام احترام بگذارد. به نظر میرسد در شرایط کنونی ترامپ میخواهد خود را به عنوان مذاکرهکننده موثر و مهم نشان دهد و این موضوع را در دیدارش با کیم و پوتین نشان داد و این بار میخواهد این مسئله را در مورد ایران تکرار کند.
این روزنامه مینویسد موضع اخیر ترامپ در میان نمایندگان امریکایی بازتاب گوناگونی داشته است. «دایان فین اشتاین» سناتور امریکایی گفته که فکر میکند گفتوگو ایده خوبی است. سناتور باب کورکر از حزب جمهوریخواه و رییس کمیته روابط خارجی سنا هم گفته که این ایده خوبی است با این حال، تنها مادامی که ایران حاضر باشد که در اینده نزدیک به گفته او تبدیل به کشوری عادی و نرمال شود. باب منندز نماینده دموکرات اما گفته که این نسخهای است که نتیجهای بد خواهد؛ داشت مانند کره شمالی. او گفته است: «بدون پیش شرط؟ بدون آمادگی؟ ما داریم چه میکنیم؟ ما با این کار با کره شمالی کردیم که سبب شد به یک دولت مشروع از دید بین المللی تبدیل شود».
آیا روحانی پیشنهاد مذاکره را می پذیرد؟
سایت امریکایی «ووکس» در گزارشی می نویسد اکنون پرسشهای مهمی پس از پیشنهاد ترامپ برای مذاکره با ایران شکل گرفتهاند. این سایت می نویسد: «در این میان دو پرسش بزرگ وجود دارد؛ نخست این که آیا روحانی پیشنهاد مذاکره را می پذیرد؟ روحانی حمایت مردمی را برای امضای برجام به دست آورد. او گفته بود که پس از برجام اقتصاد ایران شکوفا خواهد شد. دوم آن که آیا ترامپ میتواند حمایت محافظهکاران امریکایی را برای مذاکره با ایران را بدست آورد؟ اگر مورد اخیر تاریخی را به یاد آوریم (در مورد کره شمالی) او می تواند در داخل حمایت کافی را برای گشایش دیپلماتیک با ایران به دست آورد».
«ووکس» می نویسد ترامپ احتمالا در مقایسه با اوباما با واکنش تندتری مواجه نمیشود و مینویسد: «در سال ۲۰۰۷ میلادی زمانی که اوباما نامزد ریاست جمهوری بود گفت که میتواند با مقامهای ایرانی دیدار کند به خصوص با احمدینژاد. بسیاری در امریکا به او خرده گرفتند. محافظه کاران و دموکراتها به اوباما حمله کردند. انتقادها علیه او درباره دیدار با مقامهای ایرانی در دوران ریاستجمهوریاش هم ادامه یافت اما رفتار متفاوتی با ترامپ وجود دارد. در دو ماه گذشته ترامپ با اون و پوتین دیدار داشته است؛ رهبران دو رژیم ضد امریکایی که درست مانند. برخی از محافظهکاران همواره مخالف دیدار و مذاکره رهبران امریکایی با رهبران کشورهای ضد امریکا هستند. برخی دیگراز محافظه کاران گیج شدهاند. واقعیت آن است که بسیاری از موانع سیاست خارحی در دوران اوباما برای مذاکره با ایران اکنون از میان برداشته شده و ترامپ با موانع کمتری مواجه است».
فرصتهایی که از دست رفت
در تحلیلی دیگر، «تریتا پارسی» از بنیانگذاران شورای ایرانی – امریکایی (نایاک) طی یادداشتی در سایت شبکه خبری «ان بی سی» مینویسد: پیشنهاد مذاکره ترامپ با ایران به احتمال زیاد باعث توافقی بهتر نخواهد شد. ما فرصتهای خود را از دست دادهایم. پیشنهاد مذاکره با ایران برای پایان دادن به برنامه هستهای، پیشتر نیز ارائه شده بود اما ما خصومت را به دیپلماسی ترجیح دادیم».
