علت تمایل به تک‌فرزندی چیست؟
حسین ملتفت با اشاره به قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت در جمع خبرنگاران، اظهار کرد: این قانون در ۴۶ صفحه با ۷۳ ماده و ۸۱ تبصره در مهرماه تصویب شده است و از امسال به مدت هفت سال به صورت آزمایشی اجرا می‌شود.
شاخص جایگزینی چیست؟
وی در خصوص دلایل تصویب این قانون افزود: در شاخص "جایگزینی یا جانشینی" گفته می‌شود به ازای هر مادر چند فرزند در دوران بارداری به دنیا می‌آید؛ نورم جهانی این شاخص ۲.۱ فرزند است که با این عدد رشد جمعیت ثابت می‌ماند و فرزندان جانشین مادر و پدر می‌شوند. این شاخص به عنوان مثال در خوزستان ۱.۷۸ است که این مساله نقطه عطف قانون است، نه رشد جمعیت. بنابراین در حال حاضر شاخص جایگزینی یا جانشینی زیر سطح جانشینی است و این زنگ خطر موجب تصویب این قانون شده است.
مواد قانون افزایش جمعیت
این جمعیت‌شناس با اشاره به برخی مواد این قانون بیان کرد: بیشترین حجم این قانون در راستای حمایت از خانواده‌های دارای سه فرزند و بیشتر است اما شهرستان‌هایی که شاخص بالای ۲.۵ دارند از شمول این قانون خارج هستند.
ملتفت افزود: در این قانون به شدت به تبلیغات و متون آموزشی درباره اهمیت ازدواج، فرزندآوری، زایمان طبیعی و جلوگیری از سقط جنین پرداخته شده است و همه سازمان‌ها مکلف شده‌اند بر این اساس تبلیغات خود را انجام دهند. همچنین حمایت بیمه‌ها از زایمان‌های سزارین ممنوع شده است.
وی افزود: در چهار ماده این قانون به بحث ناباروری پرداخته شده است و دانشگاه‌های علوم پزشکی را به تشویق و استفاده از تکنولوژی برای مقابله و درمان ناباروری کرده است.
عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز گفت: در هشت ماده این قانون به سقط جنین پرداخته شده و این کار را غیرقانونی دانسته و مجوزهایی برای سقط جنین در نظر گرفته شده است. تنها بر اساس شرایطی که ذکر شده امکان سقط جنین وجود دارد و در غیر این صورت این کار غیر قانونی و جرم است.
ممنوعیت توزیع اقلام پیشگیری از بارداری
وی بیان کرد: در این قانون بدون نسخه پزشک هیچ داروخانه یا مرکز بهداشتی اجازه توزیع وسایل پیشگیری از بارداری را ندارد. همچنین یارانه‌ای که تاکنون برای تامین این وسایل اختصاص داده می‌شد، حذف شده است.
ملتفت افزود: مقرر شده از ابتدای امسال به ازای تولد هر فرزند یک میلیون تومان سهام به فرزند تعلق بگیرد و سقف این سهام برای کل کشور یک هزار میلیارد تومان است یعنی در سال یک میلیون نوزاد می‌توانند از این تسهیلات استفاده کنند این در حالی است که در حال حاضر تقریبا یک میلیون و ۲۰۰ هزار تولد داریم اما در این قانون تنها به یک میلیون نوزاد در سال تسهیلات داده می شود.
تاثیر مهاجر فرست بودن خوزستان در رشد مطلق جمعیت
وی بیان کرد: خوزستان از نظر شاخص‌های جمعیتی نسبت به کشور جایگاه خوبی دارد؛ خوزستان در باروری جایگاه دوم، مرگ و میر جایگاه دهم، ازدواج رتبه هشتم و طلاق نیز جایگاه دهم را دارد.
این جمعیت‌شناس گفت: مساله اصلی استان خوزستان مهاجرت است که به آن زیاد پرداخت نشده است یعنی از نظر شاخص‌های رشد طبیعی رشد جمعیت مشکلی نداریم اما اگر به رشد مطلق جمعیت نگاه کنیم، جزو استان‌های پایین است که عامل اصلی این موضوع مهاجرت است زیرا خوزستان رتبه اول مهاجرت را دارد.
وی افزود: ولادت‌های خوزستان و کشور از سال ۶۵ تا ۹۶ صعودی بوده و پس از آن کاهشی شده است. موالید دهه ۵۰ و ۶۰ به طور دقیق از سال ۵۸ تا ۶۷، بیشترین آمار رشد جمعیت در دنیا را داشته‌اند.
ملتفت بیان کرد: اگر با رشد دهه ۶۰ رشد جمعیت ادامه پیدا می‌کرد جمعیت ایران در سال ۸۳ به ۱۰۰ میلیون نفر می‌رسید و در سال ۱۴۰۰ به ۲۰۰ میلیون می‌رسید یعنی هر ۱۸ سال جمعیت ایران دو برابر می‌شد.
تاثیر پایان جنگ تحمیلی در کاهش جمعیت ایران
وی گفت: یکی از علل رشد خوب جمعیت تولدهای متولدین ۵۸ تا ۶۷ است. در حال حاضر متولدین ۵۵ تا ۶۵ بین ۳۵ تا ۴۵ سال سن دارند بنابراین متولدین سال ۵۵ به ویژه زنان به آخر خط فرزندآوری رسیده‌اند.
عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز افزود: یکی از علل کاهش آمار موالید این است که عمده جمعیت دهه ۶۰ به بالای ۳۵ سال رسیده‌اند یعنی در حال خارج شدن از سن نورم فرزندآوری هستند که این مساله طبیعی و قابل پیش‌بینی بوده است. از ۲۰ سال قبل گفته‌ایم تا سال ۱۴۰۰ هیچ مشکلی از نظر جمعیت‌شناسی نداریم.
وی بیان کرد: از سال ۶۸ تا سال ۷۵ که سیاست کاهش جمعیت در ایران اجرا شد، رشد جمعیت از ۳.۹ به ۱.۹ رسید اما این مساله صرفا به دلیل اجرای این سیاست نبود؛ ۱۰ عامل در این زمینه دست به دست هم دادند که یکی از این عوامل جنگ تحمیلی بوده است.
ملتفت گفت: جنگ فرسایشی عامل افزایش جمعیت بود. در آن زمان دغدغه خانواده‌ها موجب افزایش جمعیت می‌شد و فرزندآوری به گونه‌ای بود که اگر فرزند شهید داشتند فرزند دیگری با نام آن فرزند، جایگزین وی می‌شد.
وی افزود: بنابراین با پایان جنگ، سیاست کاهش جمعیت و تجربه در دهه‌های ۵۰ و ۶۰ در کاهش جمعیت موثر بوده‌اند.
دلیل تمایل به تک فرزندی چیست؟
عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز گفت: بر اساس تحقیقی که انجام دادم عامل اصلی تک فرزندی یا رفتن به سمت تک فرزندی در اهواز مسائل اقتصادی نیست بلکه علت اول این موضوع دغدغه تربیت فرزند است که در جامعه‌شناسی عنوان می‌شود فرزند ارزش اجتماعی پیدا کرده است این در حالی است که در گذشته فرزند ارزش اقتصادی داشت به گونه‌ای که فرندان کار می‌کردند و والدین استفاده می‌کردند.
وی افزود: باید قدم به قدم پیش برویم یعنی نمی‌توانیم بگوییم باید فرزند چهارم به دنیا بیاید بدون اینکه ازدواج‌ها افزایش یابد. در حال حاضر مهم ترین مشکل ما ازدوج و فاصله ازدواج تا فرزندآوری است.
