یک نفر از هر ۳ نفر!
«آنطور که معاون دفتر سلامت روان وزارت بهداشت اعلام و خبرگزاری رسمی دولت هم دیروز آن را منتشر کرد، «حدود ۳۰درصد جامعه دچار اختلالات روانپزشکی هستند»؛ اختلالاتی که برای کاهش آن باید قوانینی همچون «قانون سلامت روان» تصویب و اجرایی شود اما ۱۵ سال است که در پیگیری آن سهل‌انگاری شده است.
آمار رسمی وزارتخانه
صبح دیروز همزمان با سومین روز از هفته سلامت روان (۱۸ تا ۲۴ مهر)، خبرگزاری ایرنا در گفتگو با «علی اسدی»، معاون دفتر سلامت روان، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، گزارشی از وضعیت سلامت روان جامعه منتشر کرد و به نقل از او نوشت: «۲۳ تا ۳۰ درصد جمعیت کشور دچار اختلالات روانپزشکی هستند و افسردگی در صدر این اختلالات قرار دارد. اسدی به این نکته هم اشاره کرد که «اختلالات روانپزشکی شامل مواردی چون افسردگی، اضطراب و اقدام به خودکشی است که به عنوان بیماری شناخته می‌شود و ضرورت دارد مبتلایان به این نوع از اختلالات دوره‌های درمانی دارویی و غیر دارویی را سپری کنند.»
آثار نمایان‌شده پس از کرونا
به گفته او نکته قابل توجه در این حوزه، آثار مخربی است که دوران کرونا بر روان مردم داشته و حالا نشانه‌هایش نمایان شده است. اسدی اظهار کرد: «بعد از شیوع کووید-۱۹ میزان آسیب‌های روانی، افسردگی، اضطراب و استرسی افراد جامعه افزایش داشته است و باید با اطلاع‌رسانی و آموزش از طریق شبکه‌های بهداشتی و درمانی کشور، گروه‌های سنی مختلف را با مسائلی که در ارتقای سلامت روان موثر هستند، آشنا کرد.»
نامه‌نگاری با رئیس‌جمهوری
اما در کنار تبعات ناشی از دوران کرونا و در جهت توسعه امنیت روان و تاکید بر امر پیشگیری از اختلالات روانی، دکتر «محمد حاتمی»، رئیس سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور، در نامه‌ای به رئیس‌جمهوری خواستار توجه بیشتر دولت به این حوزه شد. حاتمی در این نامه نوشت: «مشکل جامعه ما، وجود نگاه درمان‌محور در نظام سلامت به جای پیشگیری است ... در نظام سلامت ما نه در سیاستگذاری‌ها و نه در برنامه‌ریزی‌ها چیزی ملاحظه نمی‌کنیم و نگاه درمان‌محور، تمام اقدامات نهادها، سازمان‌ها و سرمایه‌های اجتماعی کشور را خنثی می‌کند.»
شش پیشنهاد و راهکار
دکتر حاتمی در این نامه شش پیشنهاد و راهکار را هم مطرح کرده است:
۱. توسعه خدمات روانشناسی و مشاوره در مراکز خدمات‌دهی به مردم، همچون سازمان‌ها، نهادهای نظامی، انتظامی و قضایی
۲. اتخاذ نگاه «سلامت‌محور» و سرمایه‌گذاری در حوزه «پیشگیری» به عنوان اولویت اول نظام سلامت کشور با ابعاد زیستی، روانی، اجتماعی و معنوی برنامه‌ریزی
۳. توسعه خدمات روانشناسی و مشاوره با رویکرد پیشگیری در ساختار مدارس، نهادها، سازمان‌ها، مراکز نظامی و انتظامی و قضایی و افزایش برنامه‌های ارتقایی، پیشگیری و مداخله‌ای
۴. آموزش سواد سلامت‌روان، خودمراقبتی، دیگر مراقبتی و آموزش مهارت‌های ارتباطی، کنترل خشم، استرس و هیجان از طریق رسانه ملی، مدارس و دانشگاه‌ها
۵. بهره‌مندی خدمات روانشناسی و مشاوره همه آحاد جامعه به‌ویژه اقشار در معرض خطر و دهک‌های پایین جامعه از طریق وضع‌کردن بیمه‌های پایه و تکمیلی
۶. اجرای طرح روانشناس و مشاور خانواده در سراسر کشور
۱۶ سال زمان برای تدوین قانون سلامت روان؟
آنطور که در خبرگزاری‌های رسمی آمده، تدوین قانونی در حوزه سلامت روان که بتواند سازوکار لازم را برای افزایش امنیت سلامت روحی و روانی جامعه تامین کند، از سال ۸۲ آغاز و سه سال بعد یعنی در سال ۸۵، اولین پیش‌نویس آن به وزارت بهداشت ارائه شد. اما طی این سال‌ها با تغییر سه دولت و سه مجلس، هنوز قانونی برای این حوزه مهم نداریم.
