طرح انقلابی احمدی نژاد چه بود؟!

آفتاب‌‌نیوز : آفتاب‌-‌محمد رادنیا: سخنرانی دو ساعته رئیس جمهور در شب دوشنبه که به منظور تشریح طرح انقلاب‌اقتصادی برای مردم انجام شد تاکنون واکنش‌های متفاوتی از سوی تحلیلگران و اقتصاددانان به دنبال داشته است؛ در این میان کارشناسان توافقی در مورد مولفه‌های اصلی طرح از پیش وعده داده شده احمدی‌نژاد برای تحولات ساختاری در اقتصاد ایران نداشتند و هریک در اظهارنظر‌های خود به بخش‌هایی از سخنان او اشاره ‌کردند.

شاید این اظهارات متفاوت گویای آن باشد که رئیس‌جمهور در سخنرانی خود اساسا مطلبی که شاخص‌ یک طرح مشخص اقتصادی آنهم برای ایجاد تحول ساختاری در اقتصاد ایران است را بیان نکرده‌است. 

به گفته برخی کارشناسان احمدی‌نژاد در سخنان خود به برخی مسائل و مشکلاتی واقعی که سال‌ها در اقتصاد ایران وجود دارد و بخشی از آن در مدت سه سال فعالیت دولت نهم تشدید شده است اشاره داشت، اما منظور خود از عنوان طرح اقتصادی که منجر به انقلاب و تحول اساسی ‌‌شود را تشریح نکرده است. 

خلق پول از سوی موسسات مالی و بانک‌ها، اسراف، فاصله طبقاتی،‌ بهره‌وری، هدفمند کردن یارانه‌ها، مالیات، نظام گمرکی،‌ منابع مالی بانک‌ها،‌ ارزش پول ملی، نظام توزیع، ساختار اقتصادی دولت، مسکن،‌ تورم، چشم‌انداز 20 ساله،‌ و موضوع سوخت و انرژی بخشی از مواردی بود که رئیس‌جمهوری درباره آن سخن گفت، سخنانی که با وجود طرح مکرر آن در گذشته تا کنون از شدت مشکلات اقتصادی نکاسته است. 

آنچنانکه حمیدرضا حاجی‌بابایی عضو هیئت رئیسه مجلس هشتم پیش از سخنان رئیس‌جمهور در شبکه دو سیما و روز بعد از جلسه مشترک دولت و مجلس در گفت و گو با آفتاب اعلام کرد که نکته جدیدی در طرح تحول ساختاری اقتصادی رئیس جمهور وجود ندارد به نظر می‌رسد که در این سخنرانی موضوعی که بتوان از آن به عنوان طرح اقتصادی جدید دولت یاد کرد وجود نداشت. 
 
آفتاب در گفت و گو با کارشناسان علاوه بر بررسی سخنان رئیس جمهور این سوال را مطرح کرده است که طرح رئیس جمهور برای ایجاد تحول و انقلاب در اقتصاد مشتمل بر چه نکاتی بود؟

علی مزروعی کارشناس مسائل اقتصادی در این‌باره می‌گوید: «من متوجه هیچ طرح اقتصادی کوچک و بزرگی در سخنان رئیس‌جمهور نشدم. ایشان تنها کلیاتی از وضعیت اقتصادی کشور که بخشی از آن حاصل اقدامات غیرکارشناسانه دولت خود ایشان بود، مطرح کردند».

به اعتقاد او رئیس‌جمهور تنها توضیحاتی درباره وضع اقتصادی کشور ارائه داده‌است. اما از رئیس‌جمهور که بالاترین مقام اجرایی کشور محسوب می‌شود انتظار می‌رود که در مورد مشکلات ساختاری پاسخگو باشد و همانطور که وعده داده بود طرحی را برای حل این مشکلات ارائه کند.

اما سعید لیلاز درباره سخنرانی رئیس‌جمهور برخلاف مزروعی معتقد است که آن بخشی از اظهارات رئیس‌جمهور که در مورد پرداخت نقدی یارانه بود بسیار اهمیت داشت. به گفته این کارشناس اقتصادی طرح رئیس‌جمهور همان «حذف یارانه از کالا و پرداخت نقدی» آن به مردم است.

او درعین حال از نحوه طرح این بحث از سوی رئیس‌جمهور و سخنرانی وی انتقاد می‌کند و می‌گوید: «بهتر بود رئیس‌جمهور در مدت زمان ده دقیقه چشم‌درچشم ملت ایران بدون هیچ طفره‌ای از طرح دولت درباره حذف یارانه کالا و پرداخت نقدی آن سخن می‌گفت تا همگان به روشنی منظور و هدف او را درک کنند».

لیلاز ادامه می‌دهد: «با کمال تاسف آقای رئیس‌جمهور دوشنبه شب یک موضوع مهم را بسیار طولانی و درمیان اظهارنظرهای پراکنده مطرح کردند و به همین جهت مخاطبان بر اثر خستگی و سردرگمی نتوانستند منظور اصلی او را به درستی درک کنند». 

