سیستان‌وبلوچستان منهای آب/ بیداد مهاجرت؛فرار از خشکسالی
بی‌آبی در سیستان و بلوچستان دامپروری، کشاورزی و صیادی روستاییان را نابود کرده و زندگی آن‌ها را با شرایط عجیبی مواجه کرده است.
آفتاب‌‌نیوز :
«صید بی‌رویه ماهی= نابودی ذخایر»، اینجا تاریخ مصرف این جمله سال‌هاست که گذشته، حالا در آن نه آبی وجود دارد، نه ماهی‌ای، نه صید بی‌رویه و نه هیچ ذخیره‌ای برای نابودی. تنها انبوهی خاک، زمین‌های کشاورزی فرسوده و ساکنانی که از ۱۰۰ به ۱۰ و از ۱۰ به یک رسیده اند.
اینجا زمان و مکان دوری نیست؛ همین امروز، هیرمند در شمال سیستان و بلوچستان.
خشکسالی در سیستان و بلوچستان
استان سیستان و بلوچستان سالیان سال است که به دلایل مختلف درگیر کم‌آبی یا شاید دیگر بی‌آبی شده است. در سال گذشته 100 درصد گستره این استان دچار خشکسالی در درجات متوسط، شدید و بسیار شدید بود و از سویی افغانستان هم آب رودخانه هیرمند را روی هامون بست تا بخش شمالی این استان هم کاملا بی‌آب شود.
به طور کلی منبع اصلی آب در بخش جنوبی استان، یعنی بلوچستان فقط آب‌های زیرزمینی و بارندگی است و در بخش شمالی هم تمام نگاه‌های مردم به سمت هیرمند است، شاید افغانستان روزی آب را به سمت هامون باز کند.
گشنه، آواره و سرگردان در روستاهای بلوچستان
در جنوب استان سیستان و بلوچستان که حالا آنرا بلوچستان می‌خوانند، دیگر قطره‌ای آب در زیرزمین نیست، بارانی نمی‌بارد و روستاها نه آب برای کشاورزی دارند نه آب برای خوردن. محمد، کشاورز 60 ساله روستای کهنک، بلوچستان یکی از صدها قربانی این وضعیت است. می‌گوید بی‌سواد است، از کودکی هیچ کاری به جز کشاورزی و دامداری نکرده و حالا دیگر آبی برای کار کردن ندارد. کف دستانش را نشان می‌دهد...
- 3 سال است که آب ما انقدر شده، روزی یک قطره آب به ما می‌رسد.
آرام آرام، به همراه نوه‌اش به سمت زمین‌های کشاورزی‌اش قدم زد، چیزی جز خاک و چند درخت دیده نمی‌شد. اما انگار برای او این چند هکتار خاک معنای دیگری داشتند.
- باران بود، آب بود، کشاورزی بود، خوب بود. قبلا تولیداتمان خوب بود و از کشاورزی خرجمان در می‌آمد.
خشکسالی در سیستان و بلوچستان
اما ناگهان دوباره وضعیت جدیدش یادش افتاد، عصبانی شد و از زمین‌ها روی برگرداند.
- رفتیم جهاد کشاورزی که به ما کمک کنند، کمکی هم نکردند. قنات ما خشک شده، اما برای آن کمکی به ما نکردند، وقتی شما گشنه، آواره و سرگردانید اینکه می‌گویند در نوبت باشید به چه دردی می‌خورد؟
این شرایط تنها وضعیت کهنک نیست، هزاران روستا، در هزاران استان سیستان و بلوچستان همین وضعیت را دارند. به گفته نصرالله چاری، سرپرست شرکت آب و فاضلاب روستایی سیستان و بلوچستان این استان 5594 روستا دارد 2570 روستا شبکه آب دارند و 1257 روستا فاقد این سامانه هستند، بخش کمی هم تحت آب رسانی سیال هستند.
وضعیت درست نشود، از روستایمان می‌رویم
چند کیلومتر دورتر از روستای کهنک، در روستایی در شهرستان سرآوان وضعیت دقیقا همین بود با این تفاوت که مردم راه حلی برای تغییر اوضاع زندگی خود پیدا کرده بودند؛ مهاجرت به شهرستان‌های اطراف.
به گفته دهیار روستا در چند سال گذشته 30خانوار از این روستا به دلیل بی‌آبی و نبود کار مهاجرت کرده‌اند، بسیاری از خانه‌ها خالی از سکنه شده‌اند، قنات روستا کاملا خشک شده و دیگر آبی برای کشاورزی وجود ندارد.
محمود، یکی از کشاورزهای جوان روستای شهرستان سرآوان هم دقیقا وضعیتی مشابه با محمد داشت.
-20 سالی است که اینجا کشاورزی می‌کنم، تا 7 سال پیش درآمدم از طریق کشاورزی به دست می‌آمد ولی اکنون آبی نیست که کشاورزی کنیم.
