در سه دهه گذشته نرخ رشد اعتیاد ۳ برابر نرخ رشد جمعیت بوده است
علی هاشمی» دبیر کل اسبق ستاد مبارزه با مواد مخدر و عضو مجمع وزیران ادوار در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا درباره مهمترین مطالبات در حوزه پیشگیری، درمان، مقابله و کاهش آسیب مواد مخدر گفت: در سال ۶۷ و در اواخر جنگ امام (ره) سران قوا را احضار کرد و تاکید کردند، بعد از جنگ اولویت اول کشور حل معضل مواد مخدر باشد.
وی ادامه داد: به همین دلیل در راستای فرمایش امام خمینی (ره) اصلاح قانون مبارزه با مواد مخدر به مجمع تشخیص مصلحت نظام واگذار شد تا به سرعت این کار انجام شود، در آنجا قانون اصلاح شد و بر مبنای ماده ۳۳ قانون یک ستاد فراگیر شکل گرفت و از همه دستگاه‌های مرتبط نمایندگانی در این ستاد داشته باشند و به عنوان یک کار فرابخشی و با رویکرد حاکمیتی و ملی این کار را مدیریت کنند.
ریس سابق کمیته مستقل مبارزه با مواد مخدر مجمع تشخیص مصلحت با اشاره به بیانات امام خمینی مبنی براینکه نجات یک معتاد نجات یک فرد نیست، بلکه نجات یک جامعه است، تصریح کرد: در سال ۱۳۸۵ پس از ۴ سال بررسی سیاست کلی در خصوص این موضوع توسط مقام معظم رهبری در ۱۱ بند ابلاغ شد.
در دولت نهم و دهم به سیاست کلی مبارزه با مواد مخدر به طور جدی پرداخته نشد
هاشمی همچنین با اشاره به آمار معتادان در سال ۸۴ گفت: زمانی که من ستاد را به دولت نهم تحویل دادم، در سال ۱۳۸۴ سه میلیون و ۷۰۰ هزار مصرف کننده داشتیم، اما براساس آخرین شیوع شناسی و آمارگیری که در سال ۹۴ شده است، این تعداد به ۴ میلیون و ۴۰۰ هزار نفر رسیده است، یعنی در عرض یک دهه از سال ۸۴ تا ۹۴ متاسفانه حدود ۶۰۰ هزار جوان جدید از دست رفت. متاسفانه به این سیاست کلی در دولت نهم و دهم به طور جدی پرداخته نشد البته همه دستگاه‌ها به آن پرداختند، اما به آن اولویتی که امام و مقام معظم رهبری مد نظر داشتند، توجه جدی نشده است.
وی با بیان اینکه بر مبنای پژوهشی که در سال ۱۳۸۳ انجام شد، خسارت اقتصادی مواد مخدر ۱۲ میلیارد دلار بوده است، تصریح کرد: در حال حاضر اگرچه دوستان در ستاد مبارزه با مواد مخدر زحمات زیادی می‌کشند، اما یک سری از مشکلات در این حوزه وجود دارد که به مشکلات کلان کشور بر می‌گردد مانند مشکلات بین‌المللی اجتماعی، سیاسی و اقتصادی که سرریز این مشکلات را در تشدید وضع اعتیاد ستاد مبارزه با موادمخدر باید پاسخ دهد.
۳۴ سال از عمر ستاد مبارزه با مواد مخدر می‌گذرد
دبیر کل پیشین ستاد مبارزه با مواد و مدیر عامل موسسه کاهش آسیب و پیشگیری ققنوس با بیان اینکه ۳۴ سال از عمر ستاد مبارزه با مواد مخدر می‌گذرد، گفت: این ستاد نمی‌تواند دیگر از پس این معضل بر آید و اولین اقدامی که باید در دولت آینده انجام شود، از نظر من ایجاد یک سازمان و ساختار ملی پاسخگو است، چراکه این ستاد دیگر پاسخگو نیست و دستگاه‌ها با عملکرد جزیره‌ای ستاد را جدی نمی‌گیرند و دستگاه‌های که باید فعال برخورد کنند، اینطور برخورد نمی‌کنند.
هاشمی همچنین با اشاره به کشفیات مواد مخدر در سال گذشته تصریح کرد: در جلسه‌ای که با معاون مقابله ستاد مبارزه با مواد مخدر داشتم، اعلام کردند که در سال گذشته هزار و ۲۰۰ تن کشفیات داشته‌ایم. این آمار یک سکه دو رو است، یک روی آن نشانگر زحمات نیروی انتظامی و ستاد مبارزه با مواد مخدر است و روی دیگر آن بیانگر این است که یک بلای عظیم و سیل ویرانگری به سمت کشور روانه می‌شود. به گفته مسئولان ستاد مبارزه با مواد مخدر در سال گذشته فقط ۲۰ تن شیشه کشف شده است. باید به این توجه داشته باشیم که تقریبا بعد از انقلاب، تولید افغانستان در ۴ دهه گذشته نزدیک به ۱۴۵ هزار تن تریاک خالص بوده است، طبق مجموعه‌ای که ستاد در این ۴ دهه اعلام کرده است، نزدیک به ۱۱ درصد کشفیات داشته‌ایم، البته همه این مواد از ایران عبور نمی‌کند.
