اخراج مشاور امنیت ملی کاخ سفید و فروپاشی "تیم ب"؛ بولتون قربانی ایران؟

رئیس‌جمهور ایالات متحده که از حساب توییتری خود برای اعلام مواضع و تصمیم‌های مهم استفاده می‌کند، شب گذشته در توییتر از برکناری جان بولتون به دلیل «اختلاف‌نظرهای فاحش» خود و دیگر اعضای کابینه با تصمیم‌ها و رویکردهای بولتون خبر داد.

به گزارش آفتاب‌نیوز؛ ترامپ با اشاره به جلسه دوشنبه‌شب خود با مشاور امنیت ملی کاخ سفید نوشت: «دیشب به بولتون اطلاع دادم با توجه به اختلاف‌نظرهای فراوان من و کابینه با پیشنهادها و تصمیم‌های او، بهتر است از سمت خود کناره‌گیری کند؛ چراکه دیگر نیازی به حضور او در کاخ سفید نیست».

به نوشته شرق، ترامپ نوشت خواهان استعفای جان بولتون شده و گفته بولتون صبح روز گذشته نامه کناره‌گیری خود را تقدیم رئیس‌جمهور آمریکا کرده است. ترامپ همچنین از خدمات بولتون تشکر کرده و گفته است مشاور جدید امنیت ملی را هفته آینده معرفی می‌کند.

اما جان بولتون روایت متفاوتی از جلسه خود با رئیس‌جمهور ایالات متحده ارائه می‌دهد. او در حساب توییتر خود نوشت: «دیشب با ارائه استعفانامه خود، به رئیس‌جمهور پیشنهاد دادم از سمت خود کناره‌گیری کنم و او به من گفت که فردا در مورد آن صحبت می‌کنیم».

اعلام خبر برکناری بولتون از سوی ترامپ، حدود دو ساعت قبل از آن صورت گرفت که قرار بود مشاور امنیت ملی آمریکا در یک کنفرانس مطبوعاتی با مایک پمپئو، وزیر امور خارجه و استیون منوچین، وزیر خزانه‌داری این کشور شرکت کند.

ترامپ اشاره‌ای به جزئیات مسائل محل اختلاف میان خود و بولتون نکرده است. در هفته‌ها و ماه‌های گذشته رسانه‌ها از اختلاف‌نظرهای شدید ترامپ و مشاور امنیت ملی خود خبر دادند. این اختلاف‌نظرها به‌ اندازه‌ای بود که بولتون عملا در حوزه سیاست خارجی ایالات متحده و در مهم‌ترین چالش‌های خارجی این کشور به حاشیه رانده شده بود.

بحران هسته‌ای شبه‌جزیره کره، تنش تجاری با چین، سردی روابط ایالات متحده و اتحادیه اروپا از‌جمله موارد اختلاف‌نظر ترامپ و بولتون به شمار می‌آمد.

بولتون همچنین خواستار افزایش فشارها بر ایران و اتخاذ رویکردی تهاجمی از سوی واشنگتن در قبال تهران بود تا از این طریق ایران از برنامه‌های موشکی و نیز اقدامات منطقه‌ای خود عقب‌نشینی کند. او دو سال قبل با حضور در گردهمایی گروه تروریستی منافقين وعده داده بود با فروپاشی حکومت ایران، در تهران جشن خواهند گرفت؛ اما ترامپ از مذاکره و توافق با ایران حمایت می‌کرد. دولت ترامپ در تمام این چالش‌ها با ناکامی روبه‌رو شده و قصد تغییر رویکرد خود را دارد.

به نظر می‌رسد آخرین موضوعی که باعث به‌اوج‌رسیدن اختلاف‌نظرها میان ترامپ و بولتون شد، مذاکرات صلح با طالبان بود. ترامپ از این مذاکرات که در قطر انجام می‌شد، حمایت می‌کرد و به همین دلیل بولتون را که مخالف این گفت‌وگوها بود، از روند مذاکرات کنار گذاشته بود. بر اساس گزارش سی‌ان‌ان، اختلاف‌نظرها بر سر برگزاری نشست کمپ‌دیوید با حضور رئیس‌جمهور ایالات متحده، اشرف‌غنی، رئیس‌جمهور افغانستان و رهبر طالبان از‌جمله مهم‌ترین دلایل به‌اوج‌رسیدن تنش‌ها میان ترامپ و بولتون بود.

