بحران در بازار سرمایه/ سقوط تاریخی بورس تا کی ادامه دارد؟
شاخص کل بورس روز گذشته با بیش از ۳۰ هزار واحد سقوط، به کانال یک‌میلیون‌و ۲۰۰ هزار واحد عقب‌گرد کرد. در توضیح این عقب‌گرد تاریخی، بد نیست بدانیم شاخص کل بورس دیروز با ۳۰هزار‌و ۵۴۰ واحد کاهش، تا رقم یک‌میلیون‌و ۲۷۵ هزار واحد سقوط کرد. شاخص کل با معیار هم‌وزن نیز هشت‌هزارو ۵۲ واحد کاهش یافت و رقم ۳۳۷هزار‌و ۳۱ واحد را ثبت کرد. معامله‌گران این بازار ۲۸۹ هزار معامله به ارزش ۲۶هزار‌و ۶۷۸ میلیارد ریال انجام دادند. فولاد مبارکه اصفهان، صنایع پتروشیمی خلیج فارس، معدنی و صنعتی گل‌گهر، ملی صنایع مس ایران، معدنی و صنعتی چادرملو، سرمایه‌گذاری غدیر و پتروشیمی پردیس نسبت به سایر نمادها بیشترین تأثیر منفی را روی بورس گذاشتند. در آن سوی بازار، سرمایه شاخص کل فرابورس نیز با ۲۲۰ واحد کاهش، تا رقم ۱۷هزار‌و ۶۵۶ واحد افت کرد. در این بازار ۱۲۸ هزار معامله انجام شد که ۱۳هزار‌و ۹۲۳ میلیارد ریال ارزش داشت. پتروشیمی زاگرس، فولاد هرمزگان جنوب، سنگ‌آهن گهر‌زمین، پتروشیمی تندگویان، پالایش نفت شیراز، سرمایه‌گذاری صبا‌تأمین و گروه توسعه مالی مهر آیندگان نسبت به سایر نمادها بیشترین تأثیر منفی را روی فرابورس گذاشتند. در بازار روز گذشته، ۲۳۲ نماد در صف فروش در مقابل ۳۵ نماد در صف خرید قرار گرفتند. ارزش صف‌های فروش چهارهزارو ۸۴۹ و ارزش صف‌های خرید فقط ۹۳۷ میلیارد ریال بود.
ماجرای پویش «مجلس حامی بورس» چیست؟
این ریزش کم‌سابقه در حالی است که به‌تازگی خبر حمایت صد نماینده مجلس از بورس منتشر شد. خبرگزاری رسمی دولت در‌این‌باره نوشته بود که در کنار رویکرد حمایتی دولت به بازار سرمایه، اخیرا پویشی با عنوان «مجلس حامی بورس» با محوریت تصویب بودجه برای حمایت از بورس آغاز به کار کرده و تاکنون بیش از صد نماینده مجلس از آن حمایت کرده‌اند. بر اساس این گزارش، با ارائه لایحه بودجه به مجلس، خوش‌بینی‌های زیادی در میان فعالان حاضر در بازار سرمایه درخصوص حمایت همه‌جانبه دولت سیزدهم از این بازار ایجاد شد که توانست زمینه‌ساز ایجاد روزهای مثبت در معاملات بورس باشد. ایرنا که صدای دولت را پوشش می‌دهد، در تحلیل خود نوشته بود: آنچه از بودجه سال آینده برداشت می‌شود، این است که دولت سیزدهم در نخستین لایحه بودجه خود توجهی ویژه به بازار سرمایه و شرکت‌های بورسی داشته است. نشانه‌های این توجه ویژه را می‌توان در کاهش مالیات پنج واحد درصدی برای اولین‌بار در دو دهه اخیر، تقویت صندوق تثبیت بازار سرمایه با منابعی حدود ۷۰ همتی و تثبیت فرمول بهره مالکانه معادن بخشی مشاهده کرد.
اختصاص ردیف بودجه برای صندوق توسعه و تثبیت بازار سرمایه و توجه به واریز منابع در صندوق تثبیت بازار سرمایه از مهم‌ترین نکات لایحه بودجه ۱۴۰۱ است که برای نخستین‌بار توسط دولت انجام شده و نشان‌دهنده نگاه مثبت آن به بازار سرمایه و نیز تلاش لازم برای بهبود روند معاملات این بازار است. اخذ مالیات از خودروهای لوکس و مسکن‌های گران‌قیمت، در کنار اخذ مالیات از سپرده‌های بانکی افراد حقوقی، از دیگر نکات مثبت لایحه بودجه است که از نظر اکثر کارشناسان می‌تواند تأثیر شگرفی در ورود حجم گسترده‌ای از نقدینگی‌های مردم به این بازار، ایجاد روند صعودی شاخص بورس و تداوم آن داشته باشد.
