ماهواره "خیام" بالاخره ساخت ایران است یا روسیه؟
ماهواره «خیام» فراز‌و‌فرود زیادی در زمینه تابیعت و محل تولد خود داشت، در نهایت اما روس‌ها مدعی شدند و ماندند. پرتاب ماهواره خیام با ماهواره‌بر سایوز از پایگاه بایکونور، در ساعت ۱۰ و ۲۲ دقیقه هجدهم مرداد به‌وقت تهران انجام شد. مراحل اولیه پرتاب با موفقیت سپری شد. یک‌هفته پیش از آن هم گزارشاتی در رسانه‌های جهانی مبنی بر یک همکاری مشترک بین کشورهای ایران و روسیه در حوزه صنعت فضایی منتشر شده بود. خبرگزاری اسپوتنیک گزارشی را با این عنوان «ماهواره ایرانی و پیشرفته «خیام»، هفته آینده به فضا پرتاب خواهد شد»، منتشر کرد. همه چیز خوب پیش می‌رفت. ماهواره به فضا پرتاب شد اما به یک‌باره، مساله اینکه خیام ساخت کجا است، محل اختلاف شد.
به نوشته روزنامه سازندگی؛ در ابتدای امر، از سوی رسانه‌های دولتی ماهواره خیام، دستاورد دولت سیزدهم معرفی شد. کنایه‌های محمد‌جواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات پیشین و مرتضی براری، رئیس پیشین سازمان فضایی ایران در رسانه‌ها اما صورت‌مساله را تغییر داد. همه این موارد صورت‌مساله را تغییر داد و خیام شد «بر‌زمین‌مانده از دولت قبل و پرتاب‌شده در دولت فعلی». کار اما از اختلاف بین دو دولت فراتر رفت؛ داستان به‌جایی رسید که روس‌ها ادعای ساخت ماهواره را مطرح کردند؛ ادعایی که روی هوا طرح شد و بعد مورد تکذیب نیز قرار نگرفت.
سفارت روسیه در تهران در متنی در صفحه اینستاگرام خود نوشته است که یوری بوریسوف، مدیرکل شرکت دولتی فضایی روسیه، روسکوسموس، با هیاتی از جمهوری اسلامی به ریاست عیسی زارع‌پور، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات ایران، درباره پرتاب این ماهواره به فضا صحبت کرده است. سفارت روسیه همچنین گفت که ماهواره سنجش از دور «خیام» توسط «شرکت‌های روسی به‌سفارش طرف ایرانی» ساخته شده است. زیر سایه این ادعا، خبر اینکه روسیه می‌خواهد از این ماهواره در جنگ اوکراین استفاده کند، پیچیدگی موضوع را دوچندان کرد.
گفته‌های حسن سالاریه، رئیس سازمان فضایی ایران تلویحا ادعای روس‌ها را تایید کرد و گفت ماهواره خیام به‌سفارش تهران در یکی از «شرکت‌های روسی» ساخته شد. او با این حال افزود: «این ماهواره بر اساس پارامترهای تعیین‌شده از سوی ایران و همچنین نظارت ایران به مرحله ساخت رسید و در ایران نیز ما برای دریافت داده‌های این ماهواره، علاوه بر تجهیز ایستگاه‌های فضایی موجود، اقدام به تهیه ایستگاه‌های سیار در اقصی نقاط کشور کرده‌ایم.» البته رئیس سازمان فضایی ایران تاکید کرده بود که «فرامین مربوط به کنترل و بهره‌برداری» از ماهواره خیام از سوی متخصصان ایرانی در داخل کشور صادر خواهد شد اما اصل مساله، یعنی ساخت آن در روسیه کماکان مورد ابهام بود.
خبرگزاری «تسنیم» نیز در مطلبی با عنوان «از صفر تا صد ماهواره بومی خیام» به صورت کلی، پروژه را «همکاری ایران و روسیه» دانست ولی در‌عین‌حال، در این‌باره نوشت: «بنا‌بر اعلام سازمان فضایی ایران، زیرساخت‌های لازم جهت کنترل و بهره‌برداری از این ماهواره در پایگاه‌های فضایی متعلق به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات تعبیه شده است و از لحظه پرتاب، داده‌های فضایی حاصل از فعالیت این ماهواره تنها در اختیار جمهوری اسلامی ایران قرار دارد.»
ختم کلام اما گفته‌های روز پنج‌شنبه وزیر ارتباطات دولت سیزدهم بود. عیسی زارع‌پور، وزیر ارتباطات با تایید ساخت ماهواره خیام از سوی روسیه و محرمانه خواندن پروژه آن، گفت: «این موضوعی است که ما از روز اول اعلام کردیم و موضوع پنهانی نبود.»
