بادی بیلدینگ قدرت‌ها روی شطرنج خاورمیانه
پس از ۷۴ سال پرواز مستقیم از اسرائیل به عربستان؛ عربستانی که برای نخستین بار آسمان خود را به روی هواپیماهای رژیم صهیونیستی گشوده است؛ آن هم پس از بیانیه جدید سازمان هواپیمایی عربستان که کمی پیش از سفر بایدن به منطقه اعلام کرد عربستان می‌خواهد به «یک مرکز جهانی» که سه قاره را به هم متصل می‌کند، تبدیل شود.
حالا یک هواپیمای رژیم صهیونیستی، بایدن را به جده رسانده؛ «من نخستین رئیس جمهور هستم»، رویدادی برای او که پیش از این حتی نصیب ترامپ هم نشده بود؛ تصاویر شکار شده دوربین‌ها از باز کردن در یک شیشه آب معدنی با دندان‌های وزیر دفاع رژیم صهیونیستی در حاشیه سفر سه روزه بایدن به مناطق اشغالی حکایت دارد. تلاشی که یائیر لاپید، نخست وزیر رژیم صهیونیستی در توییتی در توضیح آن نوشته بود پس از طی یک «راه طولانی و مخفیانه و دیپلماسی فعال با عربستان سعودی و آمریکا» حالا محقق شده است.
تلاشی نه فقط برای از سرگیری پروازها به عربستان که برای شکل دادن جبهه متشکلی علیه ایران برای تحقق رویای دور دست همکاری‌های مشترک اسرائیلی-عربی در منطقه به کارگردانی آمریکا و بازیگری بایدنی که برای بار چندم، این بار در فرودگاه تل‌آویو زبانش روی کلمات لغزیده و یا در سخنرانی پایانی پیش از سفرش به جده باز هم با آدم‌های فرضی دست داد!
«آرزو بر جوانان و سیاست‌مداران عیب نیست!"؛ محمد علی بصیری استاد علوم سیاسی و روابط بین‌الملل دانشگاه اصفهان معتقد است «زیرساخت و فرهنگ کشورهای عربی با جنگ روانی یا رسانه‌ای اصلاح نمی‌شود، ذهنیت ۵۰ ساله تجاوزگری اسرائیل به ملت‌های عرب و خیانت‌های آنها به این سادگی‌ها فراموش شدنی نیست».
با این همه رژیم صهیونیستی درگیر در منجلاب مشکلات شدید داخلی به فرصت سفر بایدن به منطقه در حکم روزنی برای فرار از مشکلات بزرگ‌تر نگاه می‌کند، برای آنها که می‌خواهند با یارکِشی از میان کشورهای عربی جایی در میان کشورهای اثرگذار منطقه باز کنند، تصاحب کفه‌ای از ترازوی قدرت، درست در مقابل روسیه و ایران که سر پر زور تحولات خاورمیانه و جهان را به دست گرفته‌اند.
خوش آمدگویی به بایدن در نمایشگاه تسلیحات نظامی اسرائیل برای رونمایی از دو سامانه دفاعی هنوز آزموده نشده، سیستم پدافند هوایی «فلاخن داوود» و سامانه پدافند هوایی لیزری «پرتو آهنین» که رژیم صهیونیستی مدعی است «ورق بازی تسلیحاتی» را در آینده منطقه تغییر خواهد داد و زمینه را برای تحقق رویای آنچه آنها برای چندمین بار «ناتوی» عربی خوانده‌اند، کارساز خواهد کرد.
ناتویی که قصد دارد رژیم صهیونیستی را در کنار رژیم‌های عربی در منطقه قرار دهد تا ضعف‌های مجزای هر دو گروه را هم‌پوشانی کند؛ کشورهایی که حالا در بزنگاه از دست دادن تعادل قدرت با ایران به دلیل ترس‌هایشان رو در روی دوربین‌ها لبخند می‌زنند و برای برداشتن سدهای چند دَه ساله ارتباطی میان هم از آرمان‌های خود کیلومترها عقب نشسته‌اند.