وی در بخش دیگری از صحبت‌های خود با اشاره به اینکه نرخ رشد اعتیاد بر مبنای سال ۹۴، ۵.۵ درصد بوده است، خاطرنشان کرد: من در این مدت ۶ سال گذشته آمار جدیدی ندیده‌ام و این آمار که در سال ۹۴ اعلام شده است از بین افراد ۱۵ سال تا ۶۵ سالی بوده که خوداظهاری کرده‌اند، اما باید توجه داشته باشیم برمبنای نرخ رشد جمعیت در سه دهه گذشته کف نرخ رشد اعتیاد سه برابر نرخ رشد جمعیت بوده است.
باید در استراتژی فرهنگی از محدودسازی به سمت مصون‌سازی برویم
دبیرکل پیشین ستاد مبارزه با مواد مخدر مهمترین اقدام دولت آینده را در خصوص مبارزه، درمان، کاهش آسیب و پیشگیری از مواد مخدر، موضوع پیشگیری دانست و گفت: اعتقاد من این است که ما در مرحله اول باید به این ۹۵ درصد جامعه سالم توجه کنیم تا از این جامعه کسی آلوده مواد مخدر نشود یعنی باید معیاری داشته باشیم که نرخ بروز اعتیاد را سالانه رصد کنیم. نرخ بروز مهمتر است، قرار بود در آخر برنامه توسعه ششم که کم کم به پایان آن نزدیک می شویم؛ ۲۵ درصد از مصرف کنندگان اعتیاد کاهش پیدا کند. البته دوستان زحمات بسیاری کشیدند، اما در خصوص تامین داروهای ارزان قیمت، بیمه معتادان و توانمندسازی ترک کرده‌ها و بویژه اشتغال آنهاو... چالش‌های جدی وجود دارد، بنابراین اولین و اساسی‌ترین راهبرد با توجه به مجموع شاخص‌ها برای کشور راهبرد پیشگیری است، ما ۹۵ درصد جامعه سالم داریم که باید از آنها در مراکز آموزشی، نهاد خانواده و بویژه نسل جوان بعنوان جدی ترین سرمایه انسانی در توسعه کشور مراقبت کنیم با این روش‌های سنتی نمی‌توانیم اقدامات پیشگیرانه اثربخش داشته باشیم.
هاشمی تاکید کرد: باید انقلابی در استراتژی و راهبردهای فرهنگی ما اتفاق بیفتد. ما باید در استراتژی فرهنگی از محدودسازی به سمت مصون سازی برویم. در مصون سازی باید مهارت‌های مختلف زندگی آموزش داده شود. باید تحول اساسی در سیستم آموزشی کشور و در آگاهی بخشی ایجاد کنیم و باید از کودکستان این فرهنگ‌سازی را شروع و نهادینه کنیم. اولویت و هدف اول قاچاقچیان و توزیع کنندگان مواد مخدر در حال حاضر نسل جوان است. الزام اساسی توسعه کشور داشتن سرمایه انسانی سالم و جوان است که در حال حاضر این سرمایه مورد هدف قاچاقچیان است. بنابراین باید در دهه آینده و رییس جمهور آینده در این زمینه اولویت اولش پیشگیری باشد.
دین‌داری مدارانه از ابعاد پیشگیری است
وی با تاکید بر تغییر نگاه در روش‌های پیشگیری و با اشاره به اینکه دین‌داری مدارانه از ابعاد پیشگیری است، تصریح کرد: رییس‌جمهور آینده باید در مسئله پیشگیری نگاه سنتی نداشته باشد. پیشگیری ابعاد وسیعی دارد؛ آگاهی بخشی یکی از آن است. همچنین صنعت اوقات فراغات ما واقعا عقب افتاده است. در دنیا انواع روش‌های مختلف و مدرن برای جذب اوقات فراغت جوانان وجود دارند و ما در این زمینه ۸۰ درصد عقب افتاده هستیم. ما در صنعت ورزش کشور با مشکلات بسیاری مواجه هستیم درحالی که می‌توانیم بخش زیادی از اوقات فراغت جوانان را با ورزش های سالم پر کنیم.
