فرجام پیش ‌گویی‌های یک رییس ‌جمهور!

آفتاب: «استمرار رویکرد جامعه جهانی در قبال پرونده هسته‌ای ایران»
این عبارتی است که نماینده دائم فرانسه در شورای امنیت سازمان ملل درباره قطعنامه سوم تحریم ایران به کار می‌گیرد. 

کارشناسان بسیاری اعتقاد دارند که این رویکرد با نشیب و فراز اندک و ملایم در ماه‌های اخیر ادامه داشته است. آنچه در ادبیات رسانه‌های غربی با عنوان جامعه جهانی از آن یاد می‌شود همواره از اصطلاحات، ‌واژگان دیپلماتیک و جملات ثابتی استفاده کرده است که معانی مشترکی را افاده می‌نماید.

مضمون واحد این اظهارات نخست،‌ اصرار بر تعلیق غنی‌سازی و در غیر این صورت اتحاد حول محور فشار بر ایران، از طریق تصویب قطعنامه‌های تحریم توسط شورای امنیت سازمان ملل بوده است.

با این همه رییس‌جمهور ایران در چند اظهار نظر علنی،‌ رسمی و با صراحت تمام،‌ چند ماه گذشته از تصویب قطعنامه 1747 تاکید کرد که «من به شما قول می‌دهم که قطعنامه سوم علیه ایران تصویب نخواهد شد.»

این روزها اما خبرگزاری فرانسه در گزارش خود مدعی شده‌است که با توجه به توافق اعضای گروه 1+5 در اجلاس برلین با محتوای پیش‌نویس تهیه شده توسط تروئیکای اروپایی تصویب آن از سوی شورای امنیت کاملا محتمل است، با این‌حال به گفته دیپلمات‌های غربی انتظار می‌رود روند بررسی و تصویب قطعنامه سوم توسط اعضای غیردائم شورای امنیت چند هفته به طول بیانجامد.

در همین حال منوچهر متکی وزیر امور خارجه کشورمان روز شنبه ضمن انتقاد شدید از رویکرد غیرمنطقی کشورهای غربی در مواجهه با برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز کشورمان، از اعضای شورای امنیت خواست تا پیش‌ از انتشار گزارش بعدی آژانس از فعالیت‌های اتمی ایران، اقدامی برای تصویب قطعنامه سوم انجام ندهند.

سخن وزیر خارجه دولتی که رییس آن اطمینان دارد که قطعنامه‌ای علیه ایران تصویب نخواهد شد و در مقابل او از اعضای شورا می‌خواهد تا پیش از انتشار گزارش بعدی آژانس قطعنامه‌ای را علیه ایران تصویب نکنند چه معنایی می‌تواند داشته باشد؟

آیا رییس‌جمهوری ایران از موضوع، ‌خبر یا گزارش محرمانه‌ای اطلاع داشت که هیچ‌یک از کارشناسان و نخبگان حوزه روابط بین‌الملل از آن اطلاعی نداشتند؟

آیا رییس جمهور قصد داشت با این نوع موضع‌گیری احتمال تصویب قطعنامه‌ای دیگر علیه ایران را کم کند و یا به صفر برساند؟

هرچه هست روندی که اکنون در جامعه بین‌الملل در حال طی‌شدن است حکایت از آن دارد که تصویب قطعنامه‌ای دیگر علیه ایران به زودی انجام می‌گیرد.

بر اساس شنیده‌ها و اخباری که رسانه‌های معتبر جهانی انتشار داده‌اند این قطعنامه اگرچه خواست ایالات متحده را به طور کامل برآورده نکرده است اما تمهیدات سختگیرانه‌ای را علیه کشورمان اعمال خواهد کرد.

بر این اساس و مطابق یکی از بندهای پیش‌نویس قطعنامه سوم از کلیه کشورها خواسته می‌شود تا اجازه ورود و عبور افراد مرتبط با برنامه هسته‌ای و موشکی ایران از خاک کشورشان را ندهند. 

این پیش‌نویس همچنین خواستار اعمال تدابیر سخت‌گیرانه از سوی کشورها بر ورود و خروج هرگونه محموله وارداتی یا صادراتی از ایران یا به مقصد آن کشور می‌باشد.

پیش‌نویس قطعنامه سوم ضمن افزایش محدودیت‌های مالی برای افراد و موسسات مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران هرگونه دادوستد با دو بانک ایرانی «صادرات» و «ملی» را ممنوع می‌سازد. 

همچنین از محمد البرادعی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز خواسته می‌شود که ظرف 90 روز گزارشی از تعلیق یا ادامه فعالیت‌های مرتبط با غنی‌سازی اورانیوم از سوی ایران به شورای امنیت ارائه دهد.