بصیری معتقد است: «آنها تاکنون چند دَه ناتوی بی ثمر دیگر هم به راه انداخته‌اند، رسیدن به ائتلاف ریشه‌ای و پایدار با اسرائیل برای ملت‌های عرب امری است که در صورت عملی شدن هم به توان بازدارندگی آن انقولت‌های فراوانی وارد است".
برجام اما در میان گفت‌وگوهای متعدد بایدن در اسرائیل موضوع گرمِ پر مخاطبی بود، او در حاشیه امضای یک بیانیه امنیتی مشترک علیه آنچه به گفته آنها اقدامات «بی ثبات کننده» هسته‌ای ایران خوانده شده، اگر چه مدعی شد که آمریکا همچنان می‌خواهد ایران را به امضای توافق هسته‌ای «ترغیب» کند، اما این را هم گفت که «آمریکا تا ابد منتظر پاسخ ایران نخواهد ماند».
استاد علوم سیاسی و روابط بین‌الملل دانشگاه اصفهان می‌گوید: «موضوع برجام نه تنها برای آمریکا، بلکه برای روسیه هم موضوع مهمی است، سفر بایدن به عربستان نه تنها ممکن است بر نتیجه برجام که حتی بر نتیجه مذاکرات مستقیم یا غیر مستقیم ایران با عربستان با وساطت عراق نیز تاثیر بگذارد».
در مقابل اما نتیجه بازی در آن سمت صفحه شطرنج تازه چند روز دیگر آشکار می‌شود؛ به قول سفیر ایران در ترکیه «در بحبوحه تحولات سرنوشت‌ساز منطقه‌ای و بین‌المللی»؛ سفر قریب‌الوقوع روسای جمهور روسیه و ترکیه، هر دو به تهران برای شرکت در «هفتمین اجلاس کمیته عالی روابط ایران و ترکیه» و «هفتمین اجلاس سران ابتکار آستانه»، پس از چندین سال وقفه.
همکاری موفق محور مقاومت با روسیه در جنگ‌های زمینیِ شکست داعش و نزدیک شدن دو طرف به هم؛ و پس از آن عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای و حتی عضویت آتی ایران در گروه بریکس خاطره همکاری مثبتی در حافظه تاریخی دو کشور بر جای گذاشته، دو کشور هم پیمان که "بصیری" احتمال تشکیل «بلوک اقتصادی جدید» در برابر اتحادیه اروپا یا تشکیل پیمانی نظامی در برابر ناتوی غربی توسط این دو را محتمل می‌بیند.
برای روسیه اما یکی از چشم‌اندازهای مورد بحث در سفر به تهران احتمالا تقویت کریدور ترانزیتی شمال – جنوب است؛ کریدوری که امکان دسترسی مستقیم بیشتری را به هند در آسیای مرکزی و روسیه می‌دهد و در عین حال به ایران و جمهوری آذربایجان امکان تبدیل شدن به هاب ترانزیتی منطقه‌ای را؛ کریدوری بسیار حائز اهمیت که پیش از این امتحان خود را در جنگ‌های جهانی اول و دوم پس داده و حالا به گفته بصیری در بحبوحه «جنگ نیمه جهانی» می‌تواند ارتباط روسیه درگیر با تحریم‌های سخت را «به سمت شبه قاره و آب‌های آزاد گرم جنوب» باز نگه دارد.
اما چه کسی فکرش را می‌کرد که پیشگویی ترامپ که حالا گفته تصمیمش را برای آمدن یا نیامدن در کارزار انتخاباتی ۲۰۲۴ گرفته، اما حالا قصد اعلامش را ندارد درست از آب در بیاید؛ او وابستگی «۷۰ تا ۸۰ درصدی اروپا و به ویژه آلمان» به انرژی روسیه را نوعی «اسارت» خوانده و با ادبیاتی جدی خطاب به رهبران وقت ناتو گفته بود در حالی که خود را «از روسیه در امان نگه می‌دارید»، اما به آنها سخت وابسته‌اید.
