چرا سفر "فروتا" به تهران مهم بود؟
مدیرکل موقت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در تهران دیدارهای مهمی با مسئولان فنی و سیاسی طرف ایرانی توافق هسته‌ای انجام داد.
فروتا در این دیدارها، از آخرین وضعیت صنعت هسته‌ای ایران مطلع شد، از جزییات مربوط به اقدامات ایران در راستای کاهش تعهدات برجامی‌اش کسب اطلاع کرد و اینک قرار است گزارشی از این سفر را در جلسه آتی شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که قرار است هفته آینده در وین تشکیل شود، ارائه دهد.
گزارش فروتا می‌تواند نشانه و حکایتگر رویکرد جدید آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در دوره پساآمانو باشد و برای فروتایی که از مهمترین گزینه‌های مدیرکلی آژانس محسوب می‌شود، حکم مرگ و زندگی را ایفا خواهد کرد.
چرا سفر فروتا به تهران مهم بود؟
هر چند سفر دیروز کرنل فروتا، سفری از پیش تعیین شده بود و هرچند همزمانی آن با اجرای گام سوم، به اهمیتش افزود اما مستقل این مسائل، سفر مدیرکل موقت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از جهات مختلفی از اهمیت بسیاری برخودار است. فروتای رومانیایی فرد ناآشنایی با صنعت و توانمندی‌های هسته‌ای ایران نیست. او در سال ۲۰۱۵ یکی از اعضای اصلی هیات اروپایی مذاکره‌کننده با ایران در موضوع توافق هسته‌ای بود و یکی از حامیان سرسخت برجام و از مخالفان جدی خروج آمریکا از این توافق بین‌المللی محسوب می‌شود.
همچنین او در مقام مشاور و هماهنگ‌کننده ارشد سیاستگذاری و برنامه‌ریزی نقش مهمی در جهت‌دهی به این نهاد بین‌المللی ایفا کرده است و به همراه «رافائل ماریانو گروسی» آرژانتینی از مهمترین نامزدهای کرسی مدیرکلی آژانس محسوب می‌شود.
فروتا چهار روز پس از اعلام درگذشت آمانو و پس از آنکه درباره «مری آلیس هیوارد» - که به طور موقت وظایف آمانو را برعهده گرفته بود و تنها سه روز در این مقام باقی ماند - توافقی حاصل نشد، از سوی شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به عنوان مدیرکل موقت آن نهاد برگزیده شد.
فروتا نیز مانند آمانو معتقد است از سال ۲۰۰۳ به این سو برنامه هسته‌ای ایران برخلاف آنچه که اسراییل ادعا می‌کند از تولید بمب اتمی فاصله گرفته و فعالیت‌ها در این جهت از تحقیقات دانشگاهی فراتر نرفته است.
فروتا در مجامع عمومی به همراه یوکیا آمانو حضوری مستمر و تعیین‌کننده داشت و پس از آنکه اسناد مورد ادعای «بنیامین نتانیاهو» درباره انباری در تورقوزآباد که در اختیار آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قرار گرفته بود از طرف این دیپلمات رومانیایی جدی تلقی نشد، مورد نقد نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی قرار گرفت و پس از آن بود که «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور آمریکا خروج این کشور از برجام را اعلام کرد.
او علاوه بر فعالیت در حوزه سیاستگذاری و برنامه‌ریزی، همانند پل ارتباطی یوکیا آمانو با کشورهای عضو آژانس فعالیت می‌کرد و شاید به دلیل همین شناخت کافی از سازوکار این نهاد ملل متحد، دست‌کم تا زمان تعیین مدیرکل، هدایت آژانس را برعهده گرفت.
مواضع فروتا درست در مقابل «رافائل ماریانو گروسی» دیگر نامزد مدیرکلی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که تجربه‌اش از اواخر دهه ۹۰ میلادی در حوزه خلع سلاح، او را تبدیل به یکی از جدی‌ترین نامزدهای این پست کرده است، قرار دارد؛ گروسی موضع سختی در قبال ایران دارد و معتقد است آژانس بین‌المللی انرژی اتمی باید در گزارش هرگونه عدم پایبندی ایران به تعهداتش در برجام، کوتاهی نکند.
