«ما عملا سال نویی نداریم»
روزنامه ایران درباره تجربه ایرانیان خارج کشور از سال نو میلادی در شرایط پاندمی نوشت: «خیلی‌ها امسال را بدترین سال زندگی‌شان می‌دانند؛ سالی که چند هفته ای از آن نگذشته ویروس کرونا شیوع پیدا کرد؛ سالی که اگر ترسناک و سخت هم ننامیم‌اش دست کم می‌توانیم از آن به عنوان متفاوت‌ترین سال زندگی‌مان نام ببریم. فرقی هم نمی‌کند کجای دنیا زندگی کنیم این سال با هر سال زندگی‌مان فرق داشته و آثارش همچنان باقی است.
اگر یادتان نرفته خودمان هم امسال متفاوت‌ترین سال نوی زندگی‌مان را پشت سر گذاشتیم. نوروزی که برای بیشترمان با ترس، دلهره و در قرنطینه خانگی گذشت. راستی هیچکدام فکر می‌کردیم این تغییرات تا همین الان و شروع سال نوی میلادی هم به درازا بکشد؟
به چند گوشه جهان می‌رویم تا ببینیم ایرانیان سال نو میلادی را در این کشورها چگونه تجربه می‌کنند؟ آیا قرنطینه همان قدر جدی است؟ آنها درباره سال گذشته چه فکر می‌کنند؟
هدیه در مونترال کانادا زندگی می‌کند. به قول خودش شهری که این روزها کاملاً مجازی شده: «امسال روزهای آغازین سال نو نسبت به سال‌های گذشته تفاوت چشمگیری دارد. مونترال به شهر زنده و شهر جشن‌های مختلف در کانادا معروف است اما از مارس سال گذشته تا الان شهر حالت طبیعی نداشته و همه چیز جور دیگری بوده. فقط تابستان کمی فضا عادی شد اما دوباره با شروع فصل سرما همه چیز به همان حالت برگشت. سال نو و کریسمس در کانادا با سختگیری‌های جدی شروع شده و هر نوع مهمانی اینجا ممنوع است. اگر در هر خانه بیش از یک خانواده حضور داشته باشد جریمه سنگین همراه دارد و بعضاً هر نفر در آن خانه از ۶ هزار و ۵۰۰ دلار و حتی تا ۱۰ هزار دلار جریمه می‌شود. همسایه‌ها هم مختارند هر نوع رفت و آمد مشوک و صدای مهمانی را به پلیس اطلاع دهند. حتی اگر ماشین بیشتری هم مقابل در خانه‌ها ببینند، می‌توانند به پلیس گزارش بدهند. پلیس در این شرایط اجازه ورود و تفتیش خانه را دارد و می‌تواند جریمه را به ازای هر نفری که در آن خانه زندگی می‌کند صادر کند. سفرهای بین شهری هم ممنوع است حتی شهرهایی که نزدیکند هم سفر به آنها جریمه بالایی دارد. شهر به یک شهر کاملاً مجازی تبدیل شده و مراکز خرید از ۲۵ دسامبر تا ۱۱ ژانویه ۲۰۲۱ تعطیلند.»
به گفته هدیه، شهر مونترال قرنطینه کامل است و همه ادارات و مدارس هم تعطیلند و خود او که جزو گروه‌های کاری مشاغل ضروری محسوب می‌شود با نامه عبور و مرور در شهر تردد می‌کند: «راستش را بخواهی اینجا آن قدر قوانین سختگیرانه است که فکر می‌کنم من و خیلی‌ها زندگی‌کردن عادی هم فراموش‌مان شده، مثلاً اگر حواست نباشد و توی ماشین ماسکت را به آیینه آویزان کنی تا ۱۷۱ دلار جریمه می‌شوی. می‌گویند شاید شهر از ۱۱ ژانویه به‌تدریج باز شود اما تجربه‌ای که همه ما داریم این است که دولت دو هفته - دو هفته همه محدودیت‌ها را تمدید می‌کند و بیشتر آدم‌ها اینجا در سال نو خیلی خوشبین نیستند که به زندگی عادی برگردند. خیلی از مغازه‌دارها و کافه‌ها ورشکسته شدند و خیلی‌ها ملک‌شان را برای فروش گذاشته‌اند. راستش انگار این سال همه چیزش با همه سال‌هایی که زندگی کردیم فرق دارد.»
