دست نگه‌دارید؛ اعدام نکنید
«اعدام نکنید» هشتگ یا یکی از جدی‌ترین مطالبات مطرح شده در روز‌های اخیر است؛ چنانکه خود به مثابه ندایی اعتراضی از سوی کاربران و ایرانیان حاضر در شبکه‌های اجتماعی طنین‌انداز شد. مطالبه‌ای که برای آن نه هماهنگی صورت گرفت و نه فضاسازی خارجی و اولین جرقه‌هایش در شرایطی زده شد که هنوز بیست‌ونهمین نشست خبری سخنگوی قوه قضاییه پایان نیافته بود و پای خبرنگاران به دفاتر روزنامه‌ها و خبرگزاری‌ها نرسیده بود.
توییتر و اهالی‌اش، اما کارشان را شروع کردند و بنا بر آمار‌های ارایه شده، اولین توییت ساعت ۱۲:۴۰ دقیقه بیست‌وچهارم تیر ماه از سوی یکی از کاربران نه‌چندان سرشناس با همین هشتگ در توییتر منتشر شد، اما ماجرا به یک ساعت و دو ساعت و یکصد و دویست توییت ختم نشد و کاربران فضای مجازی تا عصر روز چهارشنبه- زمان نگارش این گزارش- همچنان مطالبه توقف اجرای حکم اعدام امیرحسین مرادی، سعید تمجیدی و محمد رجبی سه جوان معترض در جریان حوادث آبان ماه ۹۸ را تکرار کرده و می‌کنند؛ چنانکه در حدود ۲۸ ساعت گذشته بیش از ۴ میلیون توییت با هشتگ «اعدام نکنید» از دست‌کم «۱۰۳ هزار» کاربر در توییتر منتشر شده است. البته کاربران دیگر شبکه‌های اجتماعی هم در این باره سکوت نکردند؛ آمار ۶ میلیون لایک پست‌های اینستاگرامی با هشتگ اعدام نکنید و بیش از ۸ هزار پست در کانال‌های تلگرامی نشان از آن دارد که این مطالبه مردمی است که خواستار توقف اجرای حکم این سه جوان محکوم به اعدامند! اگرچه ابتدای ماجرا، اشتباه تیترزنی یکی از رسانه‌های فارسی‌زبان ساکن لندن این شائبه را به ذهن برخی افراد متبادر کرد که قرار است این سه جوان دهه هفتادی پیش از اذان صبح چهارشنبه بیست‌وپنجم تیر ماه اعدام شوند، اما حتی درک اینکه هنوز تا اجرای اعدام آن‌ها زمان باقی مانده و حکم می‌تواند تغییر کند، آن‌ها را لحظه‌ای از اعلام درخواستشان عقب ننشاند.
برای کاربران فضای مجازی تفاوتی نمی‌کرد که این حکم قرار است چه زمانی اجرا شود؛ آن‌ها فقط یک خواسته داشتند و آن «نه به اعدام» بود. اگرچه این میان گروهی با برشمردن اتهامات احتمالی این سه جوان سعی داشتند، اجرای حکم اعدام برای آن‌ها را «منطقی و درست» جلوه دهند، اما کمتر کسی گوشش بدهکار این اظهارات بود. حرف مردم همان بود که بود.
آن‌ها به دور از سیاسی‌کاری و بازی‌های جناحی و دخالت بیگانگان تنها یک مطالبه داشتند؛ «حفظ جان انسان‌ها» و این میان یکی از «وارد کردن «ارباب ترامپ» در موضوع اعدام سه جوان» انتقاد می‌کرد و هدف این جماعت را نه «توقف توقف اجرای حکم»بلکه اتفاقا «اعدام» آن‌ها می‌خواند و دیگری بر لزوم جلوگیری از «پرچم‌داری آنان در ماجرای لغو حکم اعدام این جوانان» تاکید می‌کرد. هرچه بود حرف این گروه از کاربران روشن بود؛ اینکه اولا مسائل قضایی باید از مجاری قانونی و قضایی پیگیری شود و دیگر آن‌که ایرانیان خود به‌خوبی توانایی طرح مطالبات قانونی خود را دارند و در این مسیر به قدرت‌های خارجی نیاز ندارند. نکته جالب توجه در این رویکرد متفاوت توییتری جلوداری جوانان و کسانی بود که خود سن و سالی مشابه آن سه جوان محکوم به اعدام داشتند.
یکی از آن، وقتی ماجرای اعدام و گرفتن جان آدم‌ها در میان باشد، دیگر نمی‌توان سرنوشت را تغییر داد؛ نمی‌توان مرده آن آدمی که در حقش اشتباه شده را از خاک بیرون کشید و در جسم او روح دمید و دوباره زنده‌اش کرد و به کالبد بی‌جانش زندگی بخشید. گرفتن جان و زندگی آدم‌ها خطاست و این، آنچه است که شهروندان افکار عمومی حداقل ۲۴ ساعت بی‌وقفه آن را نوشتند و گفتند.
