بازار ۶۰۰ میلیارد تومانی فروش فیلترشکن
«فیلترینگ» از آن دسته واقعیت‌های امروز در فضای اینترنت کشور است که به نظر می‌رسد حتی در بالاترین سطوح تصمیم‌گیری مرتبط، تردیدهایی در مورد اثرگذاری آن وجود دارد.
از سمت کاربران نیز همواره اعتراضاتی در مورد محدودیت دسترسی آنها به اطلاعات، کاهش سرعت اینترنت و البته افزایش هزینه مطرح می‌شود. لزوم اتصال وی‌پی‌ان برای دسترسی به سایت‌ها، پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی فیلتر شده، باعث می‌شود ترافیک مصرفی کاربران بین‌المللی محاسبه شود و در نتیجه آنها باید هزینه بیشتری پرداخت کنند.
اینترنت ماهواره‌ای و محدودیت فیلترینگ
این‌ها در حالی است که فیلترینگ، در عمل اهداف مورد نظر بخش‌های نظارتی را نیز تامین نکرده است. جدا از اینکه اکنون کاربران با نصب وی‌پی‌ان به محتوا و سایت‌های فیلترشده دسترسی دارند، تحولاتی در دنیای تکنولوژی در حال انجام است که به نظر می‌رسد در آینده اختیار حکومت‌ها برای اعمال فیلترینگ محدود شود.
این موضوع از دید ابوالحسن فیروزآبادی، دبیر شورای عالی فضای مجازی به عنوان عالی‌ترین نهاد سیاستگذار در حوزه اینترنت کشور نیز پنهان نمانده است.
آنگونه که زومیت گزارش داده، او چندی پیش به این نکته اشاره کرد که استفاده از ابزار فیلترینگ تا کنون قدرت خاصی به کشور نداده است و با توجه به «تعدد راه‌های دور زدن فیلترینگ مانند اینترنت ماهواره‌ای» گفته که «در آینده شاهد عدم قدرت فیلترینگ خواهیم بود و تلاش شرکت‌های آمریکایی نیز بر همین منوال است.»
در همین رابطه، چندی پیش رسانه‌ها به نقل از شرکت آمریکایی اسپیس ایکس، از افزایش کاربران اینترنت ماهواره‌ای استارلینک به ۱۰ هزار نفر خبر دادند.
بازار ۶۰۰ میلیارد تومانی فروش فیلترشکن
در این شرایط چه اصراری بر تداوم چنین سیاستی وجود دارد؟ موضوع گردش مالی بازار وی‌پی‌ان، یکی از موضوعاتی است که برخی به آن اشاره می‌کنند.
چندی پیش سپیده حبیبی، عضو انجمن صنفی کسب‌وکارهای اینترنتی، گردش مالی فروش وی‌پی‌ان را ۵۰ میلیارد تومان در ماه و ۶۰۰ میلیارد تومان در سال دانسته و گفته بود که این ارقام باعث شده خیلی‌ها از خیر آن نگذرند. به گفته او کسانی که به رانت دسترسی دارند این بازار را در اختیار گرفته‌اند (ایرنا).
کیوان نقره‌کار، کارشناس فناوری اطلاعات و ارتباطات در این مورد می‌گوید: با وجودی که اپلیکیشن‌های فیلترشکن رایگان هم وجود دارند، اکنون تجارت وی‌پی‌ان در کشور به بازار پرسودی تبدیل شده است. باید دید چه منابعی از این تجارت سود می‌برند.
او می‌افزاید: مردم زمانی که می‌بینند یک موضوع درآمدزا، برخلاف منافع ملی همچنان ادامه می‌یابد، این ذهنیت را پیدا می‌کنند که منافعی برای گروه‌های خاص ایجاد کرده است. همین نگاه در مورد موضوعاتی مانند فیلترینگ، سایت‌های شرط‌بندی یا استخراج بیت‌کوین وجود دارد.
به گفته نقره‌کار شاید نتوان این موضوع را به راحتی ثابت کرد اما چنین نگاهی در کشور جا افتاده است.
منافع اقتصادی ترافیک بین‌الملل
برخی البته نرخ دو برابری ترافیک بین‌الملل را نیز در ادامه سیاست فیلترینگ دخیل می‌دانند. برای مثال سعید شریعتی، فعال سیاسی و رسانه‌ای چندی پیش در نشستی منافع اقتصادی و رقابت را یکی از دلایل پشت پرده محدودکنندگان فضای مجازی دانست.
به گفته او با فیلتر شبکه‌های اجتماعی و استفاده از وی‌پی‌ان برای دسترسی به آنها، دیتای داخلی تبدیل به دیتای خارجی شده و هزینه‌های مردم برای استفاده از این فضا دو برابر می‌شود؛ باید بررسی شود این درآمدها به سود چه افراد و شرکت‌هایی واریز می‌شود (ایسنا).
چندگانگی در سیاست‌گذاری‌های اینترنتی
همه این مباحث در حالی است که نقره‌کار، کارشناس فناوری اطلاعات و ارتباطات تاکید می‌کند: فیلترینگ به اهداف مورد نظر خود نرسیده است.
او البته اعتقاد دارد طرح برخی صحبت‌ها در مورد بی‌اثر بودن فیلترینگ از سوی مقامات با توجه به نزدیکی انتخابات ریاست‌جمهوری، ممکن است مصرف سیاسی داشته باشد. نقره‌کار در عین حال تاکید می‌کند که نوعی چندگانگی نیز در حوزه سیاست‌گذاری برای فضای مجازی دیده می‌شود.
این کارشناس فناوری اطلاعات و ارتباطات می‌گوید: فیلترینگ هم به کاربران عادی ضرر می‌زند و هم به کسب و کارها اما به نظر می‌رسد بخش‌هایی روی تداوم آن تاکید دارند که حتی رئیس‌جمهور، وزیر ارتباطات یا دبیر شورای عالی مجازی هم نمی‌توانند با آنها مقابله کنند.
به گفته نقره‌کار، گسترش اینترنت ماهواره‌ای می‌تواند تحول بزرگی را در حوزه مرزهای مجازی میان کشورها ایجاد می‌کند و قدرت کنترل فضای مجازی را از دست دولت‌ها خارج کند؛ در نتیجه بهتر است سیاست‌گذاران برای محافظت از کاربران در برابر مضرات این فضا، تمرکز خود را بر تولید محتوای مفید و افزایش سواد رسانه‌ای افراد بگذارند.