وی خواهان سرسخت بودن آژانس در برابر هرگونه عدم پایبندی به توافق هسته‌ای است؛ موضعی که احتمالا برای آمریکا و رژیم صهیونیستی خوشایند خواهد بود. این دیپلمات آرژانتینی به تازگی گفته است افزایش غنی‌سازی اورانیوم در ایران شاید تهدید فوری محسوب نشود، اما یک مساله جدی است و جهت پیشگیری از تشدید تنش، باید با آن با دوراندیشی برخورد کرد.
این دیپلمات آرژانتینی ادعا کرده که موقعیت ایران تغییری نکرده است و هنوز کمی بیشتر از یک سال تا رسیدن به نقطه تحول (یا توانایی ساخت سلاح اتمی) فاصله دارد.
نسخه بدلی امریکا از سفر فروتا به تهران چه بود؟
بسیاری در آمریکا «جان بولتون» مشاور امنیت ملی رئیس‌جمهور آمریکا را استاد جنگ روانی و فضاسازی‌های دروغین برای دامن زدن به اختلافات درونی و ایجاد شکاف‌های روانی در جهت پیشبرد سیاست‌های ایالات متحده می‌دانند. این سیاستمدار آمریکایی که طی چند سال گذشته حرف و حدیث‌های فراونی درباره نزدیکی‌اش به سازمان مجاهدین خلق (منافقین) وجود دارد – و البته دریافت پول از سوی آنها محرز شده است – از سال‌ها پیش مخالف هر گونه فعالیت هسته‌ای ایران حتی براساس بدیهی‌ترین حقوق کشورها در چارچوب ان‌پی‌تی است و از پیشگامان حمله به تاسیسات اتمی ایران و راه‌اندازی جنگ نظامی علیه کشورمان است. دشمنی وی با ایران به گونه‌ای است که از زمان حضور بولتون در کاخ سفید تا خروج آمریکا از توافق هسته‌ای، حدود ۴۰ روز طول کشید.
مشاور امنیت ملی ترامپ طی روزهای اخیر و در چارچوب فعالیت‌هایش، درباره سفر مدیرکل موقت آژانس به تهران هم بیکار نماند و نسخه بدلی برای آن پیچید و روایتی دروغین از آن ارائه داد. در این چارچوب، او عصر شنبه در پیامی توئیتری مدعی شد که گزارش جدید آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که در پرتو قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد منتشر شده، حاکی از وجود مواد یا فعالیت‌های هسته‌ای احتمالی اعلام‌نشده از سوی ایران است. وی در پیام توئیتری خود نوشت: سرپرست آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در حالی به ایران می‌رود که به تازگی آژانس بین‌المللی، شورای حکام را مطلع کرده که احتمال دارد تهران مواد یا فعالیت‌های هسته‌ای پنهانی داشته باشد. ما به دیگر کشورهای عضو شورای [حکام] آژانس می‌پیوندیم که مشتاق دریافت گزارش کامل در سریع‌ترین زمان ممکن هستند.
ادعای مشاور ایران‌ستیز ترامپ در حالی است که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در شانزدهمین گزارش خود از فعالیت‌های هسته‌ای ایران تحت برجام که در روز هشتم شهریور ماه منتشر شد، تاکید کرده است که به همه سایت‌ها و اماکن هسته‌ای طبق درخواست خود دسترسی کامل و منظم داشته است. این گزارش آژانس همچنین با وجود اقدام ایران به کاهش تعهدات هسته‌ای خود ذیل بند ۳۶ برجام که در واکنش به نقض این توافق از سوی دیگر طرف‌های آن (آمریکا و اروپا) انجام شده، تاکید دارد که همه سانتریفیوژها و زیرساخت‌های مربوطه در انبار، تحت نظارت مداوم آژانس باقی مانده‌اند.
آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در ۱۴ گزارش فصلی پیشین خود که پیش از آغاز گام‌های برجامی ایران در کاهش تعهدات به این توافق منتشر شده، همواره پایبندی کامل ایران به توافق هسته‌ای را به صورت کامل تایید کرده و از همکاری تهران در ارائه دسترسی کامل به سایت‌ها و اماکن هسته‌ای قدردانی کرده است.
