آیا دنیا در آستانه جنگ سرد جدیدی است؟
همان‌طور که بان کی مون، دبیرکل سابق سازمان ملل، مطرح کرده است، خطری جدی چندجانبه‌گرایی را تهدید می‌کند.
اجرای سیاست خارجی "اول آمریکا" در دولت دونالد ترامپ به نادیده گرفتن توافق‌های چندجانبه منجر شد، از توافق اقلیمی پاریس گرفته تا توافق هسته‌ای با ایران. از طرف دیگر، چین به وضوح دارد خود را به عنوان حامی جدید سازمان ملل جا می‌زند.
اما افزایش نفوذ چین تبعاتی نیز دارد و اگر پکن پول بیشتری به حساب نهاد‌های سازمان ملل مثل سازمان بهداشت جهانی واریز کند قطعا می‌خواهد صحبت‌هایش هم برش بیشتری داشته باشد.
آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل، می‌گوید که این سازمان با لحظه‌ای بنیادین روبه‌رو شده است به گفته او آن‌هایی که پایه‌گذار این سازمان بودند جنگ و همه‌گیری را تجربه کرده بودند و به همین خاطر ارزش اتحاد را می‌دانستند.
نگرانی بابت تبعات احتمالی رقابت چین و آمریکا برای ثبات جهانی شدیدا بر گردهمایی مجازی اخیر رهبران دنیا سنگینی می‌کرد.
وقتی امانوئل مکرون در اظهارات ضبط شده خود گفت که دنیای امروز را نمی‌توان میان رقابت چین و آمریکا رها کرد، به هیچ عنوان نمی‌شد فوریت نهفته در لحنش را نادیده گرفت.
این رقابت که همه چیز را از تجارت تا فناوری شامل شده است دارد به مرور تندتر و داغتر می‌شود؛ و دونالد ترامپ نیز از این تریبون جهانی استفاده کرد و با حمله به آنچه ویروس چینی می‌خواند بیش از پیش بر آتش این دعوای لفظی دمید.
تا انتخابات آمریکا کمتر از ۲۰ روز مانده است، و حمله به چین در مرکز تبلیغات انتخاباتی ترامپ بوده است. به نظر می‌رسد که قرار است طی اقدامی فراگیر هر گونه انتقاد از برخورد رئیس جمهور با همه‌گیری ویروس کرونا را با حمله به چین به خاطر صدور این ویروس پاسخ دهند.
آیا رقابت میان چین و آمریکا در جهانی دوقطبی نهایتا به درگیری نظامی ختم خواهد شد؟ شکی نیست که دبیرکل سازمان ملل نگران اتفاقات بعدی است و نسبت به "جنگ سرد" دیگری هشدار می‌دهد.
گوترش می‌گوید "ما داریم در جهت بسیار خطرناکی حرکت می‌کنیم. دنیا از عهده آینده‌ای که در آن جهان توسط دو قدرت اقتصادی برتر به دو نیم تقسیم شده باشد - هر یک با قوانین تجاری و مالی و اینترنت و توانایی‌های هوش مصنوعی خودش - بر نخواهد آمد. خطر جدایی بر محور اقتصاد و فناوری در این است که می‌تواند نهایتا به جدایی ژئواستراتژیک و نظامی تبدیل شود. ما باید هر طور شده از این رخداد اجتناب کنیم. "
گفت‌وگوی علنی درباره تبعات یک "شکاف بزرگ" نشانه سرعت تغییرات در دنیا و تلاش دیپلمات‌ها برای عقب نیافتادن از سیر وقایع است.
شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهور چین، در این گفت‌وگوی مجازی عملا اعلام کرد که "چین هیچ قصدی برای درگیر شدن با هیچ کشوری در جنگی سرد یا گرم ندارد. "
این حرف بسیار پرمعنی است. تنش با چین در دوره ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ چنان افزایش یافته است که گمانه‌زنی درباره نتایج روند فعلی عادی و متداول است.
یکی از دیپلمات‌های باسابقه به من گفت که جلسه عمومی در سازمان ملل همیشه نوعی آشفتگی خلاقانه بوده است.
گردهمایی رهبران و فشردن دست یکدیگر و جلسات خصوصی فرصتی بود برای دیپلماسی واقعی. اما این دیپلمات می‌گوید که حالا فقط آشفتگی باقی مانده است و معلوم نیست رئیس کیست و کدام رهبر فقط و فقط به منافع شخصی تنگ‌نظرانه خود فکر نمی‌کند.
دبیرکل سازمان ملل به مساله دیگری نیز اشاره کرد: همه‌گیری، بی‌عدالتی‌های دنیا را برجسته کرده است. او گفت که مردم دارند عذاب می‌کشند، زمین دارد می‌سوزد و از رهبران دنیا تمنا کرد که به کووید-۱۹ به عنوان زنگ بیدارباش و تمرینی برای چالش‌های آینده نگاه کنند.
اما ساعاتی بعد از این که آقای گوترش گفت منافع شخصی در همبستگی است، آقای ترامپ اعلام کرد که بقیه رهبران دنیا هم باید مانند او عمل کنند و به فکر کشور خودشان باشند.
اگر او دوباره انتخاب شود، سیاست یک‌جانبه‌گرایی او شدیدتر خواهد شد و سازمان ملل احتمالا توسط واشنگتن بیش از گذشته به حاشیه برده می‌شود.
آیا تعهد ایالات متحده به ناتو نیز کاهش پیدا خواهد کرد؟ در صورت پیروزی جو بایدن در انتخابات، تنش میان واشنگتن و پکن شاید کمتر شود، اما رقابت اساسی میان چین و آمریکا ادامه پیدا خواهد کرد.
دسته‌بندی‌ها دارد در دنیا عوض می‌شود، و حالا پرسش اصلی این است که نظم چندجانبه قدیمی چطور خود را وفق خواهد داد و چه کسی آن را رهبری خواهد کرد.