او می نویسد: «ترامپ فکر میکند که با تحریم ایران میتواند مذاکره با این کشور را از سر گیرد. اما اگر تاریخ را نگاه کنیم ایرانیان سرزنش خود را متوجه حکومت ایران نخواهند کرد. ترامپ پس از مجموعهای از توهینها علیه ایران، پیشنهاد مذاکره میدهد. از نظر فرهنگی و سیاسی این برای ایرانیان قابل پذیرش نیست. در نتیجه، من نسبت به توانایی ترامپ برای دیپلماسی با ایران تردید دارم. با این حال، نمیتوانم با قطعیت بگویم که توافقی صورت نمیگیرد. در واقع، توافقهای بهتر اغلب روی میز وجود داشته اند اما امریکا در زمان خودش آن را رد کرده است. در مارس ۲۰۰۳ میلادی، ایران از طریق سفیر سوئیس در تهران پیشنهاد مذاکرات جامع را به دولت بوش ارائه داد. برخلاف توافق هستهای آن پیشنهاد صرفا به مسائل هستهای محدود نبود. ایران برای کمک به تامین ثبات در عراق و وضعیت حزبالله پیشنهاداتی را ارائه کرد. همچنین، ایران پیشنهاد امضای اعلامیه بیروت ۲۰۰۲ را مطرح کرد و البته تهران پیشنهاد شفافیت کامل در برنامه هستهای خود را ارائه داد. با این حال، دولت بوش مانند ترامپ معتقد بود که تنها با ادامه فشار بر ایران میتواند نتیجه مطلوبتری کسب کند. دو سال بعد ایران از طریق اروپاییها پیشنهاد دیگری را ارائه کرد؛ پیشنهادی درباره سانتریفیوژهای آن کشور. اروپاییها نتوانستند امریکا را راضی کنند. آن زمان که ایران پیشنهاد را در سال ۲۰۰۳ میلادی ارائه کرد، ۱۵۰ سانتریفیوژ هستهای داشت در حالی که در سال ۲۰۱۳ میلادی تعداد سانتریفیوژهای ایران به ۲۲ هزار دستگاه رسیده بود. نمونههای مشابهی وجود دارند که نشان میدهند امریکا همواره فکر کرده آنقدر قوی است که میتواند هر زمانی که بخواهد به ایران امتیاز ارائه دهد و امتیاز بیشتری از آن کشور بگیرد ولی در هر زمانی امریکا در این زمینه شکست خورده است. در مورد ایران ترامپ فکر میکند برعکس کره شمالی ایران سلاح هستهای هم ندارد در نتیجه کار برایش راحتتر خواهد بود».
تریتا پارسی در ادامه مینویسد: «هیچ تضمینی وجود ندارد که توافقی بهتر توسط ترامپ با ایران صورت گیرد. بسیاری از خواسته های ترامپ غیرممکن هستند و امکان تحقق ندارند. اگر ترامپ واقعا می خواهد تغییرات اساسی در سیاست منطقه ای ایران، برنامه موشکی و برنامه هسته ای آن کشور ایجاد شود باید مایل به تغییر در سیاست امریکا باشد. ترامپ ممکن است با برخی از موارد محالفت کند: تهران خواستار احترام گذاشتن امریکا و برسمیت شناختن این موضوع است که ایران قدرت اصلی منطقه و ضامن ثبات است. برای ترامپ برسمیت شناختن این موضوع بدون مشکل نخواهد بود چرا که متحداناش، یعنی اسرائیل و عربستان سعودی به شدت مخالف با هرگونه اقدامی هستند که امریکا قدرت رو به افزایش ایران را برسمیت بشناسد. تغییرات دیگر در سیاست امریکا دشوارتر خواهند بود برای مثال، اگر واشنگتن کماکان به فروش تسلیحات به عربستان سعودی و اسرائیل ادامه دهد ایران با محدود کردن برنامه موشکی خود موافقت نخواهد کرد. از سوی دیگر ریاض و ابوظبی به رغم جمعیت کمتر از ایران خواستار دنبال کردن برنامه هستهای هستند. ترامپ در حالی از ایران می خواهد که سطح تواناییهای دفاعی خود را کاهش دهد که عربستان و امارات هزینههای دفاعی خود را افزایش می دهند. تنها در صورتی که واشنگتن آماده بازنگری اساسی در زمینه فروش تسلیحات به متحدان عرب خود باشد، ایران میتواند در مورد برنامه موشکیاش بازنگری انجام دهد».
از سوی دیگر، ترامپ در حالی از ایران می خواهد نفوذ خود را در سوریه، عراق و لبنان کاهش دهد که خود کماکان به عربستان سعودی برای گرسنگی دادن به مردم یمن کمک میکند».
او در پایان مینویسد: «توافقی بهتر میان ایران و امریکا مستلزم دادن و گرفتن امتیازات متقابل است. ترامپ در این مسیر باید لفاظیهای تهدیدآمیز و توئیتهای بیپروایش را متوقف کند تا دیپلماسی آغاز شود».
ایران چه خواهد کرد؟
«لورا روزن» خبرنگار «المانیتور» نیز در گزارشی در این باره ضمن اشاره به تناقض در گفته های ترامپ و پمپئو در این باره که رییس جمهوری امریکا گفته که بدون پیش شرط حاضر به مذاکره با ایران است در حالی که پمپئو از ۱۲ پیش شرط خود دفاع می کند با «علی واعظ» کارشناس گروه بین المللی بحران صحبت کرده است.