اما تفاوتی بین او و محمد وجود داشت، محمود جوان‌تر بود و با این وضعیت خشکسالی حالا دیگر می‌خواهد به شهر برود تا وضعیت زندگی‌اش را تغییر بدهد.
- من دیگر کارگری می‌کنم و اگر این وضعیت درست نشود ما هم از این روستا می‌رویم.
به گفته یکی از مسئولان این روستا تعداد خانوار این روستا به دلیل اینگونه مهاجرت‌ها نصف شده و شاید اگر برخی کمک‌های هلال احمر نبود، این وضعیت بدتر هم می‌شد.
وضعیت خشکسالی در چند سال گذشته در روستاهای سیستان و بلوچستان به حدی رسیده بود که مردم برای داشتن آب آشامیدنی باید به شهرها سفر کنند یا با هزینه زیاد آب را خریداری کنند ، به همین دلیل هلال احمر در چند سال گذشته با 3 میلیارد تومانی تانکرهای مختلف آب آشامیدنی در این روستاها نصب کرده.
خشکسالی در سیستان و بلوچستان
رسول راشکی، مدیر عامل جمعیت هلال احمر استان سیستان و بلوچستان در این رابطه گفت: برای آب‌رسانی به این روستاها به 1260 تانکر 2 هزار و 5 هزار لیتری نیاز است تا سرانه مصرفی آب شرب برای هر نفر به میزان 15 الی 20 لیتر که توسط ماشین‌های آب‌رسان به این مناطق ارسال می‌شد در این تانکرها ذخیره شود. تاکنون 1053 تانکر به شبکه آب و فاضلاب روستایی تحویل داده شده و از این تعداد 1002 تانکر نصب و 788 تانکر به بهره‌برداری رسیده است.
در نظر گرفتن سرانه مصرف آبی 15 تا 20لیتری برای این افراد در حالی است که هر تهرانی روزانه 300 لیتر آب مصرف می‌کند.
روایت روستای پیرمردها؛ بی‌آبی گوانک را پیر کرد
آن سوی سوی روستاهای شهرستان سرآوان، در نیک‌شهر روستایی وجود داشت که شاید آینده روستاهای دیگر بود؛ وضعیت درست نشده بود و جوانان از روستا فرار می‌کردند.
جمعیت افراد سالمند روستا بسیار بالا بود و آن‌ها تنها یک حرف را تکرار می‌کردند؛ آب رفت، قنات خشک شد و ما مدتی است که بیکار افتاده‌ایم.
می‌خندیدند و روایت مهاجرت جواننشان را توضیح می‌دادند، خنده‌هایی که از بی‌چارگی می‌آمد.
- برای جوان‌ها کار نیست بسیاری از آن ها به شهر رفتند، اما ما ها که با این سن نمی‌توانیم برویم.
خشکسالی در سیستان و بلوچستان
خشکسالی، بی‌پولی و مهاجرت؛ همان روایت تکراری
در یکی روستاهای شهرستان خاش در نزدیکی مرز پاکستان هم ماجرا تکراری بود؛ زمین‌های کشاورزی فقط چند هکتار خاک بودند، قنات خشک شده بود، پیرمردهای کشاورز بیکار بودند و جوانان مهاجرت کرده بودند.زمان و عثمان که 70 و 60 سال سن داشتند از کشاورزان قدیمی این روستا بودند. نبود آب وضعیت روستای آن‌ها را تغییر داده بود.
زمان که سن بیشتری دارد در حال قدم زدن روی زمین‌های خشک شده کشاورزی‌اش بود که یاد گذشته افتاد.
- قدیم قدیما اینجا آباد بود ولی الان وضعیت را نگاه کنید. این زمین‌ها همه محله کشاورزی ما بودند.
خشکسالی در سیستان و بلوچستان
قدم زنان به منبع اصلی مرگ زمین‌هایشان رسیدند، با افتخار می‌گفتند این قنات زمانی پر بوده. زمانی آب آن را در یک استخر ذخیره می‌کردند و با خیالی راحت به زندگی ادامه می‌دادند.
- آب می‌آمده در این استخر ذخیره می‌شده و ما با خیال راحت کشاورزی می‌کردیم.
در راه برگشت به روستا اما، عثمان ناگهان به شدت عصبانی شد، انگار که از دیروزش را فراموش کرده و یاد فردایش افتاده.
- من از اینجا به بعد باید به کجا بروم؟ کار دیگری بلد نیسم جز کشاوزی.
همان لحظه که این سوال را مطرح می‌کرد، پاسخ سوال‌اش را دید؛ جابر. پسر 22 ساله‌ای که بی‌آبی او را به شهر فرستاده و حالا برای تبریک عید پیش مادربزرگش آمده، حالش خوب نبود، هر لحظه تکرار می‌کرد فردا باید به شهر برگردد و اصلا دوست ندارد دوباره وارد زندگی در شهر شود.