تاکید تهران بر استقلال و محرمانگی؛ اصرار فروتا بر حرفه‌ای‌گری و بی‌طرفی
فروتا در تهران دو دیدار مهم داشت؛ نخست با «علی اکبر صالحی» معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان انرژی اتمی و بعد، «محمدجواد ظریف» وزیر امور خارجه ایران. حفظ «بی‌طرفی»، استمرار «حرفه‌ای‌ِگری» و رعایت «محرمانگی» سه موضوع اصلی بودند که از سوی مقامات سیاسی و فنی طرف ایرانی برجام در دیدار با مدیرکل موقت آژانس بر آنها تاکید شد.
صالحی پس از در دیدار با سرپرست آژانس مذاکرات، با بیان اینکه در جلسه با فروتا بسیار مفصلی با یکدیگر داشتیم و فعالیت‌ها و همکاری‌هایی را که تاکنون با آژانس بین المللی انرژی اتمی داشتیم، مرور کردیم، تصریح کرد: بحث برجام یک بحث یک طرفه نیست و قرار بود جاده دو طرفه باشد. اگر قرار باشد جاده‌ای یک طرفه داشته باشیم، جمهوری اسلامی ایران تصمیمات مقتضی را در زمان مناسب می‌گیرد. کما اینکه در سه گام تاکنون این کار را انجام داده است.
فروتا نیز در نشست خبری مشترک با صالحی گفت: آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به رویکرد مستقلانه، بی‌طرف و حرفه‌ای خود ادامه خواهد داد و این موجب اعتبار آژانس است. وی تصریح کرد: در این زمینه آژانس از فشارها تأثیر نمی‌پذیرد. آژانس از یک سو وظیفه راستی‌آزمایی اجرای برجام را برعهده دارد و از سوی دیگر در اجرای پروتکل الحاقی و موافقتنامه جامع پادمان در تعامل فعال با ایران است. مدیرکل موقت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی افزود: آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مشتاقانه تمایل دارد تا همکاری‌ها با ایران تداوم یابد و آماده هستیم تا به صورت حرفه‌ای و بی‌طرف به کار خود ادامه دهیم.
ظریف نیز در دیدار با فروتا، با اشاره به همکاری‌های جمهوری اسلامی ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که منجر به گزارش‌های متعدد آژانس در تایید اجرای برجام توسط ایران شده و استمرار این همکاری‌ها در مقطع فعلی، بر ضرورت رعایت اصول حرفه‌ای، حفظ محرمانگی و انجام وظایف آژانس بصورت بیطرفانه تاکید کرد. ظریف همچنین اقدامات جمهوری اسلامی ایران در کاهش تعهدات خود در قبال عدم انجام تعهدات از سوی طرف‌های اروپایی را در چارچوب پاراگراف ۳۶ برجام توصیف کرد.
مدیرکل موقت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هم در این دیدار با اشاره به تلاش آژانس برای اعتمادسازی، بر انجام فعالیت‌های راستی‌آزمایی آژانس به صورت حرفه‌ای و بیطرفانه تاکید کرد.
روایت فروتا از سفر به تهران
با پایان سفر فروتا به تهران، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در بیانیه‌ای گزارشی از سفر دیروز مدیرکل موقت این نهاد به ایران و دیدار وی با مقامات ایرانی ارائه کرد. در این بیانیه آمده است: کرنل فروتا، مدیر کل موقت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی روز هشتم سپتامبر ۲۰۱۹ به ایران سفر کرده و با علی‌اکبر صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی ایران، محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران و دیگر مقامات ارشد آن دیدار کرد.
همچنین در این بیانیه مطرح شد: مذاکرات شامل فعالیت‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در ایران، با تاکید بر تعاملات ادامه‌دار میان آژانس و ایران در زمینه اجرای معاهده پادمانی و پروتکل الحاقی بود. مدیر کل موقت آژانس تاکید کرد که همکاری کامل و بهنگام با ایران لازمه این تعاملات است. فروتا همچنین گفت که فعالیت‌های پادمانی به گونه‌ای بیطرفانه، مستقل، معقول و مطابق رویه پادمان انجام می‌شوند.
مطابق این بیانیه، این مذاکرات همچنین شامل راستی‌آزمایی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و نظارت بر تعهدات برجامی ایران بود. فروتا از فعالیت‌های اعلام شده ایران مربوط به تحقیق و توسعه سانتریفیوژها مطلع شد. او گفت که گزارش این فعالیت‌ها را به شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ارائه خواهد داد.
