دکتر عنایت الله یزدانی در گفتگو با آفتاب:
اروپا به دنبال کاهش نفوذ آمریکا در ناتو است
آفتاب‌‌نیوز : 
آفتاب: به دنبال مطرح شدن عضویت گرجستان و اکراین در اجلاس ناتو، ماهیت و کارکرد این سازمان در پی گسترش به سوی شرق، یکی از موضوعات چالش برانگیزی است که از سوی کارشناسان مورد توجه قرار گرفته است.
جهت بررسی نقش ناتو در تحولات منطقه و تاثیر گسترش این سازمان به سوی شرق دیدگاه دکتر عنایت الله یزدانی،کارشناس مسائل بین المللی و عضو هیات علمی دانشگاه اصفهان را جویا شده‌ایم.
چه عواملی باعث شد تا عضویت اکراین و گرجستان در اجلاس اخیر ناتو مورد بررسی قرار گیرد؟
از زمان فروپاشی شوروی از سال 1991 میلادی بحث گسترش ناتو به سوی شرق مطرح شد. در اولین گام موضوع پیوستن کشورهای استقلال یافته از اتحاد جماهیر شوروی مورد نظر قرار گرفت. ناتو در اواسط دهه 90 برنامه ایی تحت عنوان مشارکت برای صلح (PFP) در دستور کار خود قرار داد. تا جمهوری‌های سابق شوروی به این برنامه ملحق شوند که متعاقب آن کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز به این برنامه پیوستند. پس از پیوستن جمهوری‌ها، بحث گسترش ناتو به سمت شرق به صورت جدی‌تر دنبال شد و به دنبال آن مساله خروج ناتو از مرزهای اروپا و کشیده شدن به سمت قفقاز و آسیای مرکزی به وقوع پیوست و افغانستان به عنوان اولین کشور شاهد حضور نیروهای ناتو بود.
با گسترش ناتو به سمت شرق، مساله عضویت جمهوری‌های سابق در ناتو مطرح شد که البته برخی از کشورها از شانس بیشتری در این خصوص برخوردار هستند. در خصوص کاندیداهایی که برای عضویت در ناتو مطرح هستند به نظر می‌رسد که کشور اکراین به دلیل جایگاه و پتانسیل‌های سیاسی، اقتصادی و امنیتی که دارد از جمله کشورهایی محسوب می شود که در اولویت قرار گرفته است وحتی کشور گرجستان با توجه به موقعیت روسیه می‌تواند شانس بیشتری در پیوستن به ناتو داشته باشد در کل بین اعضای ناتو در خصوص پیوستن کشورهای جدید دو دیدگاه اصلی وجود دارد.
یکی اینکه ما نباید سازمان منطقه‌ایی را تا حدی گسترش دهیم که امکان کنترل آن وجود نداشته باشد. در واقع آنها به نوعی مخالف عضویت اعضای جدید می باشند در حالی که برخی از کشورها به دنبال فراخواندن اعضای جدید هستند. در این صورت ضمن افزایش تعداد اعضای ناتو ، بستر و زمینه برای گسترش ناتو به سوی شرق فراهم می شود.
آنچه مسلم است کشورهایی مانند اکراین و گرجستان، به لحاظ توانمندی امنیتی و نظامی که برای عضویت احتیاج دارند قابل قیاس با اعضای ناتو نیستند و به نظر نمی‌رسد بتوانند شرایط عضویت در ناتو را کسب کنند. به همین دلیل نمی توانند اعضای موثری برای ناتو باشند.
ایالات متحده تلاش می کند تا از ناتو به عنوان پلیس جهانی برای تامین منافع خود استفاده کند، واکنش ناتو درباره این نوع کارکرد مورد انتظار آمریکا چیست؟
بعد از فروپاشی شوروی بحث تغییر هدف و کارکرد ناتو مطرح شد. زیرا در زمان وجود شوروی، مهمترین هدف ناتو مقابله با گسترش این کشور بود. بعد از فروپاشی شوروی اعلام شد که باید اهداف جدیدی برای ناتو مشخص شود. یکی از مهمترین تعریف‌هایی که صورت گرفت این بود که ناتو باید حوزه‌های خود را گسترش دهد و مهمترین بالی که انتخاب کردند بال شرقی بود. علت انتخاب حرکت به سوی شرق به دلیل وجود جمهوری استقلال یافته و پتانسیل‌هایی است که در این جمهوری ها وجود داشت ولی باید در عمل مشخص شود که آیا ناتو می‌تواند به وظایف جدید خود عمل کند و آیا خواهد توانست جانشین نیروهای سازمان ملل شود. در مورد افغانستان این موضوع عملی نشد. زیرا نیروهای سازمان ملل نتوانستند چنین جایگاهی را به دست آورند برای اولین بار حضور ناتو در افغانستان از سوی آلمان پیشنهاد شد و ناتو تامین امنیت را در این کشور بر عهده گرفت. اکنون پس از حضور نیروهای ناتو هنوز افغانستان چندان امن نیست و از ثبات لازم برخوردار نشده است این نشان می‌دهد که ناتو در انجام وظیفه خود موفق نبوده است. به همین دلیل شاهد بازگشت طالبان و ناامنی در این کشور هستیم.
