نفت 80 دلاري و اقتصاد جهان
معمولا تا پيش از اين هر ده دلار افزايش در قيمت نفت براي هر بشكه باعث نيم واحد كاهش در توليد ناخالص داخلي در كشورهاي مصرف كننده نفت مي شد. بنابراين افزايش قيمت نفت تا بيش از پنجاه دلار در سال 2004 قاعدتا مي بايست تغييرات عمده اي در اقتصاد جهاني به وجود آورد.
قيمت نفت بر حسب دلار ارزش گذاري مي شود و سقوط ارزش دلار در ماه هاي اخير مي بايست به نفع اتحاديه اروپا باشد اما كشورهاي اتحاديه اروپا (منطقه يورو) در سال گذشته ميلادي تنها 2% رشد در توليد ناخالص داخلي داشتند و اين در حالي است كه ايالات متحده كه كاملاً تحت تأثير افزايش قيمت نفت بود رشدي معادل 4/4 درصد داشت اين رشد در چين معادل 10% بود.
كن روگوف، استاد دانشگاه هاروارد كه از كارشناسان سابق صندوق بين المللي پول نيز هست معتقد است كه دنيا تصوير درستي از رابطه بين نفت و توليد ناخالص داخلي ندارد.
او همچنين معتقد است كه حتي اگر قيمت نفت به بشكه اي هشتاد دلار نيز برسد باز هم «مشكل بزرگي براي اقتصاد جهان ايجاد نمي كند.» اگر چنين اتفاقي در طول 5 يا 10 سال بيفتد مصرف كننده نيز به فكر مصرف بهينه انرژي مي افتد و خود را با چنين شرايطي تطبيق مي دهد.
افزايش اخير در قيمت نفت همزمان بود با تورم پايين جهاني و افزايش تقاضا كه تبعات اين افزايش قيمت را تحت تأثير خود قرار مي داد. اين در حالي است كه افزايش قيمت نفت در دهه 1970 مصادف بود با تورم بالا و تغيير و تحول در دستمزدها و قيمت ها و همچنين وضعيت نابسامان اقتصاد جهان.
آقاي روگوف معتقد است كه بانك هاي مركزي كشورهاي مصرف كننده نفت امروز به خوبي مي توانند با تورم مبارزه كنند و افزايش قيمت نفت ديگر نمي تواند باعث افزايش نرخ بهره شود.
نكته مهم ديگر اين است كه كشورهاي عضو سازمان توسعه و همكاري اقتصادي (OECD) ديگر كمتر به انرژي وابسته اند و اين تنها به دليل تمركز اين كشورها روي ارائه و فروش خدمات به جاي توليد است كه در سال ها و دهه هاي اخير صورت گرفته است. به عنوان مثال مصرف نفت در واحد توليد ناخالص داخلي در ايالات متحده نسبت به 30 سال گذشته به نصف كاهش پيدا كرده است. از نظر ارزشي هم، سهم واردات نفت كشورهاي OECD از 13% در اواخر دهه 1970 به 4% در اواخر دهه 1990 كاهش يافت. ين بدين معني است كه قيمت نفت براي كشورهاي مصرف كننده ديگر اهميتي ندارد؟ برخي از كارشناسان اقتصادي معتقدند كه اين رابطه آنقدرها هم منظم و قابل پيش بيني نيست. افزايش قيمت نفت از 10 دلار به 20 دلار و يا از 40 دلار به 50 دلار ممكن است آسيب چنداني به بار نياورد اما افزايش بيش از اين حتي اگر در مقياس درصد چندان زياد هم نباشد مي تواند زيان بار باشد به خصوص اينكه اگر چنين افزايشي ناگهاني باشد.
فاتح بيرول كارشناس ارشد آژانس بين المللي انرژي معتقد است كه سطح كنوني قيمت ها مي تواند به اقتصاد كشورهاي در حال توسعه آسيب جدي برساند. البته منظور كشورهاي مصرف كننده نفت است. خيلي از كشورهاي فقير دنيا به نفت وارداتي وابسته اند و انرژي را با بهره وري بسيار كمتري نسبت به كشورهاي ثروتمند مصرف مي كنند. اين كشورها همچنين هنوز به دنبال رشد در توليد هستند.
كارشناسان اقتصادي هنوز به دنبال يافتن توجيهي براي «عدم تأثير» افزايش قيمت نفت در سال 2004 هستند اما دليل اين امر هر چه كه باشد نكته هاي واضحي را مي توان از آن برداشت كرد.
نكته اول اين است كه حمل و نقل در كشور هاي مصرف كننده همچنان وابسته به توليدات نفتي است و تغيير در قيمت اين توليدات مي تواند حمل و نقل را در كشورهاي مصرف كننده تحت تأثير قرار دهد.
نكته دوم اينكه مقايسه قيمت ها از نظر عددي مي تواند گمراه كننده باشد زيرا تورم در يك دوره زماني معنا پيدا مي كند. طبق معيارهاي پولي دهه هاي گذشته مي توان گفت قيمت نفت در واقع به 80 دلار رسيده است نه 50 دلار. بنابراين قيمت نفت همچنان موضوع با اهميتي است اما امروزه 50 دلار ديگر ارزش 50 دلار سابق را ندارد.