«چطور می‌توانم سال قبل را فراموش کنم؛ سالی که شعار اصلی‌اش با ذات انسان در تعارض بود. همیشه می‌گفتند انسان است و زندگی جمعی اما سال نو با شعار فاصله‌گیری اجتماعی شروع شد. به نظر من کسی در دنیا نیست که بتواند چنین سال متفاوت و عجیبی را فراموش کند.»
مهران در پاریس فرانسه زندگی می‌کند و می‌گوید سال جدید در این کشور برایش باورنکردنی بوده؛ سالی که همه چیز در قرنطینه می‌گذرد و شهر برایش جور دیگری بوده. هر کشور اروپایی دستورات خودش را برای سال نو دارد. بعضی‌ها شب سال نو محدودیت‌ها را سخت‌تر کردند اما فرانسه تا حدی راحت تر برگزار کرد. یعنی دست کم منع رفت‌وآمد در شب کریسمس را برداشت. واکسیناسیون در فرانسه و خیلی کشورهای اروپایی آغاز شده و خیلی‌ها چشم امیدشان به این مسأله است: «راستش من کمتر از خانه بیرون می‌روم اما می‌دانم الان قرنطینه سراسری نیست و از هشت شب تا شش صبح قوانین منع تردد برقرار است. البته تصمیم بر این است که در برخی شهرها و شهرستان‌ها منع تردد را از ساعت شش اجرا کنند. مردم اینجا ماسک می‌زنند اما اغلب می‌گویند از این شرایط خسته شده‌اند. فروشگاه‌های مواد غذایی این روزها شلوغ است بیشتر مردم واقعاً از این شرایط خسته‌اند.»
فرشاد که در آمستردام هلند زندگی می‌کند می‌گوید: «سال گذشته اینجا همه مغازه‌ها باز بود همه با شور و شوق خرید می‌کردند. سینما و تئاتر و موسیقی برقرار بود اما الان همه یکجا در هلند تعطیل هستند و شور و شوق در شهر دیده نمی‌شود. در این قرنطینه حالا شاید بتوان گفت به زور این شوق را از مردم گرفته‌اند تا کرونا را کنترل کنند. یعنی یک سال نوی کاملاً سوت و کور را تجربه می‌کنیم که البته اغلب مردم هم آن را پذیرفته‌اند. عده کمی هم هستند که فکر می‌کنند همه اینها خیالی است و زیر بار مراعات نمی‌روند که آنها هم با قانون کنترل می‌شوند.»
در هلند قرنطینه با قرنطینه در جاهای دیگر اروپا تا حدی متفاوت بوده و از آن با عنوان قرنطینه هوشمندانه یاد می‌کنند؛ به این معنا که دولت برخی چیزها را ممنوع می‌کند اما بخش عمده‌ای از مراعات را به عهده خود مردم می‌گذارد. برای همین در این کشور جریمه‌های زیادی برای کنترل کرونا در نظر گرفته نشد و الان به‌تازگی جریمه‌های کمرنگی را اعمال می‌کنند اما همچنان بیشترین مسئولیت بر عهده مردم است. در این قرنطینه کافه‌ها و رستوران‌ها هدف اصلی دولت بوده و همه تعطیلند. آمستردام شهری پر از کافه و رستوران است که تا پیش از این تا صبح باز بودند و زندگی شبانه کاملاً در این شهر دیده می‌شد اما الان همه جا تعطیل است. ادارات هم به همین منوالند و همه مجبور به دورکاری پرسنل‌شان شده‌اند. فروشگاه‌ها هم بجز سوپرمارکت‌ها و مراکز ضروری تعطیلند و همه مجبور به خرید آنلاین شده‌اند.
