احیای برجام و انتظارات مشروع تهران

جمع کردن‌ آثار و پیامدهای خرابکاری‌های دونالد ترامپ در برجام کار آسانی نیست. دولت پیشین‌آمریکا در چهار سال زمامداری خود هر کار کرد تا به زعم خود هیچ اثری از این توافق بین المللی برجا نماند آن هم در حالی که این توافق منضم به قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت شده بود و پشتوانه قدرت‌های بزرگ جهانی را با خود داشت.

با این حال درایت ایران و عدم همراهی سایر شرکای برجام با ‌آمریکای ترامپ باعث شد توافق هسته ای ولو با کمترین کارکرد باقی بماند و امروز که دولت جدید آمریکا تصمیم گرفته به این توافق بازگردد، همین توافق مبنای خوبی برای گرد هم آمدن اعضا شده است. دولت ترامپ در دوران زمامداری خود حتی قبل از خروج از برجام در مقاطع زمانی مختلف با بهانه و بی‌بهانه تحریم‌هایی را علیه ایران اعمال کرد.

بعد از خروج از برجام هم در دو مقطع تمام تحریم‌هایی که طبق برجام رفع شده بود را اعاده کرد. وی البته به اینها بسنده نکرد و در ادامه حضور خود در کاخ سفید در مقاطع مختلف و با اسامی ‌و برچسب‌های مختلف تحریم‌ها علیه ایران را تشدید کرد تا به زعم خود این تحریم‌ها همچون شبکه درهم تنیده‌ای دست و پای اقتصاد ایران را بسته و راهی جز تسلیم پیش روی ایران باقی نماند. دولت ترامپ تمام تلاش خود را کرد تا راه بازگشت و احیای برجام را مسدود کند و به اصطلاح راههای بازگشت به برجام از سوی آمریکا را مین گذاری کرد.

در تازه ترین تحولات مربوط به برجام و بعد از تعللی حدود سه ماهه از سوی دولت جدید آمریکا، ‌گفت و گوهای ایران با ۱+۴ برای احیای برجام ‌آغاز شده است. واقعیت این است که دولت آمریکا طرفی بوده که از برجام خارج شده و تعهدات خود را نقض کرده است. ایران یک سال بعد و با مشاهده بی عملی سایر شرکای برجام و برای ایجاد توازن در توافق هسته‌ای کاهش تعهدات خود را آغاز کرد و در هر مقطعی تاکید کرد که به محض اجرای تعهدات طرف مقابل ایران هم به تعهداتش باز می گردد. با عنایت به این سابقه تاریخی بدیهی است که دولت آمریکا باید همانطور که در خروج از برجام پیشگام بوده، در بازگشت به آن هم اگر واقعا اراده ای داشت، پیشگام باشد.

الان و بعد از گذشت نزدیک به ۱۰ روز مذاکره و رایزنی تقریبا مسیر و راه پیش‌رو شفاف‌تر شده است. سید عباس عراقچی معاون سیاست وزارت امور خارجه و مذاکره کننده ارشد کشورمان در مذاکرات وین در گفت‌وگو با شبکه NHK ژاپن با اذعان به دشواری راه پیش رو گفته است: بزرگترین مانع احیای برجام این است که ایالات متحده تمایلی به متوقف کردن تحریم‌های اعمال شده توسط دولت ترامپ ندارد. موضع ما این است که اگر ایالات متحده بخواهد به توافق هسته‌ای برگردد، علاوه بر تحریم‌های مرتبط با برجام، باید کلیه تحریم‌های اعمال شده توسط دولت قبلی را لغو کند.

این موضوعی است که مقامات آمریکا هم از زاویه‌ای دیگر بر آن اذعان دارند. یکی از مقامات دولت آمریکا درباره بن‌بست در مذاکرات وین هشدار داده و گفته اصرار ایران برای لغو کلیه تحریم‌ها پیش از بازگشت به تعهدات اتمی ممکن است پیشبرد کار را با مشکل مواجه کند و مذاکرات وین را به بن‌بست بکشاند.