چرا در حالی که شاهد حضور ناتو در افغانستان هستیم ولی در جنگ عراق از نیروهای نظامی این سازمان استفاد نشد؟
به نظر می‌رسد در ابتدا قدرت ناتو در افغانستان مورد آزمایش قرار گرفت و این آزمایش نیز چندان موفقیت‌آمیز نبود و این سازمان نتوانست به عنوان پلیس، امنیت را در افغانستان برقرار کند. به همین دلیل آمریکا از دخالت دادن ناتو در عراق پرهیز می‌کند. هر چند بحران عراق بسیار پیچیده و عمیق‌تر از مسئله افغانستان است.
آیا عدم موفقیت ناتو در افغانستان، قدرت اجرایی این نهاد را در آینده با چالش مواجه نخواهد کرد؟
ناتو یک قدرت اروپایی است ولی در اختیار آمریکا قرار گرفته است. آمریکا از دوران جنگ سرد تاکنون تلاش می کند تا از این سازمان به عنوان بازوی نظامی در اهداف خود استفاده کند و آنچه مسلم است پس از فروپاشی شوروی امکان گسترش هژمونی آمریکا بیشتر شده و به طور قطع آمریکا پس از حوادث 11 سپتامبر به یک پلیس برای تامین امنیت منافع خودش نیاز دارد. در واقع ناتو می تواند ارزانترین و سریع‌ترین پلیسی باشد که در اختیار آمریکا قرار گیرد و از آن بهره لازم را کسب کند.
باید این نکته را در نظر گرفت که یکی از موضوعاتی که اکنون در ناتو مطرح می‌شود این است که ناتو، سازمانی اروپایی است و اروپا نیز متعلق به اروپائیان است. اروپا باید از بهره‌برداری ناتو توسط آمریکا جلوگیری کند و اکنون در بین کشورهای اروپایی بحث جدا شدن منافع اروپا از آمریکا مطرح است.
اگر این اتفاق روی دهد آمریکا باید به سمت ایجاد سازمان جدیدی حرکت کند تا بتواند منافع خود را در آینده تامین کند.
آفتاب: به دنبال مطرح شدن عضویت گرجستان و اکراین در اجلاس ناتو، ماهیت و کارکرد این سازمان در پی گسترش به سوی شرق، یکی از موضوعات چالش برانگیزی است که از سوی کارشناسان مورد توجه قرار گرفته است.جهت بررسی نقش ناتو در تحولات منطقه و تاثیر گسترش این سازمان به سوی شرق دیدگاه دکتر عنایت الله یزدانی،کارشناس مسائل بین المللی و عضو هیات علمی دانشگاه اصفهان را جویا شده‌ایم.
چه عواملی باعث شد تا عضویت اکراین و گرجستان در اجلاس اخیر ناتو مورد بررسی قرار گیرد؟
از زمان فروپاشی شوروی از سال 1991 میلادی بحث گسترش ناتو به سوی شرق مطرح شد. در اولین گام موضوع پیوستن کشورهای استقلال یافته از اتحاد جماهیر شوروی مورد نظر قرار گرفت. ناتو در اواسط دهه 90 برنامه ایی تحت عنوان مشارکت برای صلح (PFP) در دستور کار خود قرار داد. تا جمهوری‌های سابق شوروی به این برنامه ملحق شوند که متعاقب آن کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز به این برنامه پیوستند. پس از پیوستن جمهوری‌ها، بحث گسترش ناتو به سمت شرق به صورت جدی‌تر دنبال شد و به دنبال آن مساله خروج ناتو از مرزهای اروپا و کشیده شدن به سمت قفقاز و آسیای مرکزی به وقوع پیوست و افغانستان به عنوان اولین کشور شاهد حضور نیروهای ناتو بود.
با گسترش ناتو به سمت شرق، مساله عضویت جمهوری‌های سابق در ناتو مطرح شد که البته برخی از کشورها از شانس بیشتری در این خصوص برخوردار هستند. در خصوص کاندیداهایی که برای عضویت در ناتو مطرح هستند به نظر می‌رسد که کشور اکراین به دلیل جایگاه و پتانسیل‌های سیاسی، اقتصادی و امنیتی که دارد از جمله کشورهایی محسوب می شود که در اولویت قرار گرفته است وحتی کشور گرجستان با توجه به موقعیت روسیه می‌تواند شانس بیشتری در پیوستن به ناتو داشته باشد در کل بین اعضای ناتو در خصوص پیوستن کشورهای جدید دو دیدگاه اصلی وجود دارد.
