چه کسانی فالگیران را میلیونر می‌کند؟
براساس آخرین آماری که در سال ۱۳٩٣ از سوی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در مورد مراجعه افراد به رمال‌ها و دعانویسان منتشر کرد، ١٠ درصد از جمعیت کشور در مدت یک سال نزد افراد غیرمتخصص و بی‌صلاحیت، مانند دعانویس و رمال رفته‌اند.
آمارها در آن زمان نشان می‌داد ۶۸ درصد از دختران در فاصله سنی ١٨ تا ۲۶ سال، دست‌کم یک بار به فالگیر مراجعه کرده‌اند. ۵۰ درصد چندین بار مراجعه و ۸۳ درصد از دانشجویان حرف‌های فالگیران را تصدیق کرده و با اعتقاد به سراغ آنها رفته‌اند.
این مطالعه ملی با کمک سه هزار روانشناس و در یک جامعه آماری هشت هزار نفری مورد بررسی قرار گرفت. آماری که نشان داد، بیش از هفت و نیم میلیون نفر ایرانی در سال ٩٣ مشتری فالگیرها، رمال‌ها و دعانویس‌ها بوده‌اند.
ترکیب کرونا، بورس و رمالی
حالا کرونا نه تنها بازار رمال‌ها و دعانویس‌ها را کساد نکرده که دستمایه تازه کاسبی آنها شده است و برخی ادعا می‌کنند برای حفاظت از کرونا و انجام بهتر معاملات اقتصادی و بورسی دعا و طلسم دارند.
از تصاویر و عکس‌هایی که این روزها در شبکه‌های اجتماعی دست‌به‌دست می‌شود مشخص است که رمال‌ها و دعانویس‌ها بازارشان را از کوچه و خیابان به فضای مجازی آوردند تا مشتریان بیشتری جذب کنند. برخی از آنها کانال‌ها و صفحه‌های اینستاگرامی دارند و به اینفلوئنسرها یا همان افراد مشهور فضای مجازی تبلیغات هم می‌دهند.
آنها این روزها فقط با چند کلیک ساده انواع دعا و طلسم را برای مشتریان خود آماده می‌کنند و گاهی هم تصویر یا شات چت و پیام‌های خصوصی را منتشر کرده و مدعی‌اند این پیام‌ها مربوط به مشتریانی است که از خدمات آنها حسابی راضی‌اند و وضعیتشان با آن طلسم و جادوها زیر و رو شده است!
اما این فقط مردم نیستند که درگیر چنین وضعیتی هستند. ششم بهمن‌ماه امسال احمد توکلی عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام گفته بود در سال‌های اخیر جن‌گیرها و افراد مدعی غیب‌گویی در اتخاذ «تصمیمات مرموزانه و ناکارآمدساز و جورافزای برخی از مسئولان» نقش داشته‌اند و پرونده‌هایی در این زمینه در مؤسسه دیده‌بان شفافیت و عدالت در دست بررسی است.
در همین زمینه محمدرضا محبوب‌فر جامعه‌شناس با یادآوری تحقیقات شخصی و پایان‌نامه دانشجویانش در گفت‌وگو با تجارت‌نیوز مدعی شده، «در سال ٩٩ بازار رمالی و دعانویسی ۴۰ درصد رونق داشته است. براساس پژوهش‌ها و بررسی‌هایی که داشتیم مردم بیش از ۳۰ میلیارد تومان در سال برای این موضوع هزینه کرده‌اند.» البته مشخص نیست این جامعه‌شناس این آمار را از چه منبعی اعلام کرده اما هرچه باشد، نمی‌توان منکر رونق بازار رمالی این روزها در کشور شد. اما این موضوع چه دلایلی دارد؟
قیمت‌های میلیونی رمالان
یک کاربر در فضای مجازی در این باره نوشته: «برای درمان مشکلی، محض کنجکاوی به یکی از این رمال‌ها پیام دادم. گفت این دعا دو قسمت دارد، یک قسمت را باید در خانه نگه‌داری و یک قسمت را هم باید در آب گذاشته و آب را جلوی در ساختمان بپاشید. این دعا به دور خانه حصاری می‌کشد که بلا و کرونا را از شما دور می‌کند! قیمتش هم یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان.» خلاصه و سریع درباره دعا توضیح می‌دهد و شماره کارتش را می‌خواند: «پول را که واریز کردی دعا را هم تحویل می‌دهم.»
او در ادامه گفته «یکی از این رمال‌ها جادوی چندکاره! دارد و می‌گوید برای انواع معاملات اقتصادی، بورسی، افزایش ثروت و فروش اجناس و کالا طلسم جامعی دارد! این طلسم جامع را هم به قیمت یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان می‌فروشد.» در این میان برخی از آنها مدعی‌اند مشتریان زیادی دارند و حتی فرصت می‌کنند درخواست‌ها را به موقع جواب دهند! مشتریانشان هم از شهرهای مختلف هستند، برخی از آنها حتی مشتری را هم نمی‌بینند و فقط از راه دور طلسمشان را می‌فروشند.
اعتقاد به تاثیرگذاری اشیا در سرنوشت انسان
مجید ابهری رفتارشناس و آسیب‌شناس در این باره گفت: تحقیقات نشان می‌دهد از نظر طبقاتی، طبقات پایین و طبقات مرفه جامعه، بیشتر به رمال‌ها و دعانویسان مراجعه می کنند و طبقه متوسط جامعه، کمتر! افراد با نگرش‌های سنتی نیز میزان مراجعه بالاتری دارند و افراد تحصیل نکرده و بی‌سواد نیز گرایش بیشتری به این پدیده نشان می‌دهند.
