جایگزین‌های واکسن کووید ۱۹ برای افراد دچار نقص سیستم ایمنی چیست؟
با وجودی که آمار دقیقی از افراد دچار نقص سیستم ایمنی در دست نیست، تعداد این افراد تنها در آمریکا حدود ۱۰ میلیون نفر تخمین زده می‌شود و بر اساس تخمین متخصصان این افراد حدود سه درصد از جمعیت کره زمین را تشکیل می‌دهند.
عوامل متعددی از جمله نقص‌های ژنتیکی، ابتلا به بیماری‌های مزمن مانند آرتروز و سرطان و همچنین مصرف داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی بعد از پیوند اعضا می‌تواند موجب ایجاد نقص در سیستم ایمنی بدن شود.
سیستم ایمنی این افراد توانایی تولید پادتن بر اثر دریافت واکسن را ندارد و نمی‌تواند آن‌ها را در برابر بیماری کووید ۱۹ ایمن کند. به همین علت واکسن برای آن‌ها بی‌تاثیر است؛ از این رو شرکت‌های داروسازی سراسر جهان در تلاشند تا روش‌های جایگزینی را برای ایمن‌سازی این افراد بدون درگیرکردن سیستم ایمنی بدن آن‌ها بیابند.
متداول‌ترین شیوه انجام این کار با عنوان درمان پادتن مونوکلونال شناخته می‌شود. این نوع پادتن‌ها که به روش مصنوعی و با استفاده از یک سلول واحد ساخته می‌شوند، پادتن‌های طبیعی بدن را شبیه‌سازی کرده و به پروتئین تاجدار ویروس متصل می‌شوند تا از ورود آن‌ها به سلول‌ها و تولیدمثل با استفاده از سازوکار داخلی سلول‌ها جلوگیری کنند. شرکت‌های AstraZeneca، Regeneron و Eli Lilly در حال آزمایش میزان کارآیی پادتن‌های مونوکلونال در ایمن‌سازی افراد در برابر ویروس جدید کرونا هستند.
در گذشته تنها ابزار محافظت از افراد دارای نقص سیستم ایمنی در هنگام شیوع بیماری‌های مسری، محصولی به نام ایموگلوبین وریدی (Intravenous immunoglobulin) بود. ایموگلوبین وریدی که از پلاسمای خون افراد سالم دریافت می‌شود، یکی از روش‌های تامین آنتی‌بادی‌های طبیعی بدن برای مجموعه‌ای از بیماری‌های مسری است که شخص معمولا با آن‌ها مواجه می‌شود.
میزان تامین ایموگلوبین محدود است و هزینه ایمن‌سازی یک نفر با استفاده از این شیوه گاهی به ۳۰ هزار دلار می‌رسد. علاوه بر این به دلیل کاهش میزان آنتی‌بادی‌های موجود در این محصول با گذشت زمان، هربار دریافت ایموگلوبین شخص را تنها برای سه هفته در برابر بیماری‌ها ایمن می‌کند و پس از آن تضمینی برای عملکرد این محصول در برابر ویروس‌ها وجود ندارد.
به همین علت در صورتی که بتوان پادتن‌هایی را که به صورت مصنوعی تولید شده‌اند، با استفاده از یک روش هدفمند و بدون دخالت سیستم ایمنی به بدن افراد دچار نقص سیستم ایمنی منتقل کرد، حقیقتا انقلابی در این حوزه رخ خواهد داد.
اکنون محققان انگلیسی با همکاری شرکت AstraZwnwca یک آزمایش بالینی موسوم به PROVEN را آغاز کرده‌اند که تلاش دارد پادتن‌های مونوکلونال موثر بر گونه‌های مختلف ویروس عامل بیماری کووید ۱۹ موسوم به SARS-CoV-۲ را شناسایی کند.
در این آزمایش ۵ هزار نفر داوطلب مبتلا به نقص سیستم ایمنی از سراسر جهان مشارکت دارند و هریک از آن‌ها به صورت تصادفی یک واحد از ترکیب پادتن‌های مونوکلونال یا دارونما را دریافت می‌کنند. سپس میزان مقاومت بدن آن‌ها در برابر بیماری کووید ۱۹ در طول یک دوره یک ساله تحت نظر قرار می‌گیرد.
به گفته محققان در صورتی که آزمایش PROVEN موفقیت‌آمیز باشد، علاوه بر افراد دچار نقص سیستم ایمنی، می‌توان از این شیوه برای ایمن‌سازی افرادی که در واکنش به واکسن تعداد بسیار کمی پادتن تولید می‌کنند یا گروه‌هایی مانند سالمندان که سیستم ایمنی آن‌ها فاقد فعالیت کافی است، بهره گرفت.
ایمن‌سازی بدن از طریق تزریق واکسن مدتی طول می‌کشد، اما تزریق پادتن‌های مونوکلونال بلافاصله بدن را در برابر بیماری‌ها ایمن می‌کند. به همین علت دو شرکت Eli Lilly و Regeneron در حال بررسی امکان استفاده از پادتن‌های مونوکلونال به عنوان جایگزین واکسن در مناطقی هستند که تاکنون به واکسن دسترسی نداشته‌اند یا تحویل واکسن به آن‌ها با تاخیر انجام خواهد شد.
هفته گذشته شرکت Eli Lilly داده‌های فاز سوم آزمایشات بالینی خود را در رابطه با پادتن‌های مونوکلونال منتشر کرد. بر اساس این آزمایشات، پادتن‌های مونوکلونال تولیدشده توسط این شرکت، ریسک ابتلا به کووید ۱۹ را تا ۸۰ درصد کاهش می‌دهد.
در این راستا محققان به دنبال ایمن‌ترین روش برای محافظت از افراد دارای نقص ایمنی در مقابل کووید ۱۹ هستند و باید دید کدام روش در این راه موفق می‌شود.