مشارکت سیاسی فعال باعث امید در جوانان می‌شود
رییس سابق کمیته مستقل مبارزه با مواد مخدر مجمع تشخیص مصلحت در بخش دیگری از صحبت‌های خود با اشاره به پژوهشی درباره امید به آینده در جوانان تهران در دهه ۷۰ گفت: در اواخر سال ۷۴ یک نگرش سنجی در تهران انجام شد که به کل کشور قابل تعمیم بود. در این نظر سنجی امید به آینده در جوانان مورد سنجش قرار گرفت که براساس این نظرسنجی در اواخر سال ۷۴ بنا به دلایل متعدد امید آینده در جوانان به حداقل رسیده بود. همین نظرسنجی با همان سوالات و همان نمونه‌گیری در پایان سال ۷۷ انجام شد یک مرتبه این امید آینده در جوانان به ۸۵ درصد رسید. علت آن اتفاق بزرگ این بود که مشارکت سیاسی جوانان در انتخاب رییس جمهور بالا بود و همین موضوع باعث این تغییر و تحول شده بود. یعنی مشارکت فعال جوانان در سیاست باعث امیدواری در زندگی شد و باعث شد جوانان را از بزهکاری و ... دوری کنند.
هاشمی با بیان اینکه رییس‌جمهور آینده باید سیستم بروکراسی موانع تولید را از بین ببرد، خاطرنشان کرد: ۹۰ درصد شاغلین بخش خصوصی و تولید کنندگان و مشاغل خرد از طبقات پایین و متوسط هستند که در زیر چرخ دنده‌های بروکراسی در حال له شدن هستند، از سوی دیگر بیکاری در کشور ما باعث فسادهای بسیاری شده است. متاسفانه ما مانند کشورهای توسعه یافته نظام تامین اجتماعی منسجم نداریم در کشورهای پیشرفته اگر کسی بیکار شود بدون اینکه فرد نیاز به مراجعه به اداره‌ای داشته باشد و بدون از بین رفتن عزت نفسش از طریق اینترنت اعلام می‌کند که بیکار شده است و نظام تامین اجتماعی کشورش زندگی این فرد را با حقوق کمتر تامین می‌کند و فرد نگرانی برای ادامه زندگی ندارد، اما ما همین را هم نداریم.
هر معتاد سالانه ۵۰ میلیون تومان به اقتصاد ضربه می‌زند
وی تاکید کرد: بنابراین اولویت اول رییس جمهور آینده باید پیشگری و کاهش آسیب در زمینه همه آسیب‌های اجتماعی و به ویژه موادمخدر باشد، چراکه براساس برآوردهای حداقلی هر معتاد در کشور به صورت سرانه سالانه حداقل ۵۰ میلیون تومان فقط به اقتصاد ضربه و خسارت می زند. در این چهار دهه نزدیک به ۱۸ میلیون نفر با احتساب افراد تکراری دستگیر شده اند، نزدیک به ۶۸ درصد این دستگیری‌ها مربوط به جرائم مستقیم و غیرمستقیم مواد مخدر است.
دبیر کل اسبق ستاد مبارزه با مواد مخدر خاطرنشان کرد: اگر یک تومان در مدیریت و مهار اعتیاد خرج کنیم، ۱۰ تومان در جاهای دیگر صرفه‌جویی می‌شود. حجم کشفیات مواد مخدر کاملا نشان دهنده تلاشی است که در این زمینه انجام می‌شود. ما در این ۴ دهه حدود ۴ هزار شهید داده‌ایم، اما رییس جمهور آتی باید بداند این ستاد با این ترکیب و با این شکل ناکارآمد است و باید یک ساختار مسئول متولی متمرکز تدبیر کند البته این موضوع بحث کارشناسی گسترده‌ای دارد که فعلا نمی‌خواهم به آن بپردازم.
وی ادامه داد: ستاد در این زمینه پژوهش‌هایی انجام داده است، رییس‌جمهور آتی باید اولویت را کاهش تقاضا با محوریت پیشگیری داشته باشد و البته این به معنی این نیست که ما مقابله با عرضه را کنار بگذاریم، بلکه باید باقی بماند و با باندهای اصلی برخورد شود. در حال حاضر نیز دوستان مقابله کننده به سمت شناسایی باندهای اصلی می‌روند و با توجه به اینکه ۶۵ درصد کشفیات در مرزهای شرقی کشور بوده، نشان دهنده این است که نیروهای مقابله بر شناسایی باندهای اصلی تلاش جدی می‌کنند.
رییس سابق کمیته مستقل مبارزه با مواد مخدر مجمع تشخیص مصلحت با بیان اینکه اقتصاد حاصل از خرید و فروش مواد مخدر از ۴ اقتصاد اول دنیا است و چرخش مالی بسیاری با انواع جنایات و جرائم سازمان یافته و پولشویی دارد.
مجدد تصریح کرد: این ساختار ناکارآمد است و باید یک ساختار مسئول و متولی پاسخگو داشته باشیم. اقدامات پیشگیرانه نیز باید به این صورت باشد که در کشور گفتمان‌ها و رویکردها حکمرانی را اصلاح کنیم، این بحث بسیار مهمی است باید در نحوه دین‌داری با جامعه و بویژه جوانان مدارا کنیم. هزاران فرصت در شبکه‌های مجازی وجود دارد و این می‌تواند ابزار بسیار عالی برای آگاهی بخشی و مهارت آموزی برای نسل جوان باشد، همانطور که در حال حاضر نیز تا حدودی است.
