ورزشکاران ایرانی چقدر از مکمل‌ها استفاده می‌کنند؟
مکمل‌های غذایی و استروئیدهای آنابولیک محصولات تجاری در دسترسی هستند که توسط بسیاری از ورزشکاران مصرف می‌شوند. بررسی‌ها نشان داده که رژیم غذایی و دریافت مکمل‌های تغذیه‌ای می‌تواند بر کارکرد ورزشکاران تاثیر مثبتی داشته باشد؛ ولی منافع مکمل‌های غذایی آن‌طور که در باور خود ورزشکاران است، به طور کامل به اثبات نرسیده است.
مصرف بی‌رویه انواع مکمل‌های غذایی در بین ورزشکارانی که نیاز به مصرف این مواد ندارند، می‌تواند عوارضی مانند مسمومیت، حساسیت‌های دارویی مختلف، نقرس، دهیدراتاسیون بدن، کاهش چگالی استخوان، اختلالات کبدی و بیماری‌های دیگر را به همراه داشته باشد.
با توجه به توزیع گسترده این مکمل‌ها در باشگاه‌های بدنسازی و توصیه‌هایی که توسط افراد غیر متخصص صورت می‌گیرد، نظارت و مشاوره در زمینه چگونگی مصرف مکمل‌های غذایی، توسط مراجع آگاه و مسئولین بهداشت و درمان کشور ضروری است.
با توجه به اهمیت این موضوع، پژوهشگران دانشگاه علوم پزشکی ایران با انجام یک مطالعه مروری سیستماتیک، کلیه مطالعات ۱۰ سال گذشته را در مورد فراوانی مصرف داروها و مکمل‌های غذایی در بین ورزشکاران حرفه‌ای ایرانی را مورد بررسی قرار دادند.
در این بررسی کلیه مطالعاتی که از سال ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۸ به زبان فارسی و انگلیسی در مورد این موضوع در پایگاه‌های داده‌های مقالات علمی منتشر شده، استخراج شدند. ابتدا ۳۲ مقاله بررسی شد و در نهایت ۱۳ مقاله که معیارهای این مطالعه را داشت، مورد بررسی قرار گرفت.
مطالعات انجام شده در دو گروه بررسی مصرف مکمل‌ها و بررسی مصرف استروئیدها قرار داشتند. مطالعات مربوط به مصرف مکمل‌ها، هفت مقاله بودند که در مجموع ۲۹۵ ورزشکار از شهرهای تهران، کرمان، کرج، سمنان، گناباد، لرستان و مشهد در رشته‌های بدنسازی، قایقرانی و ترکیبی از ۲۱ رشته ورزشی بررسی کرده بودند و تنها دو مطالعه بر روی ورزشکاران زن انجام شده بود.
ارزیابی انجام شده نشان داد که شیوع کلی مصرف مکمل‌های غذایی در میان ورزشکاران ایرانی حدود ۵۵ درصد است. بیشترین میزان مصرف این مکمل‌ها مربوط به شهرهای کرج و مشهد (حدود ۸۸ درصد) و کم‌ترین میزان مصرف مربوط به شهرهای سمنان و لرستان بود.
بر اساس این بررسی مهم‌ترین مکمل‌های مصرفی شامل ویتامین‌های مختلف، نوشیدنی‌های انرژی‌زا، پودرهای پروتئینی، کراتین و مکمل‌های افزاینده وزن هستند.
مطالعات مربوط به مصرف استروئیدها نیز شامل شش مقاله بود که در مجموع سه هزار و دو ورزشکار از شهرهای تهران، کرمان، مشهد و بوشهر در رشته بدنسازی بررسی شده بودند و کلیه این مطالعات بر روی مردان معطوف شده بود.
ارزیابی این مطالعات نشان داد که شیوع کلی مصرف استروئیدهای آنابولیک در بین ورزشکاران، حدود ۳۹ درصد است. بیشترین میزان مصرف این مکمل‌ها مربوط به شهر مشهد (۸۶ درصد)، کرمان (۵۶.۸ درصد) و کم‌ترین میزان مصرف مربوط به شهر تهران با (۱۳.۳ درصد) است.
بررسی‌های این مطالعه حاکی از آن است که مطالعات انجام شده در مورد مصرف انواع مکمل‌های غذایی و استروئیدها در ایران، اندک هستند. اما نکته جالب توجه توزیع جغرافیایی متفاوت مصرف این مواد در کشور ایران است. به طوری که مصرف مکمل‌های غذایی به طور عمده در شهرهای بزرگ و پرجمعیت شیوع بیشتری دارد، از سوی دیگر مصرف استروئیدها غالبا در شهرهای جنوبی کشور بیشتر بوده است.
با توجه به شیوع متفاوت مصرف مکمل‌ها و داروهای استروئیدی در مطالعات انجام شده، پژوهشگران این مطالعه معتقدند که باید مطالعات بیشتری با شیوه‌های دقیق و یکسان در جامعه ورزشکاران کشور انجام شود.
این پژوهشگران پیشنهاد می‌کنند که محققین پزشکی ورزشی پرسش‌نامه‌ای را بر اساس ویژگی‌های جامعه ورزشی ایران برای ارزیابی مصرف داروها و مکمل‌های ورزشی تدوین کرده و از طریق انتشار آن را در اختیار محققین قرار دهند تا شیوع واقعی مصرف مکمل‌ها و داروها در مناطق مختلف کشور به صورت دقیق تعیین شود، تا سیاست‌گذاران سیستم بهداشتی درمانی کشور بر اساس داده‌های واقعی، تصمیمات مناسب را در زمینه سوء مصرف داروها و مکمل‌های ورزشی اتخاذ و سطح سلامتی ورزشکاران حرفه‌ای و آماتور کشور را ارتقاء دهند.
در انجام این تحقق آذر معزی، هومن انگورانی و نجمه درویشیان؛ پژوهشگران گروه پزشکی ورزشی و پزشکی دانشگاه علوم‌پزشکی ایران، مشارکت داشتند.
یافته‌های این مطالعه زمستان سال ۱۳۹۹ به صورت مقاله علمی با عنوان «شیوع مصرف مکمل‌های غذایی و استروئیدهای آنابولیک در میان ورزشکاران حرفه‌ای ایرانی: مروری سیستماتیک و متاآنالیز» در مجله علمی پژوهشی سازمان نظام پزشکی منتشر شده است.