همزمان نکته دیگری که در این پرونده خودنمایی می‌کرد همراهی برخی چهره‌های سیاسی با این موج عمومی بود و جالب‌تر آن‌که این همراهی تنها محدود به یک طیف خاص سیاسی نبود و میان خیل سیاسیونی که همراه با عموم شهروندان و کاربران توییتر در مخالفت با اجرای حکم اعدام این سه جوان، هشتگ «اعدام نکنید» می‌زدند، برخی چهره‌های سیاسی اصولگرا نیز به چشم می‌خورد. چنانکه مهدی نصیری، هم در واکنش به خبر تایید حکم اعدام این سه جوان، در حساب توییتری‌اش نوشته، حکمرانی دینی براساس بخشش است، نه انتقام؛ بر همین اساس هم «وقتی مکه فتح شد لشکر مسلمانان شعار دادند امروز روز ملحمه (انتقام) است. بلافاصله پیامبر (ص) به علی (ع) فرمود شعار را عوض کن و بگو: امروز روز مرحمه (بخشش) است و همه مشرکان حتی ابوسفیان و هند جگرخوار مورد عفو قرار گرفتند.»
قوه قضاییه مخالف، مردم هم مخالف
اگرچه برخی از همان ابتدای انتشار صحبت‌های روز سه‌شنبه غلامحسین اسماعیلی، با فضاسازی و جوسازی رسانه‌ای این طور وانمود کردندکه حکم اعدام به اجرا گذاشته شده و همین موضوع باعث شد که شائبه اجرای آن در بامداد روز چهارشنبه به اذهان عمومی متبادر شود، اما سخنگوی قوه قضاییه تحت امر سیدابراهیمی رییسی در بیست و نهمین نشست خبری‌اش، نه‌تنهاکلامی درباره اجرای حکم اعدام به زبان نیاورده بود، بلکه ازقضا در گفتار خود به‌نحوی از امکان اعاده دادرسی در این پرونده سخن گفته و تاکید کرده بود که هنوز امید به توقف حکم اعدام هست. غلامحسین اسماعیلی روز سه‌شنبه گفته بود درمورد اینکه حکم اعدام اجرا می‌شود یا نه این لحظه، نمی‌توان اظهارنظر دقیقی کرد، چراکه به گفته او «اجرای احکام فرآیند قانونی دارد که باید طی شود ممکن است در این فرآیند قانونی دادرسی‌های فوق‌العاده مانند اعمال ۴۷۷ قانون آیین دادرسی کیفری چه در این پرونده و چه در سایر پرونده‌ها نتیجه پرونده را توام با تغییر کند.» نکته‌ای که عماد‌الدین باقی، فعال حقوق بشر هم به آن اشاره کرده و از امیدها به لغو اجرای این حکم خبر داده است. این کنشگر حقوق بشر در بحبوحه مطالبه مردمی «اعدام نکنید»، در حساب توییتری‌اش نوشت: «به عنوان کسی که ۳۰ سال است علیه اعدام قلم می‌زند و قبلا توسط قوه قضاییه به همین دلیل محکوم شده، ضمن تاسف از چند اعدام روز‌های اخیر و خشنودی از توقف حکم قصاص شخصی دیگر در اراک، درخصوص سه محکوم آبان در جریان هستم که از ابتدا قوه قضاییه با رای شعبه ۱۵ مخالف و دنبال نقض حکم بود. سخنگو هم گفت: با ماده ۴۷۷ نتیجه تغییر می‌کند.»
ساعتی بعد از این توییت باقی و میان بیم و امیدها، خبرگزاری فارس اعلام کرد که اجرای حکم اعدام سه جوان دهه هفتادی معترض آبان ماه متوقف شده است. این خبرگزاری که در اعلام احکام صادره برای افراد همواره از خود متهمان و وکلای‌شان پیشی می‌گیرد و پیش از رضا خاتمی و شهیندخت مولاوردی و وکلای‌شان از احکام صادره برای آن‌ها مطلع شده و خبر آن را اعلام کرده بود، این بار هم برای اعلام توقف اعدام پیشدستی کرد و نوشت که «به دستور آیت‌الله سیدابراهیم رییسی مستند به ماده ۴۷۷ برای سه مجرم اعدامی (معروف به مجرمان آبان ماه) اعاده دادرسی صادر شده است و به این ترتیب برای این سه مجرم اعاده دادرسی صورت خواهد گرفت و عملا اجرای حکم برای آن‌ها متوقف شده است.»
در جدال با تایید و تکذیب توقف اعدام
دقایقی از انتشار این خبر فارس که مثل بمب در فضای مجازی منفجر شد و شادی توقف حکم اعدام را برای ایرانیان به ارمغان آورد، نگذشته بود که عده‌ای شروع به تکذیب خبر منتشر شده از سوی این رسانه کردند. مهدی کشت‌دار، مدیر عامل خبرگزاری میزان، متعلق به قوه قضاییه یکی از مهم‌ترین تکذیب‌کنندگان خبر توقف اجرای حکم اعدام این سه جوان بود. او بدون اشاره به نام خبرگزاری فارس، اعلام کرد که «خبری که یکی از خبرگزاری‌ها مبنی بر دستور آیت‌الله رییسی برای اعاده دادرسی سه متهم اعدامی حوادث آبان ماه منتشر کرده است «صحت ندارد».»
