آفتابنیوز : ساره الدیب در مقالهای در خبرگزاری آسوشیتدپرس نوشت، از نظر جمال خاشقجی که دوستدار تاریخ بود، رشد جامعه عرب و قدرت ترکیه در این منطقه طنینانداز جنبههایی از امپراتوری عثمانی در زمانی بود که استانبول در کانون یک خاورمیانهای ثروتمند و چند فرهنگی قرار داشت. با توجه به میلیونها عرب تبعیدی که به دلایل جنگ یا سرکوب از خانههایشان آواره شدهاند، ترکیه به یک زمینه مستعد برای پرورش استعداد و ایدهها تبدیل شد؛ جایی که خاشقجی احتمالا میتوانست پروژههایش از جمله یک گروه حامی دموکراسی، یک گروه دیدهبان رسانهای، مجمعی برای ترجمه مطالعات اقتصادی و راهاندازی مجلههای آنلاین را دنبال کند.
کشته شدن خاشقجی حامل پیامی تکاندهنده و مخوف برای اکثر عربهای تبعیدی است که جانپناهی در ترکیه یافتهاند. چندین شبکه تلویزیونی ضد دولتی عرب در ترکیه مستقر هستند و انجمن رسانهای عرب استانبول حدود ۸۰۰۰ عضو دارد. ترکیه همچنین میزبان هزاران تن از اعضای گروه ممنوعه اخوانالمسلمین مصر است. اکثر گروههای سوری مخالف بشار اسد، رئیسجمهوری سوریه هم در ترکیه سکونت دارند.
الدیب در این مقاله بخشهایی از دیدارهای خاشقجی با دوستانش را آورده و اشاره کرده است، خاشقجی شهروندی عرب و مایه افتخار بود که میخواست در ترکیه به عنوان سرزمین اجدادیاش جایگاهی داشته باشد.
ایاد الحاجی، فیلمبردار سوری است که با خاشقجی روی یک چهره نظامی عثمانی با تمرکز بر روابط عرب-ترکیه کار میکرد و از اوقاتی سخن میگوید که بعد از مصاحبهها و کار با هم میگذراندند. الحاجی میگوید: گاها مینشستیم و حرف میزدیم؛ دو بیگانه در خارج از کشور و جامعهشان درباره آنچه به عربها در ترکیه و آمریکا میگذرد، حرف میزدیم. من به عنوان یک سوری و او به عنوان یک سعودی. گرچه او از زندگی در تبعید دل چرکین بود اما همزمان از اینکه آزادانه زندگی داشت و ابراز عقیده میکرد، خشنود بود.
خاشقجی در مصاحبههای اخیرش از سیاست ترکیه در قبال سوریه حمایت کرده بود، در حالیکه از موضع دولت خودش گلایه داشت. عربستان به موضع سیاسی آمریکا در مورد سوریه نزدیکتر شده است و علنا از نیروهای تحت امر کردها در شرق سوریه که از نظر ترکیه تهدید هستند، حمایت میکند. خاشقجی از اختلاف کشورش با ترکیه انتقاد داشت و معتقد بود یک ائتلاف میان این دو قدرت منطقهای طبیعیتر از شراکت آمریکا-سعودی است.
خاشقجی که زمانی از خودیهای خاندان سلطنتی سعودی بود، در پی سرکوب اپوزیسیون، جنگ در کشور همسایهشان یمن و قطع روابط با کشور کوچک قطر در خلیجفارس به منتقد تبدل شد.
اعظم التمیمی، یک انگلیسی – فلسطینی میگوید که در استانبول از خاشقجی استقبال شد. او میگوید: شما در استانبول حس تنهایی نمیکنید؛ مردم، غذا، آداب و رسوم. همچنین مقامهای سیاسی فعلی ترکیه از زمان سقوط امپراتوری عثمانی در صد سال پیش به عربها نزدیکتر شدهاند. اردوغان و حزبش از عربها استقبال میکنند.
به گفته آن فیلمساز سوری، خاشقجی همچون یک "دایرهالمعارفی" از تاریخ این منطقه بود. الحاجی با خاشقجی روی یک فیلم مستند در مورد زندگی فخرالدین پاشا، آخرین فرماندار عثمانی و فرمانده نظامی در مدینه که روزگاری در برابر شورشهای عربی حین جنگ جهانی اول از این شهر که اکنون در عربستان است، کار میکرد.
خانواده خاشقجی حین این جنگ آواره شد و برخی از آنان از جمله پدرش به ازمیر واقع در ترکیه کنونی رفتند و مابقی راهی دمشق شدند. مساله رشادت فخرالدین که علیه تولد کشورهای جدید برای حفظ نفوذ عثمانی مبارزه کرد، مسالهای عمیقا اختلافبرانگیز در میان رهبران عرب حوزه خلیج فارس و ترکیه است.
سال گذشته حاکمان کشورهای عرب حوزه خلیجفارس که منتقد رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه هستند، فخرالدین پاشا را به سرقت میراث مدینه حین عزیمت به سوی استانبول متهم کردند. آنکارا هم که طرف قطر بود، با نامگذاری خیابانی در آنکارا به نام "فخرالدین" که محل سفارت امارات بود واکنش نشان داد. الحاجی درباره پیامی که خاقشجی انتظار داشت این پروژه منتقل کند، میگوید: این دوره یک نقطه عطف در آینده تمام کشورهای عربی و خاورمیانه است. ما نباید روی موضوع فخرالدین به عنوان یک بیوگرافی تمرکز کنیم بلکه باید آن را به عنوان تاریخ این دوره نگاه کرد.
منبع: ایسنا