- آب نبود و ما رفتیم. زمین‌ها کاملا خشک شده. آب نباشد دیگر چه کار کنم؟ اگر آب بود قطعا نمی‌رفتیم.
وضعیت دیگر روستاهای شهرستان خاش هم اصلا خوب نیست، به گفته فرهاد هاشم زهی مدیر آب و فاضلاب خاش آن‌ها در کمپین نذر آب به 80 روستا شهرستان خاش با 5200 نفر جمعیت آب رسانی کرده‌اند و 36 روستا دیگر با 6هزار نفر جمعیت متقاضی آب رسانی سیار هستند.
او در این رابطه گفت: هرچقدر خشکسالی بیشتر شود این منطقه کاملا خشک می‌شود چراکه آب اینجا با بارندگی ارتباط مستقیمی دارد. قطعا اگر بارندگی نباشد تعداد روستاهایی که آب می‌خواهند بیشتر می‌شوند.
سیستان؛ زندگی بدون آب در غبار
وضعیت روستاهای بخش شمالی استان در مرز با افغانستان هم تفاوت چندانی با بلوچستان ندارد؛ آب‌های زیرزمینی تمام شده‌اند، از سویی هیرمند و دریاچه هامون کاملا خشک شده‌اند و دیگر نه کشاورزی در آن منطقه وجود دارد، نه دامپروی. اما موضوع دیگری که وضعیت این بخش بسیار وحشتناکتر می‌کند، طوفان‌های 120 روزه و گردوخاک‌های شدید این منطقه است.
همین باعث شده وضعیت مهاجرت در بخش سیستان بسیار بیشتر از بلوچستان باشد.
یارمحمد، از اهالی کشاورز روستای کرق شاجان در اطراف هیرمند است، او در شروع صحبتش نه از آب گفت، نه از کاهش محصولات و نه از گردوخاک.
- همه کوچ کرده‌اند و رفته‌اند به سمت مازندران و مشهد. به آنجا برای کارگری می‌رویم. آنجا کشاورزی، چغندرکاری و گوجه‌کاری وجود دارد. قبلا ما اینجا گندم، خربزه، هندوانه و ... می‌کاشتیم و زندگی را می‌گذراندیم ولی حالا شرایط تغییر کرده.
جمعیت این روستا از 150خانوار به 12 خانوار رسیده است.
این حابه‌جایی جمعیت از روستاها به شهرهای بزرگ موضوعی است که کارشناسان بارها نسبت به وقوع آن هشدار داده‌اند، مسعود تجریشی معاون سازمان محیط‌زیست چندی پیش در این رابطه به خبرآنلاین گفته بود: زمان زیادی اصلاً نداریم وقتی به جایی برسیم که مسئله حل نشود جابه‌جایی جمعیت به وجود می‌آید برای مثال امثال اگر نتوانیم کاری کنیم قطعاً در زابل این اتفاق می‌افتد چون امسال 3درصد پارسال آب وارد این شهر شده. همین اتفاق در سال 1341 رخ داد و جابه‌جایی جمعیت به سمت گرگان رخ داد.
هامون؛ سرزمین قایق‌های به گل نشسته
کمی دورتر از کرق شاجان در در اسکله تخت عدالت در اطراف رودخانه هیرمند، در کوچه‌های روستاها ساکت روبروی درب خانه‌های خالی از سکنه تنها قایق و تورهای ماهی‌گیری دیده می‌شوند که روی خشکی رها شده؛ با کاهش باران و سدسازی افغانستان دریاچه هامون حالا دیگر کاملا خشک شده و تنها کشاورزی و دامپروری در آن اطرف از بین رفته بلکه دیگر خبری از ماهی‌گیری هم نیست.
خشکسالی در سیستان و بلوچستان
در مقابل طوفان گردوخاکی که از روی هیرمند بلند می‌شد، تیمور ایستاده بود و به محل قدیمی کارش که حالا دیگر محل عکاسی عکاسان شده بود نگاه می‌کرد.
- من وقتی آب و آبادی بود اینجا صیادی می‌کردم و شرایط عالی بود. ما بیکاریم و هیچ کس باور نمی‌کند که وقتی می‌گوییم بیکاریم یعنی هیچکاری انجام نمی‌دهیم. فقط منتظریم که روز 27 ماه برسد تا به ما یارانه بدهند.
به هیرمند بدون آب نگاه کرد، خبرنگاران و عکسان در حال قدم زدن روی آن بودند، عصبانی شد و فریاد زد.
- چرا می‌آیید عکس می‌گیرید؟ چرا فیلم‌برداری می‌کنید؟ اینکه برای من کار نمی‌شود. مسئولان هم به اینجا آمدند ولی چه کاری کردند؟
خبرانلاین
گزارش خطا
ارسال به دوستان
نسخه چاپی
ذخیره عضویت در خبرنامه 
لینک های مفید