این تناقض‌ها، اما نه‌تن‌ها کاربران خواستار توقف اجرای حکم اعدام، بلکه اصولگرایان و حامیان سنتی ریاست دستگاه قضا در شبکه‌های اجتماعی را نیز به انتقاد واداشت تا فضا به‌نحوی پیش رود که مهم‌ترین پرسش این باشد؛ «ماجرا چیست؟»
واقعیت آن است که خبرگزاری فارس ابتدا خبر توقف حکم اعدام را منتشر کرده و بعد در تماسی با بابک پاک‌نیا، وکیل یکی از معترضان آبان ماه که پیگیر پرونده آنان است، صحت و سقم آن را جویا شده است. بابک پاک‌نیا در توضیح آنچه اتفاق افتاده می‌گوید: «نامه‌ای با توضیحات و استدلال‌های کافی برای ریاست دستگاه قضایی ارسال کرده‌ایم که امیدواریم بر اساس آن اجرای حکم اعدام متوقف و اعاده دادرسی انجام شود.»
امیدواریم، اما مطمئن
این وکیل دادگستری درباره جزییات آنچه رخ داده می‌گوید که «دیروز (چهارشنبه) به همراه همراهانش حسین تاج و مصطفی نیلی به دادسرای اوین رفته‌اند و رییس اجرای احکام دادسرای اوین پیروی قولی که شنبه گذشته» به این وکلا داده بود «با آن‌ها نهایت همکاری را صورت داده است.» براساس گفته‌های پاک‌نیا، «پرونده‌ها دراختیار وکلای این سه جوان قرار گرفته و آن‌ها پرونده‌ها را مطالعه کرده و نکات مدنظرشان را یادداشت کرده‌اند.» این وکیل دادگستری، اما می‌گوید که «باتوجه به اینکه پرونده سه جلد است، مطالعه آن در یک روز به اتمام نرسیده و قرار بر این شده که یک یا دو روز دیگر این وکلا به دادسرا مراجعه کرده و پرونده را به‌طور کامل مطالعه کنند.» او تاکید می‌کند که «تا همین‌جا که از پرونده هم مطالعه کرده‌اند، نواقص جدی و متعددی در آن یافته‌اند.» پاک‌نیا در همین رابطه و با اشاره به آینده این پرونده از امیدواری خود به آینده خبر داده و تاکید می‌کند که «درخواستی از سوی وکلا خطاب به رییس قوه قضاییه نوشته شده تا بتوانند دستور توقف اجرای حکم را بگیرند.» او امیدوار است که «امروز (چهارشنبه) دستور توقف اجرای حکم ازسوی آقای رییسی صادر شود» و می‌گوید که «دستگاه قضایی قول مساعد داده تا این نامه و درخواست باتوجه به اینکه رییس قوه قضاییه قرار است به سفر استانی بروند، به سرعت به سمع و نظر ریاست دستگاه قضایی برسد.»
پاک‌نیا بار دیگر تاکید می‌کند که «همان‌طور که پیش از این و در اکانت اینستاگرامی‌اش اعلام کردم، اخبار مبنی بر اینکه موکلان‌مان بامداد چهارشنبه اعدام خواهند شد، کذب است و روز چهارشنبه هم ثابت شده که این خبر دروغ بوده و آن‌ها مطمئن بوده‌اند که روز چهارشنبه چنین اتفاقی نخواهد افتاد.» این وکیل دادگستری با اشاره به اظهارات سخنگوی قوه قضاییه در نشست خبری روز سه‌شنبه، می‌گوید: «آقای اسماعیلی فقط گفته بود که پرونده وارد روند اجرا شده و این به معنای اعدام فوری نیست.» به گفته او، وقتی پرونده وارد روند اجرای حکم می‌شود، باید مراحلی طی شود و روند اجرای حکم اعدام، به خودی خود روند پیشگیری دارد که باید آن روند نیز طی شود. پاک‌نیا تاکید می‌کند که اعمال ۴۷۷ ازجمله حقوقی است که می‌توانستیم برای متهمان درخواست کنیم و فعلا درخواست اولیه‌ای نوشته‌ایم که موافقت اولیه برای توقف اجرای حکم اعدام اخذ کنیم و پس از اینکه مطالعه پرونده به اتمام برسد، لایحه‌ای تکمیلی ارایه خواهیم داد. او با اشاره به نواقصی که در همین مطالعه اولیه بخشی از پرونده این سه جوان انجام شده، می‌گوید، امیدواریم و مطمئن که در آینده اتفاقات مثبتی خواهد افتاد.