نگرانی‌های مشروع تهران؛

واقعیت این است که آمریکا از تحریم به مثابه ابزاری برای اعمال فشار بر ملت‌های دیگر استفاده می‌کند. دولت پیشین ‌آمریکا اشکال مختلف تحریم‌ها را علیه ایران اعمال کرده که عملا هرکدام از این تحریم‌ها در واقع پوششی برای اشکال دیگر تحریم‌هاست. از این جهت موضع ایران برداشتن تحریم‌هایی است که به هر شکل و با هر برچسبی علیه ایران اعمال شده است.

در واقع راه و مسیری که ایران برای احیای برجام پیشنهاد کرده رفع کامل تحریم‌هاست.

در این خصوص محمد جواد ظریف در توییتی نوشت: ایران مسیری منطقی برای پایبندی کامل به برجام ارائه می‌کند:

ایالات متحده - که این بحران را موجب شده - باید ابتدا به پایبندی کامل بازگردد؛

ایران پس از راستی‌آزمایی سریع، اقدام متقابل خواهد کرد؛

تمامی تحریم‌های ترامپ، ضدبرجام بودند و باید رفع شوند - بدون توجه به تمایزات و نام گذاری‌های بی منطق و خوسرانه تحریم ها.

سید عباس عراقچی هم در این زمینه گفت: همه تحریم‌هایی که در دوره آقای ترامپ وضع شده و همه تحریم هایی که بر اساس برجام باید برداشته شود، مجموع این تحریم ها اگر برداشته شود خواسته‌های ما تامین خواهد شد و مسیر برای بازگشت به برجام باز می‌شود.

وی یادآور شد: لغو کامل تحریم‌ها از نظر ما یعنی همه تحریم‌هایی که در برجام به آنها اشاره شده و باید طبق برجام برداشته شود و همه تحریم‌هایی که در چهار سال گذشته در دوران آقای ترامپ وضع شده است و باید برداشته شود. تمام تحریم ها در چهار سال گذشته به نوعی به خاطر برجام بوده و دولت قبلی آمریکا برای اینکه برجام را از بین ببرد و به خیال خود به توافق بهتری برسند مجموعه‌ای از تحریم‌ها را تحت عناوین مختلف به ایران تحمیل کردند که همه اینها باید برداشته شود چرا که به نوعی به برجام مربوط بود. این برداشتی است که ما از لغو همه تحریم‌ها داریم و طبیعتا در این جهت هم حرکت خواهیم کرد.

در واقع انتظار طبیعی و مشروع تهران بازکردن گره‌هایی است که دولت پیشین ‌آمریکا بر برجام زده است.

حرکت به سمت وضعیت نهایی

عراقچی در گفت و گویی که با NHK داشته با بیان اینکه ما تصمیم گرفته‌ایم مستقیماً به وضعیت نهایی برویم، گفت: اقدامات متقابل ایران در پاسخ به نقض برجام، مانند تولید اورانیوم با غلظت ۲۰ درصد و استفاده از سانتریفیوژهای با عملکرد بالا، در این مراحل متوقف نمی‌شود و اگر ایالات متحده همه تحریم‌ها را لغو کند، ما نیز به تعهدات خود عمل می‌کنیم. اشاره عراقچی به اقداماتی است که کارگروه مربوط به اقدامات هسته‌ای ایران باید انجام دهد.

در هر صورت فضای شکل گرفته به نوعی امیدها به احیای برجام را افزایش داده است. از اظهار نظرهای مذاکره کنندگان کشورهای عضو هم چنین برداشت می‌شود

ند پرایس سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا در کنفرانس خبری هفتگی خود گفت که مذاکرات فنی احیای توافق هسته‌ای در وین سازنده هستند. اگرچه ما شتاب خواهیم کرد که اجازه ندهیم انتظارات از موقعیت فعلی‌مان فراتر بروند.

وانگ چون، سفیر چین در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هم پس از پایان نشست کمیسیون مشترک گفت: تمامی طرفین اختلافات خود را کاهش داده‌اند و ما شاهد تحقق تدریجی اجماع هستیم. در هر صورت اظهار نظرها و موضع گیری‌های مذاکره کنندگان و مقامات کشورهای عضو کمیسیون مشترک برجام و آمریکا حاکی از خوش بینی توام با احتیاط است. از این جهت روز چهارشنبه ۲۵ فروردین ماه بار دیگر مذاکره کنندگان در وین حاضر خواهند شد تا به گفت و گوهای خود ادامه دهند. انتظار می رود