با نگاهی به موارد محل اختلاف ترامپ و جان بولتون، می‌توان گفت این دو تقریبا در تمام چالش‌های مهم سیاست خارجی ایالات متحده اختلاف‌نظر داشتند و در تمام این موارد بولتون از اقدامات سخت‌گیرانه و تهاجمی حمایت می‌کرد. خروج بولتون از کابینه ترامپ حدود 14 ماه قبل از انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا انجام می‌شود و به نظر می‌رسد ترامپ قصد دارد با تغییراتی در سیاست خارجی خود، شکست‌ها و ناکامی‌های متعدد در این حوزه را تا حدی جبران و رویکردی متعادل‌تر در آن اتخاذ کند.

اخراج بولتون و فروپاشی "تیم ب"

خبرگزاری ایرنا نیز در همین باره نوشته است: تناقض در روایت‌های رئیس جمهوری آمریکا و مشاور امنیت ملی او در ادامه گزارش‌هایی است که از وجود اختلاف میان آن دو و همچنین میان بولتون و مایک پمپئو وزیر امور خارجه این کشور مطرح شده بود.

بولتون یکی از ضلع‌های تیمی بود که محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه ایران آن را تحت عنوان «تیم ب» به عنوان گروه جنگ‌طلبی که جهان را ناامن کرده، معرفی کرده بود.

ظریف بارها در پیام‌های توئیتری و در مصاحبه‌های خود با رسانه‌های مختلف به تشریح ماهیت این گروه و چگونگی به سایه رفتن صلح با حضور این افراد در صحنه سیاسی جهان پرداخته بود.

وزیر خارجه ایران ماه گذشته در یکی از پیام‌های خود در توئیتری به ترامپ هشدار داد که بولتون به همراه بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی (دیگر عنصر گروه ب) ترامپ را برای از بین بردن برجام فریب داده‌اند.

وی در این توییت افزود: «بولتون و نتانیاهو در سال ۲۰۰۵ با اصرار بر غنی‌سازی صفر، توافق پاریس میان ایران و سه کشور اروپایی را از بین بردند. نتیجه؟ ایران غنی‌سازی خود را تا سال ۲۰۱۲، صد برابر کرد.اکنون آنها با همین توهم، دونالد ترامپ را برای از بین بردن برجام فریب داده‌اند. تیم "بی" درس نگرفته است. ولی دنیا باید درس بگیرد.»

اخراج بولتون ضربه به جنگ طلب‌ها بود

استاد روابط بین الملل دانشگاه جورج تاون واشنگتن گفت: اخراج "جان بولتون" از کاخ سفید موضع جنگ طلب‌ها و تندروهای ضد ایرانی را تضعیف می کند و نشان می دهد که رییس جمهوری آمریکا نمی خواهد وارد درگیری نظامی با ایران بشود.

شیرین هانتر روز چهارشنبه در گفت وگو با ایرنا افزود: هر چند فکر نمی کنم برکناری بولتون تاثیر فوری بر سیاست فشار حداکثری آمریکا داشته باشد اما با توجه به اینکه بولتون فراتر از دیگران، حتی بیشتر از "مایک پمپئو" ضد ایرانی و طرفدار جنگ است، نشان می دهد که ترامپ به هیچ وجه نمی خواهد وارد درگیری نظامی شود.

وی ادامه داد: این برای ایران خبر خوبی است. از سوی دیگر، بولتون مخالف هرگونه سازشی با ایران بود. بنا به گزارش‌ها برخی دیگر از مقام‌های آمریکایی از جمله وزیر دارایی خواستار نوعی سازش با ایران در این مرحله هستند. چه بسا این گشایشی به وجود آورد. به ویژه که فرانسه هم میانجیگری‌هایی کرده و پیشنهاد خط اعتباری را به ایران داده است.

این کارشناس روابط بین الملل خاطرنشان کرد: ترامپ از ابتدا با سیاست‌های بولتون همراه نبود. برخی دلایل وی شخصی بود. بخش دیگر هم به نگاه ترامپ به جهان مربوط می شد؛ به طور کلی ترامپ خیلی مداخله گر نیست.