اما مطالب پراکنده‌ رئیس جمهور که لیلاز به آن اشاره می‌کند به اعتقاد کارشناسانی چون بهروز هادی‌زنوز بخش‌هایی از طرح رئیس جمهور بود. 

این استاد اقتصاد درباره سخنان احمدی نژاد می‌گوید: «این بسته، بسته منسجمی نیست که کار کارشناسی عمیقی روی آن انجام شده باشد». 

دکتر هادی‌زنوز در عین حال معتقد است: «عنصر و برنامه جدیدی در این مصاحبه تلویزیونی دیده نمی‌شود». اما او نیز همچون لیلاز می گوید: «مطلب شاخص آن برنامه هدفمند کردن یارانه‌ها بود. این دقیقا همان چیزی است که در برنامه‌ چهارم بسیار روشن مطرح شد و دولت‌ به دلایل مختلف از اجرای آن عدول کرد».

به گفته این اقتصاددان، «متاسفانه» دولت نهم از زمان شروع به کار اساسا برنامه چهارم را زیر سوال برده و به تجربه ثابت شد برنامه‌هایی را که به صورت مقطعی چه در زمان انتخابات چه بعدها اعلام کرد از بنیه کارشناسی قوی برخوردار نبوده است.

این استاد دانشگاه از عملکرد دولت نهم و مجلس هفتم به دلیل طفره رفتن از اجرای هدفمند یارانه‌ها نیز انتقاد می‌کند و می‌گوید: «اکنون بعد از گذشت سه سال از مدیریت دولت نهم، رئیس‌جمهور به این نتیجه رسیده که برنامه هدفمند کردن یارانه را باید اجرا کند»! 

اما لیلاز که همچنان از نحوه طرح موضوع از سوی رئیس جمهور انتقاد دارد، می‌گوید: «آقای رئیس‌جمهور در کنار این مطلب (پرداخت نقدی یارانه‌ها) موضوعات دیگری را نیز مطرح کرد که هیچ ارتباطی به بحث اصلی نداشت. در این میان مجری (مهدی کلهر) با طرح سوالات خارج از بحث مقصر و موجب انحراف سخنان احمدی‌نژاد از موضوع پرداخت نقدی یارانه ها می‌شد».

او در عین حال تاکید می‌کند: «پرداخت نقدی یارانه تصمیم بسیار بزرگی است که حتی اگر دولت آن را به طور کامل اجرا نکند باز هم منافعی برای اقتصاد کشور خواهد داشت».

این کارشناس اقتصادی با اشاره به پیشینه بحث حذف یارانه‌ها و پرداخت نقدی آن می‌گوید: «این طرح و تصمیم اولین بار در دولت آقای هاشمی در سال 1370 مطرح و در برخی موارد به اجرا درآمد. اکنون بعد از گذشت 17 سال، دولت احمدی‌نژاد که از حمایت‌های سیاسی لازم برخوردار است تصمیم به اجرای دوباره آن گرفته است که باید از آن به عنوان کار بزرگی یاد کرد».

به اعتقاد لیلاز جریان‌های سیاسی فارغ از اختلاف نظرها و اینکه چه شخص و دولتی تصمیم به اجرای این کار گرفته است باید در این راه احمدی‌نژاد را همراهی کنند. 

او همچنین به خطر اجرای این طرح نیز اشاره می‌کند و می‌افزود: «اجرای این طرح جسارت زیادی را می‌طلبد، اگر دولت در اجرای آن موفق عمل کند گام مثبتی را در اقتصاد برداشته و اگر در اجرای آن موفق نباشد ممکن است این طرح دوباره به حاشیه رفته و وضعیت نابهنجار یارانه‌ها به همین نحوه تا چندین سال آینده ادامه یابد». 

از سوی دیگر علی مزروعی مانند زنوز معتقد است که رئیس‌جمهور مطلب جدیدی در مورد هدفمند کردن یارانه و پرداخت نقدی آن در سخنرانی خود مطرح نکرده است: «پیش از این نیز سخنان زیادی در مورد یارانه‌ها مطرح شده بود و از برنامه اول توسعه تا حالا دولت‌ها تلاش داشتند تا یارانه‌ها را ساماندهی کنند ولی مسئله‌ای که تاکنون حل نشده جزئیات هدفمند کردن و حذف برخی یارانه‌ها است که احمدی‌نژاد نیز درباره آن برنامه‌ جدیدی ارائه نکرد».

مزروعی می‌گوید: «تاکنون هیچ توافقی در میان مسئولان دولت‌ها درباره حذف یارانه و هدفمند کردن آنها وجود نداشته است. چرا که این کار بسیار حساس، خطرناک و دشوار است».