تکیه بر باد
در همین‌باره داریوش قنبری عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی در گفت‌وگو با خبرنگار پارلمانی آفتاب در خصوص پیش‌بینی احمدی‌نژاد مبنی بر اینکه علیه ایران قطعنامه صادر نمی‌شود ولی خلاف این سخن را شاهدیم، گفت: «به هر حال این تحلیل شخصی ایشان بود و در مجموع نمی‌توانیم رفتارهای کشور دیگر که خصوصا مواضع خصمانه در مورد ما دارند را پیش‌بینی کنیم.»

قنبری اضافه می‌کند: « کشورهای دیگر اهداف و منافع خود را دنبال می‌کنند و براساس منافع خود تصمیم می‌گیرند.این قابل پیش‌بینی بود که قطعنامه دیگری علیه ما صادر می‌شد و بسیاری از دوستان در کمیسیون امنیت ملی مجلس نیز این مساله را بارها اعلام کرده بودند.»

از سوی دیگر علی خرم نماینده پیشین ایران در وین و کارشناس مسایل بین‌الملل نیز با اشاره به اظهارات ماه‌های اخیر رییس جمهوری اسلامی ایران مبنی بر مختومه بودن پرونده هسته‌ای کشورمان و قطعیت صادر نشدن قطعنامه سوم گفت: «البته این اظهارات رییس جمهور یا سمبلیک است یا اینکه صرفا بر اساس استدلال‌هایی صورت گرفته که به لحاظ حقوقی درست است اما در عرصه سیاسی این استدلال‌ها چندان قدرتی ندارند.»

وی افزود: «به لحاظ حقوقی، پس از گزارش سازمان برآورد اطلاعات ملی آمریکا دیگر هیچ‌گونه جایی برای تنظیم و تدوین تنبیهات جدید علیه جمهوری اسلامی ایران وجود ندارد؛ اما از نظر سیاسی آمریکا بدون شک قدرتمند و زورگوست و می‌تواند خواسته‌های خود را خلاف اصول و مبانی حقوقی پیش ببرد.»

خرم تاکید کرد: «آنچه آقای احمدی‌نژاد طی ماه‌های اخیر از آن سخن گفته در یک تحلیل حقوقی یا اظهارنظر سمبلیک مورد قبول است؛ اما در عرصه سیاسی و فضای امروز بین‌الملل آنچه بیشتر نقش ایفا می‌کند مسایل سیاسی است.»


دوستان روزهای خوش! دشمنان روزهای سخت
بسیاری از کارشناسان اما این پیش‌بینی رییس جمهوری را به نوع دیپلماسی ماه‌های اخیر ایران، در قبال روسیه مربوط می‌دانند. آنان اعتقاد دارند ریاست جمهوری بیش از آنچه شایسته است روی موضع روسیه حساب کرده است. آنان سخنان رییس‌جمهوری را در دو مقطع به یاد می‌‌آورند. نخست در زمان سفر ولادیمیر پوتین به ایران و دیگری در زمانی که گزارش سازمان برآورد اطلاعات ملی آمریکا منتشر شد.

احمدی نژاد با استقبال از سفر رییس‌جمهور روسیه به ایران که برای شرکت در اجلاس سران کشورهای ساحلی دریای مازندران به کشورمان سفر کرده بود آن را دلیلی محکم برای رد تبلیغات کشورهای غربی در خصوص در انزوا قرار گرفتن ایران دانسته بود.

برخی کارشناسان اعتقاد دارند که در جریان مذاکرات روسای جمهوری ایران و روسیه بود که با توجه به برخی قول و قرارها،‌سرانجام احمدی نژاد به این نتیجه رسید که با مساعدت روسیه امکان تصویب قطعنامه‌ای دیگر علیه ایران وجود ندارد.

از سوی دیگر مبادلات تجاری با چین و حجم عظیم قراردادهای اقتصای شاید عده‌ای را به این جمع‌بندی رسانده باشد که می توان در زمینه وتو  یا جلوگیری از طرح چنین قطعنامه‌ای علیه جمهوری اسلامی روی این کشور حساب کرد.

از سوی دیگر گزارش سازمان برآورد اطلاعات ملی ایالات متحده نیز با چنان استقبالی از سوی رییس دولت نهم روبرو شد که وی این گزارش را بزرگترین پیروزی ملت ایران رد سده اخیر دانست.

مجموعه این عوامل موجب آن شد که وی هم در مصاحبه تلویزیونی خود و هم در برخی مجامع بین‌المللی با اطمینان از بسته‌شدن پرونده ایران و عدم تصویب قطعنامه‌ای دیگر سخن بگوید.

اما آیا حساب بازکردن روی روسیه ـ کشوری که تا به حال دو بار به طور مشخص علیه ایران در شورای امنیت سازمان ملل رای داده است ـ می تواند نقطه اتکای مناسبی باشد؟

قنبری در این باره می‌گوید: «متاسفانه بسیاری از دوستان ما روی حمایت چین و روسیه حساب کرده بودند و فکر می‌کردند قطعنامه دیگری در کار نباشد اما اگر استدلال این دوستان درست بود،‌ قبلا هم نباید قطعنامه‌هایی علیه ایران ما صادر می‌شد اما شاهد هستیم که هر قطعنامه‌ای علیه ایران صادر شده چین و روسیه نیز آن را امضاء کرده‌اند.»

