داستان فاجعه ارز۴۲۰۰ تومانی؛ این قسمت لاستیک!
وضعیت اقتصاد کشور در این روز‌ها به گونه‌ای است که در ابتدا کالایی چند روز کمیاب می‌شود و بعد با قیمتی چند برابر در اختیار مردم قرار می‌گیرد. دیروز از کره نوشتیم و امروز می‌خواهیم درباره لاستیک بنویسیم. لاستیکی که این روز‌ها در بازار با دو قیمت آزاد و دولتی وجود دارد. قیمت لاستیک آزاد نسبت به سال قبل چند برابر شده و برای خرید لاستیک با قیمت مصوب هم که بیش از ۵۰ درصد نسبت به سال گذشته گران شده، باید در سایت ثبت نام کرد و چندین ماه در نوبت ماند یا از نیمه‌های شب پشت در نمایندگی‌ها در صف خوابید به امید این که شاید بتوانی لاستیک تهیه کنی و معمولا به دلیل محدود بودن سهمیه نمایندگی‌ها این اتفاق برای همه رخ نمی‌دهد.
روز گذشته هم ویدئویی از همین اتفاقات در فضای مجازی منتشر شد که گوشه‌ای از این آشفته بازار را نشان می‌داد. با نگاهی به دلایل کمیاب شدن کالاها و بعد گرانی آن، نقش پر رنگ دلار ۴۲۰۰ تومانی را می‌توان در این آشفتگی‌ها دید و به نظر می‌رسد این اتفاقات پس لرزه همان دلار ۴۲۰۰ باشد که یک شبه وارد اقتصاد کشور شد و ریشه تولید را به نوعی خشکاند و بسیاری را یک شبه به ثروت‌های هنگفت رساند. این دلار ۴۲۰۰ باعث شد در بسیاری از کالاها، واردات سود بیشتری برای وارد کننده داشته باشد به همین دلیل واردات جای تولید را گرفت و حالا از هر کدام از این محصولات اگر دلار ۴۲۰۰ را حذف کنند، قیمت آن سر به فلک می‌کشد. امروز با هم نقش دلار ۴۲۰۰ را در لاستیک می‌بینیم.
لاستیک ۲ نرخی در بازار
فارغ از قیمت لاستیک وارداتی که این روز‌ها عموما با نرخ دلار و نوسانات آن قیمت‌گذاری می‌شود و مصرف‌کننده نیز چاره‌ای جز گردن نهادن به قیمت‌های آن ندارد؛ لاستیک تولید داخل نیز همزمان با قیمت‌های نجومی لاستیک وارداتی، «مجوز افزایش قیمت» را دریافت کرده است. ابتدا در فروردین امسال، با موافقت سازمان حمایت از تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان، قیمت مصوب انواع تایر تولید داخل کشور ۳۰ درصد افزایش یافت و به فاصله یک ماه، به قیمت مصوب لاستیک داخلی ۲۵ درصد دیگر افزوده شد بنابراین می‌توان گفت در شش ماه گذشته، قیمت لاستیک در بازار کشور به‌طور رسمی تا ۵۵درصد افزایش یافته است؛ اما این افزایش برای نرخ دولتی است و همان طور که پیش از این گفتیم، خریدنش دردسر‌های خودش را دارد. در بازار آزاد، اما افزایش قیمت‌ها کمی بیشتر است و برای هر حلقه باید بین ۱۵۰ تا ۳۰۰ هزار تومان بیشتر پرداخت کرد. وضعیت لاستیک هم این روز‌ها شبیه ارز چند نرخی شده و مانند هر کالای چند نرخی، رانت بالایی را نصیب برخی دلالان و واسطه‌ها و حتی نمایندگی‌های فروش لاستیک کرده است.