فرشاد می‌گوید: «شهروندان تا همین چند وقت پیش فقط در فضای سربسته تشویق به ماسک‌زدن می‌شدند اما ماسک‌زدن جریمه نداشت و فروشگاه‌ها باید مردم را تشویق به استفاده از ماسک می‌کردند وگرنه آنها جریمه می‌شدند اما الان مدت کوتاهی است دولت برای ماسک‌نزدن در فضاهای عمومی جریمه تعیین کرده. این اتفاق بعد از هماهنگی با قوه قضائیه اینجا رخ داد اما برای هیچ مورد دیگری جریمه تعیین نشده.»
مرسده که در یکی از شهرهای کوچک هلند زندگی می‌کند از فضای غمگین و دلگیر سال نو می‌گوید: «اینجا ازماه اکتبر چراغانی‌ها شروع شد. من از شهرهای بزرگ خبر ندارم ولی اینجا مدت‌هاست که نیمه قرنطینه شده و چون آمار بالاتر رفت قرنطینه کامل شدیم. بنابراین ما دیگر هیچ حس و حالی برای سال نو نداریم. همه فروشگاه‌ها و کافه‌ها تعطیلند و حتی هیچ امکانی برای لذت‌بردن از زیبایی و چراغانی در شهرها دیده نمی‌شود. حتی نمی‌توانی جایی بنشینی و یک قهوه بنوشی. زیباترین فصل کشورهای اروپایی همین دوره است که امسال زیبایی‌اش با کرونا کاملاً از دست رفت. همه خریدها آنلاین انجام می‌شود. برای همین من خریدهای سال نو را یک ماه و نیم قبل انجام دادم. برای این که آن قدر خریدها دیر به دستت می‌رسد و در اداره پست گیر می‌کند که نگو. بنابراین ما هم حال و هوای خرید کریسمس را که در آن شلوغی با بوی شیرینی و قهوه همراه بود امسال تجربه نکردیم. این روزها فضا آن قدر غم‌انگیز و دلگیر است که هیچ وقت تصورش را هم نمی‌کردم. تا آخر این ماه هم وضع همین‌طور است و عملاً ما سال نویی نداریم. البته خیلی از مردم اینجا فکر می‌کنند تا بهار و تابستان اوضاع عادی می‌شود. اینجا هم یک عده خیلی خوب پروتکل‌های بهداشتی را مراعات می‌کنند مثلاً برای جشن کریسمس گفتند دو - سه نفر بیشتر در جمع‌های خانوادگی حضور نداشته باشید اما برخی اصلاً رعایت نمی‌کنند. بیشتر کسانی که اینجا رعایت می‌کنند کسانی‌اند که یا کسی را از دست داده‌اند یا خودشان بیماری را تجربه کرده‌اند. اما عده‌ای مخالفند و می‌گویند با کرونا آزادی‌شان سلب شده و انجمن‌های زیرزمینی تشکیل داده‌اند و با مراعات مقابله می‌کنند. یک بار تظاهرات کردند و ۴۷۰ نفر هم دستگیر شدند. الان هم به شکل زیرزمینی به فعالیت‌هایشان ادامه می‌دهند و مهمانی می‌گیرند و این شرایط دوگانه در کشورهای اروپایی وجود دارد. من فکر می‌کنم این دوگانگی در سال ۲۰۲۱ هم ادامه پیدا می‌کند.»
کرونا نه‌فقط برای ما که برای همه مردم جهان سال متفاوتی را ساخته. بیشتر مردم سال نو میلادی را در حالی شروع کرده‌اند که نمی‌دانند امسال سالی بدون کرونا خواهد بود یا این ویروس همچنان در سال جدید هم همراهمان خواهد بود؟ فعلاً کسی در این باره اطمینانی ندارد.»