یکی اینکه ما نباید سازمان منطقه‌ایی را تا حدی گسترش دهیم که امکان کنترل آن وجود نداشته باشد. در واقع آنها به نوعی مخالف عضویت اعضای جدید می باشند در حالی که برخی از کشورها به دنبال فراخواندن اعضای جدید هستند. در این صورت ضمن افزایش تعداد اعضای ناتو ، بستر و زمینه برای گسترش ناتو به سوی شرق فراهم می شود.
آنچه مسلم است کشورهایی مانند اکراین و گرجستان، به لحاظ توانمندی امنیتی و نظامی که برای عضویت احتیاج دارند قابل قیاس با اعضای ناتو نیستند و به نظر نمی‌رسد بتوانند شرایط عضویت در ناتو را کسب کنند. به همین دلیل نمی توانند اعضای موثری برای ناتو باشند.
ایالات متحده تلاش می کند تا از ناتو به عنوان پلیس جهانی برای تامین منافع خود استفاده کند، واکنش ناتو درباره این نوع کارکرد مورد انتظار آمریکا چیست؟
بعد از فروپاشی شوروی بحث تغییر هدف و کارکرد ناتو مطرح شد. زیرا در زمان وجود شوروی، مهمترین هدف ناتو مقابله با گسترش این کشور بود. بعد از فروپاشی شوروی اعلام شد که باید اهداف جدیدی برای ناتو مشخص شود. یکی از مهمترین تعریف‌هایی که صورت گرفت این بود که ناتو باید حوزه‌های خود را گسترش دهد و مهمترین بالی که انتخاب کردند بال شرقی بود. علت انتخاب حرکت به سوی شرق به دلیل وجود جمهوری استقلال یافته و پتانسیل‌هایی است که در این جمهوری ها وجود داشت ولی باید در عمل مشخص شود که آیا ناتو می‌تواند به وظایف جدید خود عمل کند و آیا خواهد توانست جانشین نیروهای سازمان ملل شود. در مورد افغانستان این موضوع عملی نشد. زیرا نیروهای سازمان ملل نتوانستند چنین جایگاهی را به دست آورند برای اولین بار حضور ناتو در افغانستان از سوی آلمان پیشنهاد شد و ناتو تامین امنیت را در این کشور بر عهده گرفت. اکنون پس از حضور نیروهای ناتو هنوز افغانستان چندان امن نیست و از ثبات لازم برخوردار نشده است این نشان می‌دهد که ناتو در انجام وظیفه خود موفق نبوده است. به همین دلیل شاهد بازگشت طالبان و ناامنی در این کشور هستیم.
چرا در حالی که شاهد حضور ناتو در افغانستان هستیم ولی در جنگ عراق از نیروهای نظامی این سازمان استفاد نشد؟
به نظر می‌رسد در ابتدا قدرت ناتو در افغانستان مورد آزمایش قرار گرفت و این آزمایش نیز چندان موفقیت‌آمیز نبود و این سازمان نتوانست به عنوان پلیس، امنیت را در افغانستان برقرار کند. به همین دلیل آمریکا از دخالت دادن ناتو در عراق پرهیز می‌کند. هر چند بحران عراق بسیار پیچیده و عمیق‌تر از مسئله افغانستان است.
آیا عدم موفقیت ناتو در افغانستان، قدرت اجرایی این نهاد را در آینده با چالش مواجه نخواهد کرد؟
ناتو یک قدرت اروپایی است ولی در اختیار آمریکا قرار گرفته است. آمریکا از دوران جنگ سرد تاکنون تلاش می کند تا از این سازمان به عنوان بازوی نظامی در اهداف خود استفاده کند و آنچه مسلم است پس از فروپاشی شوروی امکان گسترش هژمونی آمریکا بیشتر شده و به طور قطع آمریکا پس از حوادث 11 سپتامبر به یک پلیس برای تامین امنیت منافع خودش نیاز دارد. در واقع ناتو می تواند ارزانترین و سریع‌ترین پلیسی باشد که در اختیار آمریکا قرار گیرد و از آن بهره لازم را کسب کند.
باید این نکته را در نظر گرفت که یکی از موضوعاتی که اکنون در ناتو مطرح می‌شود این است که ناتو، سازمانی اروپایی است و اروپا نیز متعلق به اروپائیان است. اروپا باید از بهره‌برداری ناتو توسط آمریکا جلوگیری کند و اکنون در بین کشورهای اروپایی بحث جدا شدن منافع اروپا از آمریکا مطرح است.
اگر این اتفاق روی دهد آمریکا باید به سمت ایجاد سازمان جدیدی حرکت کند تا بتواند منافع خود را در آینده تامین کند.
گزارش خطا
ارسال به دوستان
نسخه چاپی
ذخیره عضویت در خبرنامه 
پربحث ترین عناوین
پرطرفدار ترین عناوین
لینک های مفید