واعظ می گوید: «چرا ایران باید حاضر به مذاکره با امریکا شود در حالی که در درون کابینه ترامپ هماهنگی و وحدت نظر وجود ندارد؟ ترامپ می گوید بدون پیششرط مذاکره می کند و پمپئو دوازده پیش شرط قرار داده است. در این مرحله هیچ مقامی در ایران حاضر به گفت و گو با امریکا نخواهد شد؛ گفت و گویی که اسلحه بر روی سر شما قرار خواهد داشت. ترامپ ایران را تهدید کرده و با لحنی توهینآمیز صحبت کرده است. من فکر نمی کنم روحانی و یا سایر رهبران سیاسی در ایران حاضر به مذاکره مجدد با امریکا باشند».
آیا ترامپ با مقامات ایران ملاقات خواهد داشت؟
نشریه «نیوزویک» در گزارشی با عنوان «آیا ترامپ با ایران ملاقات خواهد داشت»؟ به نقل از یک کارشناس کارنگی مینویسد: مخالف اصلی با مذاکره با امریکا به احتمال زیاد ترامپ نخواهد بود بلکه ایران احتمالا با این موضوع موافقت نخواهد کرد. ترامپ کسی است که به کیم جونگ اون رهبر کره شمالی پای میز مذاکره نشست اما مقام رهبری ایران از سال ۱۹۸۹ میلادی به این سو حاضر به مذاکره با امریکاییها نشدهاند».
راهحل چیست؟
«معصومه طرفه» تحلیلگر شبکه خبری «الجزیره» در گزارشی تازه مینویسد: توافقی تازه میان آمریکا و ایران، تنها راهی است که میتواند سبب حرکت رو به جلوی تهران و واشنگتن در مسیر پیش رو شود.
او می نویسد: «اگر ترامپ به سختگیریها علیه ایران ادامه دهد در نهایت این موضوع سبب میشود تا شهروندان عادی ایرانی از او ناراضیتر شده و حکومت ایران نیز خود را در فضایی ببیند که جایی برای مذاکره وجود ندارد. به نظر میرسد ترامپ آن قدرها هم که گفته میشود فی البداهه عمل نمی کند. او مدتها منتظر چنین لحظهای بود، از مدتها پیش. او پیشتر گفته بود که اقتصاد ایران در حال سقوط است و قطعا ایران از او خواهد خواست تا مذاکره کنند. پمپئو وزیر خارجه امریکا نیز در سخنرانی اخیر خود در جمع ایرانیان گفت که آماده انجام توافق با ایران است؛ فقط توافقی به غیر از توافق دولت قبلی امریکا. از ابتدا مشخص بود که رییس جمهوری امریکا خواستار توافقی تازه با ایران به سبب موفقیت خود در مقابله با کره شمالی است. اکنون فشار اقتصادی امریکا علیه ایران سبب نارضایتی ایرانیها شده است. بسیاری از سرمایه گذاران بین المللی قادر به کار در ایران نیستند. علیرغم شکایت ایران به دیوان بین المللی لاهه، ترامپ به فشار خود علیه ایران ادامه داده است. امریکا بیت المقدس را به عنوان پایتخت اسرائیل برسمیت شناخته است و روابطاش با اسرائیل و عربستان سعودی را تقویت کرده است. کنگره امریکا نیز به دنبال راه هایی برای تبلیغات علیه ایران از طریق رادیو فردا و صدای امریکا در راستای حرکت در جهت سیاست مواجهه با ایران است که توسط ترامپ دنبال میشود. اگر مثبتاندیش باشیم، میتوان فرض کرد که این اقدامات برای متقاعد کردن ایران به نشستن پای میز مذاکره مستقیم است. با این حال، کار ترامپ در این مسیر راحت نیست. او پیشتر گفته بود که از مردم ایران برای رویاروی با نظم ایران حمایت میکند در عمل اما تحریمهای مدنظر او به ضرر مردم عادی در ایران است. مشکل دیگر آن است که رییس جمهوری امریکا علیه نظام سیاسی ایران و مقام های آن صحبت کرده است و مستقیما به آنان توهین کرده است. در نتیجه، روحانی احتمالا نمیتواند توجیهی برای مذاکره مستقیم با ترامپ پیدا کند و به همین دلیل ایران احتمالا مذاکرات دوجانبه را رد میکند».
طرفه می نویسد: «با این حال، واقعیت آن است که مذاکرات مستقیم میان امریکا و ایران بهترین راه حل است اما اگر ترامپ واقعا خواستار این مذاکرات و توافقی تازه است باید لحن خود را آرامتر سازد و گام صلحآمیزی نسبت به ایران بردارد.»