ابهری در ارتباط با دلایل گرایش به دعانویسی و رمالی افزود: گرایش افراد به سحر، جادو، دعا، کف‌بینی و پیش‌گویی سرنوشت و... پیشینه‌ای تاریخی دارد؛ تا جایی که «آگوست کنت» پدر علم جامعه‌شناسی نیز در ارتباط با سیر تحول تاریخ بشر، در برخی از مراحل به این گرایش اشاره می‌کند.
بازخوانی ذهن افرادی که متمایل به این مواردند، نشان می‌دهد این افراد به برخی از اشیا و نیروها از این باب که بر سرنوشت آنها تاثیرگذارند، اعتقاد دارند. به طور مثال برخی اعتقاد به ارتباط با اجنه دارند و معتقدند اجنه در فرآیند شکل‌گیری آینده آنها، مسائل و مشکلات آنها و بیماری‌های آنها تاثیر گذارند و ارتباط با اجنه می‌تواند منجر به رفع برخی از این مشکلات و بیماری‌ها شود! گرایش به جادو، دعا و مراجعه به رمال‌ها بیشتر در میان دختران جوان وجود دارد که موانع ازدواج خود را عاملی ماورایی می‌دانند که سبب شده به اصطلاح بخت آنان بسته شود و موفق به تشکیل خانواده نشوند. شاید به این دلیل است که مراجعه دختران جوان در این جامعه آماری، بیش از بقیه است.
پدیده «جاندار پنداری» اشیا و اعتقاد به نیروهای ماورائی
این آسیب‌شناس اجتماعی می‌افزاید: اینکه فرد اعتقاد به همراه داشتن فلان سنگ، دعا و ... دارد و آن را عاملی مثبت در زندگی خود که رفع کننده مشکلاتش است، تلقی می‌کند، ناشی از پدیده "جاندار پنداری" اشیا و نیز اعتقاد به نیروهای ماورایی است. این افراد تصورشان بر این است که دعانویس، رمال و کف‌بین می توانند زندگی آنها را تغییر دهند.
وقتی در ذهن فرد، تقدیرگرایی حاکم شود و افراد خود را در شکل‌گیری فرآیند زندگی و فرآیند حرکتی آینده موثر ندانند، به این سمت گرایش پیدا می‌کنند.
دلیل دیگر این است که انسان‌ها به دلیل عدم دسترسی به همه متغیرها در زندگی، با شکست‌هایی رو به رو می‌شوند؛ عدم توفیق در غلبه بر موانع سبب می‌شود افراد تصور کنند یک عامل بیرونی، سبب شکست آنان است؛ بنابراین برای رهایی از این شکست، تلاش می‌کنند از نظر روانی نیز متوسل به یک عامل بیرونی شوند.
این رفتارشناس اضافه کرد: از طرفی اعتقاد بیش از حد به اینکه عوامل مافوق طبیعی، در چرخه زندگی انسان تاثیرگذارند نیز می‌تواند مسبب گرایش به رمال‌ها و دعانویسان شود. این افراد اگرچه معتقد به نیروی لایزال الهی هستند، اما بر این اعتقادند که برای رسیدن به نقطه لایزال، باید واسطه داشته باشند که این اعتقاد سبب مراجعه آنان به دعانویسان می‌شود.
وجه اشتراک همه این افراد این است که علت و معلول‌ها را در دل خودِ اجتماع نمی‌بینند و در قدرت‌های مافوق طبیعی می‌یابند. اگر فرد به جای اعتقاد به تقدیرگرایی، دلایل اصلی شکست اقتصادی‌اش را ارزیابی کند و متوجه شود که شکست او به دلیل عدم نیازسنجی در بازار اقتصادی، در نظر نگرفتن سلیقه مخاطبان و مصرف‌کنندگان و ... بوده، هیچگاه برای شکست اقتصادی خودش به رمال مراجعه نمی‌کند.
وی معتقد است: زمانی که جامعه در شرایط نامطلوب روانی و اجتماعی قرار دارد، ظهور چنین آدم‌هایی که از یک قدرت ماورایی برای حل مشکلات مردم حرف بزنند، تا اندازه‌ای طبیعی است و پیشینه‌ای تاریخی دارد. در واقع ناامیدی و استیصال، دلیل اصلی گرایش افراد به این پدیده است؛ اینکه افراد وقتی از همه عوامل دیگر مستاصل می‌شوند، به رمال و دعانویس مراجعه می‌کنند. بنابراین گرایش میلیونی افراد جامعه ما به دعانویسان و رمالان، بیش از همه نشان از یک جامعه تقدیرگرا، مستاصل و ناامید است.
ابهری ادامه داد: وقتی برخی سیاستمداران ما صحبت از ارتباط با ارواح خبیثه و خرافه‌گرایی را با صراحت از تریبون‌هایشان تبلیغ می‌کنند، این مساله نشان از سرایت خرافه‌گرایی از بطن خانواده به سطح سیاسی جامعه بوده و نشان از آن دارد که در صورت عدم آگاهی‌رسانی درست در این زمینه، جامعه به مرحله‌ای خواهد رسید که شکست‌ها و موفقیت‌های خود را به جای اتکا بر تلاش و سازندگی و تاثیرگذاری ارادی بر سرنوشت، به عوامل ماورایی نسبت می‌دهد که این امر سر آغاز انفعال اجتماعی، اقتصادی و سیاسی جامعه و در جا زدن در شکست‌های مختلف خواهد بود.
جامعه‌شناسی سیاسی معتقد است برآیند فکری همه مردم است که حاکمیت را شکل می‌دهد؛ بنابراین خرافه‌گرایی را نباید امری خلاصه شده در درون خانواده‌ها ارزیابی کرد زیرا به تدریج در سطح کلان جامعه نیز پیامدهای سوء به مراتب قدرتمندتر از آن را شاهد خواهیم بود.