آمریکا احتمالا در سفر اخیر خود به کشورهای عربی برای انرژی خود و هم‌پیمانان اروپایی‌اش نیز چانه خواهد زد؛ «تنگنای انرژی و نهاده‌های غذایی در جهان، به تورم و نارضایتی‌های گسترده منجر خواهد شد، موضوعی که اگر مهار نشود، بدنه رای رهبران جهان را با خطر جدی مواجه خواهد کرد»؛ بصیری همچنین می‌گوید «بایدن در این سفر بر متحدین عرب خود برای افزایش تولید نفت و گاز فشار می‌آورد، اما معلوم نیست که این کشورها توان جبران خلا شش میلیون بشکه نفت روزانه غرب را داشته باشند، آن هم زمانی که روسیه تا پیش از این، عهده دار تامین یک سوم نیاز انرژی اروپا بوده است».
اما پیش کشیدن موضوع «ناتوی عربی» چرا حالا؟ آن هم زمانی که از خروج قهرآمیز نیروهای آمریکا از منطقه کمتر از سه سال می‌گذرد؟ کارشناسان عربی و برخی ناظران بین‌المللی معتقدند که تاثیر ویرانگر «بهار عربی» و از آن بدتر واکنش منفعل آمریکا در مقابل آن، هنوز از خاطر خاندان‌های عرب منطقه پاک نشده، آن هم برای کشورهای حاشیه خلیج فارس که از بدو ایجاد برای حفظ امنیت وابسته به قدرت‌های بزرگ بوده‌اند.
عبدالخالق عبدالله، مفسر معروف اماراتی در توییتی نوشته است، «آمریکا متعهد به حفظ ساختارهای امنیتی خاندان‌های عرب خاورمیانه نیست و کشورهای عرب حوزه خلیج فارس نیازمند یک تکیه‌گاه امنیتی دیگر هستند»، عاملی به نام اسرائیل که حداقل روی کاغذ مدعی است که می‌تواند علیه اقدامات مخرب درونی و منطقه‌ای با آنها هم پیمان شود.
هم‌پیمانی با وساطت نفر سومی که به گفته استاد علوم سیاسی و روابط بین‌المللی دانشگاه اصفهان «دیگر برنامه‌ای برای حضور مستقیم در منطقه ندارد، اما می‌خواهد مقابله با ایران را در خود منطقه و به‌صورت غیر مستقیم» بر عهده بگیرد. بصیری معتقد است «آمریکا استراتژی کاهش نیرو را رها نکرده و رفتن به سمت شرق برای مهار چین را در دستور کار خود گذاشته است، اما تلاش می‌کند با انجام کارهای مستشاری یا در اختیار قرار دادن پایگاه‌های خود در منطقه فرماندهی جبهه ناتوی غربی را به شکل غیر مستقیم در دست بگیرد».
اما برای آمریکا که پس از مرگ خاشقجی شمشیر را با شعار «حمایت از حقوق بشر» علیه عربستان از رو بسته بود، چگونه ابعاد سفر بایدن به منطقه قابل توجیه است؟ خدیجه جنگیز (نامزد خاشقجی)، ساعتی پس از دیدار بایدن با بن سلمان توییت زد «این همان حسابرسی است که قولش را به خاطر قتل خاشقجی به من داده بودی؟! مسئولیت خون قربانی بعدی محمد بن سلمان به عهده شماست».
بصیری می‌گوید: «حتی حقوق بشر نیز برای آمریکا در درجه دوم اهمیت است»، آن هم برای آمریکا که احتمالا مدعی است در پرونده خاشقجی ویزای سفر ۷۶ تبعه عربستان را به کشور خود محدود کرده و دیشب نیز احتمالا برای خالی نبودن عریضه خطاب به بن سلمان تنها اشاره کوچکی به مسئله کرده است.