این نماینده مجلس تاکید کرد: « چین و روسیه قطعنامه‌های آتی را هم امضا خواهند کرد و هیچ گاه اعلام نکردند با یک ایران هسته‌ای موافق هستند و همیشه هم با آنچه آمریکا و اروپا مخالف هستند آنها هم مخالفند. ولی تاکتیک آنها متفاوت است.»

وی در ادامه اظهار داشت: «البته این تفاوت تاکتیک‌ها همیشه به نفع ما بوده و ما از این تضاد استفاده کرده‌ایم و باید همین روند را ادامه دهیم، اما این را در نظر داشته باشیم در عرصه روابط بین‌المللی، رفتارهای جوانمردانه و صحبت‌ها جایی ندارد.»

علی خرم نیز با اشاره به توافق 1+5 بر سر صدور قطعنامه سوم و همراهی چین و روسیه گفت: «ما نباید در ارتباطات بین‌الملل خود سیاه و سفید نگاه کنیم. کشورها مطابق منافع و امنیت ملی خود عمل می‌کنند.»

وی ادامه داد: «ما نباید تصور کنیم که کشورها یا باید طرفدار ما باشند یا دشمن ما؛ متاسفانه این تعریف در جمهوری اسلامی جاافتاده ولی اشتباه است.»

خرم با اشاره به اینکه "ممکن است مواضع کشورها سالانه، ماهانه، هفتگی و حتی روزانه در قبال ما تغییر کند"، گفت:‌ «روسیه تاکنون تلاش‌های زیادی کرده و در پرونده هسته‌ای ایران تاثیرات بسیار زیادی داشته و عملکردش برای ایران ذی‌قیمت بوده است. بر این اساس ما نباید بگوییم روسیه باید جلوی قطعنامه سوم را می‌گرفت تا به ما اثبات کند که دوست ایران است.»

سفیر سابق و نماینده پیشین ایران در وین ادامه داد: «روسیه در بخش‌هایی کارهای مثبتی انجام داده و در بخش‌های دیگر نیز یا برش ندارد، یا منافعش ایجاب نمی‌کند و یا در جای دیگر اولویت‌هایی دارد که مانع از ورود واقدام این کشور می‌شود.»

وی با تاکید بر اینکه برای تحلیل مسایل بین‌الملل حتما باید به پیچیدگی‌های روابط بین‌الملل توجه داشته باشیم، گفت: «باید جای هر کشوری را در پروسه سرنوشت پرونده هسته‌ای کشورمان به خوبی بشناسیم و بر اساس آن قضاوت کنیم.»


اما آیا با این پیش‌نویس که تنها بخش‌هایی از آن از قول منابع آگاه، افشا شده و هنوز هیچ مقام رسمی در میان کشورهای 1+5 نیز آن را تایید نکرده است باید در انتظار تحریم‌های شدیدتر علیه ایران بود؟

خرم در این باره معتقد است:« این قطعنامه در چارچوب دو قطعنامه قبلی است و احتمالا همان تحریم‌های سابق را ولی به صورت دقیق‌تر و با ذکر نام‌ها تکرار خواهد کرد.»

وی با اشاره به اظهارنظرهای اروپایی‌ها در زمینه قطعنامه سوم اظهار داشت: «پیش‌نویس قطعنامه جدید نقش مراقبت و نظارت را بر قطعنامه‌های قبلی اعمال می‌کند. طبق برخی اخبار در پیش نویس این قطعنامه دو کلمه "نظارت" و "مراقبت" مورد تاکید قرار گرفته که نشان‌دهنده نقش موثر روسیه و چین است.»

وی اضافه کرد: «قطعنامه سوم به لحاظ شکلی، قطعنامه است ولی از نظر محتوا، قطعنامه‌ای نیست که در آن تحریم‌هایی از دسته جدید علیه ایران وارد شده باشد.»

خرم که معتقد است "قطعنامه سوم نشانه عقب‌نشینی و یا درجازدن 1+5 است"، افزود:‌ «قطعنامه سوم در عین حال با بازتر کردن و دقیق‌تر کردن تحریم‌های قبلی نوعی اهرم فشار جدید علیه ایران محسوب می‌شود.»

از سویی عده‌ای از کارشناسان نیز اعتقاد دارند که حلقه فشار بر جمهوری اسلامی با وضع تحریم‌های جدید مندرج در قطعنامه سوم تنگ‌تر خواهد شد. با این همه رییس‌جمهور هنوز توضیحی درباره اظهار اطمینان خود نداده است. 

آیا احمدی نژاد امروز هم اگر در برابر دوربین‌ها یا پشت تریبونی قرار بگیرد با یقین می‌گوید: «قطعنامه سوم تصویب نمی‌شود. مطمئن باشید؟!»