همچنین موضوع اخذ مالیات از سپرده‌های بانکی در لایحه بودجه مورد تأکید ویژه قرار گرفته است که به نظر می‌رسد اخذ مالیات از سپرده‌های افراد حقوقی، سبب تبدیل سپرده‌های بانکی این افراد به اوراق بدهی یا سهام شود و این موضوع بهطور حتم به نفع بازار سرمایه خواهد بود.
اتفاق مهم دیگری که در لایحه بودجه سال آینده رخ خواهد داد، این است که نرخ ارز سنا و نیما به هم نزدیک می‌شود که این موضوع نیز رخداد بزرگی در افزایش سودآوری شرکت‌ها به شمار می‌رود. همچنین با آزاد‌شدن قیمت‌های خوراک و سوخت در برخی صنایع، سایه سنگین قیمت‌گذاری دستوری نیز در سال آینده جدی‌تر برداشته می‌شود. تعیین سقف دو هزار تومانی برای نرخ سوخت صنایع بزرگ فولادی، پتروشیمی و پالایشگاهی از‌جمله تصمیمات مهم و مؤثر دیگری است که حمایت فعالان بازار سرمایه را نیز به همراه داشته است. در کنار موارد یادشده، کاهش فروش اوراق بدهی از سوی دولت نیز از‌جمله مباحث مورد توجه در بودجه است که رویکردی کاملا حمایتی از بازار سرمایه محسوب می‌شود. دولت سیزدهم در رویکردی حمایتی، کل فروش اوراق در سال آینده را ۸۸ همت در نظر گرفته است و در عین حال ۱۲۸ همت از اوراق گذشته را تسویه می‌کند که این به معنای خالص تزریق حدود ۴۰ هزار میلیارد تومانی به بازارهاست.
در کنار تلاش‌ها و رویکرد حمایتی دولت، نمایندگان مردم در خانه ملت نیز با پیگیری موضوعات مربوط به بازار سرمایه، در مسیر تقویت این بازار گام برداشته و بهطور جدی در تلاش هستند. اخیرا پویشی با عنوان «مجلس حامی بورس» با محوریت تصویب بودجه برای حمایت از بورس آغاز به کار کرده تا با دعوت از نمایندگان مجلس برای ملحق‌شدن به آن، اطمینان خاطری را برای مردم فراهم کند که نمایندگان قانون بودجه ۱۴۰۱ را مبتنی بر حمایت از بازار سرمایه تصویب خواهند کرد.
اما این گزارش‌های حمایتی و همچنین تحلیل‌های رسمی، تاکنون نهتنها محقق نشده، بلکه در عمل بورس با ریزش‌های کم‌سابقه‌ای روبه‌رو است.
دلایل سقوط شاخص
درباره دلایل این سقوط موارد مختلفی مطرح می‌شود؛ از خروج سهامداران و پول حقیقی گرفته تا فروش اوراق از سوی دولت. برای مثال، عظیم ثابت، کارشناس بازار سرمایه، درباره دلایل این ریزش به ماجرای مذاکرات می‌پردازد: بیشترین علت ریزش بازار در این روزها، ناشی از حاکم‌شدن جو ترس از عدم حصول توافق و نیز کاهش قیمت سهام پالایشگاه‌ها در یکی، دو روز گذشته بود. ثابت با تأکید بر اینکه بازار از کمبود شدید نقدینگی رنج می‌برد که انعکاس آن در کاهش معنادار حجم معاملات قابل مشاهده است، می‌گوید: هنوز اخبار منفی تأثیرگذاری از روند مذاکرات نرسیده، ولی شرط احتیاط و ترس از احتمال تمدید یا شکست مذاکرات، افراد را وا‌می‌دارد در نقش فروشنده ظاهر شوند تا پس از روشن‌شدن ابعاد نشست‌ها، تصمیمات دقیق‌تری بگیرند. کما‌اینکه همچنان بحث شناسایی سودهای کوتاه‌مدت نیز مطرح بوده و شرایط بازار به‌گونه‌ای است که سرمایه‌گذاران ترجیح می‌دهند با کسب حداقل سود از بورس خارج شوند. کارشناسان دیگر البته به موارد دیگری مانند دخالت دولتی‌ها و همچنین نرخ بهره بانک‌ها نیز اشاره می‌کنند و معتقدند تاکنون حمایتی از بازار سرمایه صورت نگرفته است.