چرا گران شد؟
دبیر کانون انجمن‌های صنفی کامیون‌داران هم به خبرگزاری ایلنا گفته است: «متاسفانه از ابتدای سال تا کنون قیمت لاستیک سه برابر شده است و برخی از سایز‌ها هم در بازار موجود نیست. لاستیک از اردیبهشت ماه با دستور دولت از ارز دولتی به ارز نیمایی تغییر وضعیت و گروه داد و در حال حاضر هم نرخ ارز نیمایی بین ۲۰ تا ۲۱ هزار تومان است در صورتی که لاستیک تا چند ماه گذشته با ارز دولتی چهار هزار و ۲۰۰ تومانی به دست مصرف کننده می‌رسید.»
کارشناسان حذف دلار ۴۲۰۰ تومانی از واردات این کالا را یکی از مهم‌ترین دلایل گرانی لاستیک می‌دانند. برخی هم، چون از این به بعد لاستیک با ارز نیمایی و آزاد وارد می‌شود، تلاطم قیمت ارز را دلیل گرانی اعلام کرده اند البته کاهش تولید هم در سال‌های اخیر به دلیل واردات بی رویه نقش به سزایی در این گرانی دارد هر چند بر اساس ویدئویی که توسط خبرگزاری صدا و سیما منتشر شده، انبار‌های بزرگی در تهران میلیون‌ها حلقه لاستیک را در خود جای داده اند و برخی به هوای گران‌تر شدن لاستیک آن‌ها را احتکار کرده اند که به نظر می‌رسد باید سازمان‌های نظارتی به این موضوع ورود کنند.
میزان لاستیک مورد نیاز کشور
مدیر کل نظارت بر کالا‌های غیرفلزی سازمان حمایت از مصرف کنندگان و تولیدکنندگان در گفتگو با رادیو اقتصاد، نیاز لاستیک کشور را سالانه ۳۵۰ هزار تن اعلام کرد که از این میزان ۱۹۰ هزار تن مربوط به تایر‌های سبک شامل سواری و وانتی و ۱۶۰ هزار تن دیگر هم مربوط به تایر‌های سنگین شامل باری، اتوبوسی، راه سازی و صنعتی می‌شود. در همان گفتگو مولاخواه تولید داخل را در ۱۰ ماه اول سال ۹۸ چهار هزار تن معادل یک میلیون و ۷۸۰ هزار حلقه تایر در کشور بیان کرده که نسبت به تولید در سال ۹۶ رقم بسیار کوچکی است.
نقش دلار ۴۲۰۰ در کم شدن تولید
این روز‌ها روی هر کالایی که گران شده، دست بگذاریم به ارز ۴۲۰۰ تومانی می‌رسیم. از سال‌هایی که لاستیک کشورمان به بیش از ۲۵ کشور جهان در سه قاره صادر می‌شده، زمان زیادی نگذشته است. سال ۱۳۹۶ لاستیک تولید ایران به قدری بود که بیش از ۷۰ درصد تایر سبک نیاز داخل را تامین می‌کرد و به کشور‌هایی در قاره‌های مختلف هم صادر می‌شد، اما از سال ۹۷ و ورود ارز ۴۲۰۰ به بازار لاستیک، تولید در کشور روز به روز کاهش یافت و کارخانه ها، موتور‌های خود را خاموش کردند.
یک کارشناس بازار سرمایه در گفتگو با دنیای اقتصاد می‌گوید: «بعد از اعتراض کامیون‌داران، دولت در مهر سال ۱۳۹۷ تصمیم به کاهش تعرفه واردات و اختصاص دلار ۴۲۰۰ تومانی به واردات تایر گرفت که این اتفاق باعث افزایش بی‌رویه واردات لاستیک‌های عمدتا چینی به بازار شد و تولیدکنندگان این نوع محصولات را مجبور به کاهش تولید کرد.» واردات تا حدی زیاد شد که بنا بر آمار، واردات تایر در سال ۹۸ افزایش ۱۰۰ درصدی داشت و به رقم بی سابقه ۲۰۰ هزار تن رسید. یعنی ارز ۴۲۰۰ تومانی باعث شد واردات تایر مانند واردات کره، سود بیشتری برای برخی تولید کنندگان داشته باشد به همین دلیل رفته رفته ظرفیت تولید داخل کاهش یافت تا جایی که تولید لاستیک در کشور به ۵۰ درصد ظرفیت خود رسید.