پیش‌نویس به میز دولت رسید
اسدی، معاون دفتر سلامت روان در وزارت بهداشت دولت سیزدهم، نیز اعلام کرد: «پیش‌نویس این قانون تهیه و برای تصویب به دولت ارائه شده که امیدواریم هر چه سریع‌تر توسط دولت و سپس مجلس تصویب و اجرایی شود.»
۳۲ ماه بررسی یک لایحه!
اما در کنار تدوین پیش‌نویس قانون سلامت، دولت دوازدهم در دی سال ۹۸ نیز لایحه‌ای با نام «حمایت از حقوق افراد مبتلا به اختلالات روانی» را مصوب و به مجلس ارسال کرده است که طبق آن باید ارائه خدمات به افراد مبتلا به این اختلالات ارتقا یابد. اینکه چرا از آن زمان تاکنون این لایحه مورد توجه قرار نگرفته، جای سوال دارد اما بررسی اخبار خبرگزاری خانه ملت نشان می‌دهد که مرکز پژوهش‌های مجلس در مردادماه امسال، نظرات تخصصی خود درباره این لایحه را به کمیسیون تخصصی اعلام کرده تا شاید بعد از حدود ۳۲ ماه از زمان ارائه، بررسی آن سرعت بگیرد.
پژوهش‌های جدید جهانی چه می‌گوید؟
اختلالات ناشی از شیوع بیماری کرونا، به یک کشور اختصاص ندارد. در طول همه‌گیری بیماری کرونا، بررسی‌ها و پژوهش‌های متعددی در جهان درباره تاثیرات و ایجاد اختلالات روانی ناشی از این همه‌گیری انجام شده است. گاردین اول اکتبر (۱۱ مهر) در نتایج یکی از تازه‌ترین مطالعات آورد:
«تحقیقات نشان می‌دهد که روحیه افراد جوان‌تر در طول کووید-۱۹ بیشترین تغییر را داشته است. تحقیقات گذشته نشان می‌داد شخصیت افراد نسبتاً در برابر تغییرات پس از رویدادهای استرس‌زای جمعی مصون است اما به نظر می‌رسد کووید-۱۹ یک استثنا باشد. یک مطالعه جدید نشان می‌دهد که بزرگسالان آمریکایی تنها در دو سال پس از همه‌گیری کووید-۱۹ حدود یک دهه تغییرات روحی در شخصیت خود را تجربه کردند. آنجلینا سواتین، روانشناس دانشگاه ایالتی فلوریدا و نویسنده ارشد این مطالعه، به الکسا میخائیل از Fortune می‌گوید: «ما می‌دانیم که شخصیت بسیار پایدار است. می‌تواند تغییر کند و تغییر می‌کند اما نه آنقدر. با همه‌گیری، این واقعاً فرصتی بود تا ببینیم این عامل استرس‌زا و اختلالات روانی چگونه بر شخصیت تأثیر می‌گذارد.»
«سلامت روان» در کشور متولی ندارد
محمد حاتمی، رئیس سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور، گفته است: اصولا سلامت روان در کشور ما متولی ندارد و سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور نیز متولی سلامت روان نیست؛ چرا که در امر اجرا دخالتی ندارد.
حاتمی دیروز در یک گفتگوی رادیویی، تصریح کرده است: حق مردم است که مهارت‌های زندگی از کودکستان تا دانشگاه آموزش داده شود، حق مردم است خدمات روانشناسی و مشاوره در دسترس آنها باشد، بیمه‌های پایه و تکمیلی وضع شود تا مردم بتوانند به روانشناس و مشاور مراجعه کنند، روانشناس مدرسه و روانشناس خانواده در جامعه عملیاتی شود، مشاوره ازدواج، تحصیلی و شغلی باید هوشمند شود، اگر می‌خواهیم عدالت در سلامت روان داشته باشیم.
او تاکید کرد: «سلامت روان» در کشور ما موضوعی حاشیه‌ای است که برای آن زیرساخت و برنامه‌ای وجود ندارد و نتیجه‌اش این می‌شود که آسیب‌های روانی - اجتماعی افزایش چشمگیری دارد.»