عضو کمیسیون اقتصادی مجلس ششم به سخنان احمدی‌نژاد درباره یارانه حامل‌های انرژی اشاره می‌کند و می‌گوید: «گفته می‌شود 90 هزار میلیارد یارانه به حامل‌های انرژی تعلق می‌گیرد حال اگر دولت بخواهد این یارانه‌ها را حذف کند عواقبی در اقتصاد خواهد داشت. به طور خلاصه اگر یارانه‌های نقدی نتواند گرانی سوخت و حامل‌های انرژی را جبران کند حتی باید انتظار مسائل و مشکلات سیاسی و اجتماعی را داشت».

مزروعی بر این نکته نیز تاکید دارد که احمدی‌نژاد درباره پرداخت نقدی یارانه در سخنان خود نگفته است که به دلیل حذف یارانه از کالا قیمت انواع‌ کالاهای یارانه‌ای آزاد خواهد شد و از این رو مردم باید آمادگی گرانی شدید در بازار را داشته باشند.

مزروعی می‌گوید: «از آنجا که امکان تشخیص گروه‌های هدف وجود ندارد هدفمند کردن یارانه‌ها بسیار دشوار خواهد بود به همین دلیل در دولت خاتمی تصمیم گرفته شد که یارانه‌ها به طور مساوی میان مردم تقسیم شود. البته این تصمیم برای برخی دهک‌ها مطلوب نیست چراکه برخی یارانه‌ها نصیب آنان نمی‌شود اما وقتی قیمت‌ها آزاد شود نرخ تورم افزایش یافته و این دهک‌ها تحت فشار اقتصادی و معیشتی قرار می‌گیرند».

او در عین حال همچون لیلاز با بحث هدفمند شدن یارانه‌ها و پرداخت نقدی آن موافق است: «زمانی که به کالا یارانه تعلق می‌گیرد مردم علامت درستی از قیمت‌ها دریافت نمی‌کنند اما وقتی یارانه‌ از کالا حذف و به صورت نقدی پرداخت شود مردم قیمت‌های واقعی را احساس می‌کنند و برای استفاده از مبلغ پرداخت شده یارانه‌ها در زندگی اقتصادی خود برنامه‌ریزی می‌کنند».

او می‌گوید: «اگر یک یا چندسال همین روال ادامه یابد، مردم می‌توانند وضعیت رادرک کنند و با شرایط جدید سازگار شوند». 

به اعتقاد مزروعی این کار یک ضرورت در اقتصاد ایران است که به هر حال باید صورت گیرد چرا که ادامه این وضعیت ممکن نخواهد بود».

این کارشناس اقتصادی به عملکرد سه سال گذشته دولت و رابطه آن با بحث اخیر رئیس جمهور نیز اشاره می‌کند: «دولت نهم در مدت مسئولیت خودخلاف این سخنان عمل کرده اما اکنون شرایط دشوار، رئیس‌جمهوری را وادار به طرح این موضوع کرده است».

مزروعی با تاکید بر اینکه اجرای پرداخت نقدی یارانه و حذف آن از کالا در مدت باقی‌مانده تا انتخابات ریاست‌جمهوری غیر ممکن به نظر می‌رسد می‌گوید: «اما این برنامه باید از سال اول مسئولیت دولت مطرح و آغاز می‌شد و نه اکنون که کمتر از یک سال به پایان کار آنان مانده است، بنابراین سخنان رئیس‌جمهور شائبه تبلیغات سیاسی نیز در اذهان ایجاد می‌کند». 

علی اصغر گرانمایه‌پور از نمایندگان مجلس هشتم و عضو کمیسیون اقتصادی درباره اینکه آیا صحبت از طرح تحول اقتصادی در شش ماه مانده به پایان مسئولیت دولت، می‌تواند جنبه تبلیغاتی داشته باشد؟ تاکید می‌کند: «اجرای این طرح در زمان باقیمانده دوره ریاست جمهوری امکان پذیر نیست، زیرا این کار فراتر از دولت‌ها است و عزم جدی سه قوه را می‌طلبد».

در عین حال سعید لیلاز درباره امکان اجرای حذف یارانه از کالا می‌گوید: «تا زمانی که آزادسازی اقتصادی صورت نگیرد اجرای این طرح امکان‌پذیر نخواهد بود. بزرگترین نگرانی در اجرای این طرح بی‌توجهی دولت به آزادسازی اقتصاد است. در واقع این طرح به همراه اقدامات جدی برای آزادسازی اقتصادی در یک مجموعه قرار دارد و هیچیک از این دو مقوله به تنهایی قابل اجرا نخواهد بود».

لیلاز ادامه می‌دهد: «نگرانی دیگر در خصوص پرداخت نقدی و حذف یارانه از کالا، ساختار اداری و ملزومات اجرایی این طرح است به این معنی که نهادهای مختلف باید قدرت و آمادگی لازم را برای اجرای آن داشته باشند و راهکارهای اجرای آن نیز به درستی برنامه‌ریزی شود. اگر اجرای این طرح نادرست و یا ضعیف باشد طرح دوباره در سکوت مطلق فرو می‌رود اما این‌بار زمان مطرح شدن دوباره آن مشخص نخواهد بود و از این رو ضربه بزرگی به اقتصاد وارد می‌آید».