هانتر اضافه کرد: اساسا بر خلاف دموکرات ها، جمهوریخواهان مداخله گر نیستند. به استثنای جورج بوش پسر که وارد جنگ افغانستان و عراق شدند، بطور تاریخی این دموکرات‌ها بوده اند که مداخله گر و طرفدار حضور در عرصه جهانی بوده اند.

وی با بیان اینکه "از ویلسون تا کندی و کارتر، همه مداخله گر بوده اند"، گفت: ترامپ اولویتش در داخل است و وعده داده که سربازهای آمریکایی را بازگرداند. بنابراین وی با هر مشاوری که طرفدار مداخله نظامی باشد، مشکل دارد. نمونه مهم این رویکرد بولتون بود.

مداخله گری دموکرات‌ها

استاد روابط بین الملل دانشگاه جورج تاون واشنگتن گفت: خیلی‌ها به اشتباه در ایران به سخنان دموکرات‌ها دل می بندند. دموکرات‌ها نظر خوبی درباره ایران ندارند. به باور من اگر هیلاری کلینتون رییس جمهوری شده بود؛ حمله نظامی به ایران صورت می گرفت. او خیلی به اسراییل نزدیک است و توان مخالفت با نتانیاهو را ندارد. همین هیلاری کلینتون بود که نخستین بار از "نابودی" ایران در صورت حمله به اسراییل، سخن به میان آورده بود. متاسفانه در ایران خیلی‌ها بدون آگاهی و دانش نظر داده و از دموکرات‌ها طرفداری می کنند در حالی که دموکرات‌ها بطور سنتی بسیار به مداخله گری گرایش دارند.

وی ادامه داد: دموکرات ها اگر پس از ترامپ به کاخ سفید راه یابند، در فشارها علیه ایران بر همان پاشنه همیشگی خواهد چرخید. نمونه آن خود باراک اوباما بود. پس از برجام، تحریم ها علیه ایران را برنداشت. اوباما تحریم‌های تازه ای هم پس از امضای برجام وضع کرد، البته به بهانه های دیگر!

این استاد روابط بین الملل دانشگاه جورج تاون درباره احتمال برکناری مایک پمپئو وزیر خارجه آمریکا هم گفت: او فردی محاسبه گر است. او جاه طلبی‌های خود را دارد و می خواهد در آینده نامزد ریاست جمهوری شود. او به نوعی بیشتر درباره سازش آمادگی دارد.

مذاکره ایران و آمریکا

خبرنگار پرسید که برخی ناظران برکناری بولتون را به احتمال مذاکره ایران و آمریکا گره می زنند. آیا اخراج بولتون زمینه ساز دیدار رییس جمهور ایران و آمریکا در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل خواهد شد و آیا اساسا اگر چنین دیداری صورت بگیرد، سودی برای ایران خواهد داشت؟

این استاد روابط بین الملل پاسخ داد: به باور من این دیدار تنها زمانی برای ایران سودمند خواهد بود که یک اجماع جدی و کامل در داخل ایران درباره آن به وجود بیاید که تا چه اندازه و در چه موضوعاتی می توانند گفت‌وگو و توافق کنند. به نظرم موضوع هسته ای راه حل ساده ای دارد اما مسایل اساسی، موضوعات منطقه ای است. اگر این اجماع باشد و ایران از موضع واقع بینانه وارد شود، می تواند دیدار سودمند باشد اما اگر اینگونه نباشد، و روحانی مواضع خود را بگوید و ترامپ هم روی موضع خود پافشاری کند، چنین دیداری می تواند حتی نتیجه عکس بدهد. بنابراین تصمیم اصلی را باید در تهران گرفت تا اگر قرار است مذاکره بشود، از موضع قوی و یکپارچه صورت بگیرد.

وی خاطرنشان کرد: بدون وجود این پیش زمینه ها، شاهد تکرار سناریوی کره شمالی خواهیم بود که سران آمریکا و کره شمالی دیدار کردند، ولی هیچ یک از تحریم های آمریکا علیه پیونگ یانگ برداشته نشد. ترامپ صرفا عکس خواهد گرفت و در داخل بهره برداری خواهد کرد، بدون اینکه ایران سودی ببرد.