الواح هخامنشی در آمریکا گیر افتاده است
علی دارابی ـ قائم مقام وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی ـ در نخستن نشست خبری خود که چهارشنبه ۳۰ آذرماه ۱۴۰۱ برگزار شد، درحالی‌که از اواخر شهریورماه ۱۴۰۰ در این سمت منسوب شده است، در عین حال که با انتقادهای گسترده رسانه‌ها درباره پاسخگو نبودن معاونت میراث فرهنگی نسبت به وقایع این حوزه روبه‌رو شد، مروری داشت بر اقداماتی که تا کنون در حوزه میراث فرهنگی انجام شده است و درباره استرداد اشیاء تاریخی به ایران از جمله الواح هخامنشی، غرق شدن بیش از ۱۲۰ محوطه باستانی با آبگیری سد چمشیر، چالش‌های سیاسی ثبت میراث ناملموس، تعیین وضعیت حقوق و دستمزد نیروهای پایگاه‌های میراث فرهنگی که در هفته‌های اخیر به دلیل نقص قانون استخدام چالش‌برانگیز شده است و مداخلات برخی استان‌ها در امور میراث فرهنگی، توضیحاتی داد.
معاون میراث فرهنگی در پاسخ به سوال ایسنا درباره آخرین وضعیت پرونده‌های استرداد آثار تاریخی ایران و مشخصا بازگشت الواح هخامنشی از آمریکا به ایران که قرار بود تا حدود سه ماه پیش اتفاق افتد، گفت: بخش قابل ملاحظه‌ای از موضوع بازگشت الواح هخامنشی به ایران حل شده بود، ولی به دلیل شرایطی که در دو سه ماه اخیر پیش آمد و روابط و مناسبات خارجی ما را به طور کلی تحت‌تاثیر قرار داد، وقفه بزرگی ایجاد کرد و در عین حال که دادگاه حکم داده و بخشی از الواح بسته‌بندی شده بود که به ایران برگردد، اما الان انجام نمی‌شود، چون بازگشت آن‌ها به روابط ایران و آمریکا گره خورده است. هرچند با توجه به حکم دادگاه، خوش‌بین هستم مشکلی برای تحویل الواح وجود نداشته باشد.
انگلیس بخشی از اشیاء تاریخی ایران را پس می‌دهد
او ادامه داد: سه پرونده مفتوح دیگر داریم؛ اخیرا در دادگاه لندن موفق شدیم تعدادی از آثار فوق‌العاده نفیس را پس بگیریم. هفته قبل از طریق وزارت خارجه اقدامات لازم برای پرداخت حق‌الوکاله وکیل مربوطه انجام شد.
دارابی افزود: در وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کارگروهی را برای استرداد تشکیل داده‌ایم، از وزارت خارجه هم تشکر می‌کنم که با جدیت و غیرت کمک می‌کند. امیدوارم هر چهار پرونده استرداد اشیاء را به نتیجه برسانیم.
چرا قرارداد و حقوق نیروهای پایگاه‌های میراث ملی و جهانی معیوب است؟
قائم مقام وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در پاسخ به سوال دیگر ایسنا درباره حقوق و قراردادهای نیروهای پایگاه‌های میراث فرهنگی که با نقص قانون استخدام مواجه شده است، درحالی‌که پیش‌تر گفته شده بود با تغیین وضعیت قرارداد این نیروها، "کار بزرگ و شاهکاری" اتفاق افتاده، اما از آن زمان نه تنها این نیروها حقوق‌شان را نگرفته‌اند که با قراردادی معیوب مواجه شده‌اند، توضیح داد: از این جهت گفتم کار بزرگی انجام شد، چون بیش از ۱۵۰ پایگاه میراث ملی و جهانی داریم که نیروهای آن به صورت قرارداد همکاری، کار می‌کردند که در پایان کار باید دنبال کار دیگری می‌رفتند، اما خیلی از آن‌ها با پایگاه‌ها ادامه همکاری دادند. در دولت سیزدهم که به وزارت میراث فرهنگی آمدیم با پدیده‌ای مواجه شدیم؛ وقتی آقای رییسی ـ رییس‌جمهور ـ به تخت جمشید رفتند همکاران ما گفتند پنج ماه حقوق نگرفته‌اند، علت آن این بود که از محل بودجه عمرانی حقوق می‌گرفتند. ما کار بزرگی انجام دادیم، سرفصل حقوق این نیروها که نزدیک ۸۰۰ نفر می‌شود را به بودجه جاری انتقال دادیم. مصوبه دولت را هم گرفتیم. در عمل باید فهرست آن‌ها را تهیه می‌کردیم که اسامی آن‌ها دارای اختلاف بود. بعضی از اسامی با صورتِ استان همخوانی نداشت. استان بعضی از نیروها را در بخش دیگری به کار گرفته بود، برای همین تا به آمار درستی برسیم زمان برد.
او اضافه کرد: از طرفی، آن نیروها باید با یک شرکت دیگر طرف قرارداد می‌شدند که شرکت توسعه گردشگری طرف قرارداد شد. برای این ۸۰۰ همکار نزدیک به ۱۰۰ میلیارد تومان باید بودجه پیش‌بینی می کردیم که یک ریال آن در ردیف بودجه دولت و وزارت نبود، به ناچار امسال این ۱۰۰ میلیارد تومان را از محل بودجه عمرانی پایگاه‌ها تأمین کردیم، اما مشکلی که پیش آمد این بود این نیروها مقداری دیون داشتند، از طرف دیگر باید افزایش حقوق صورت می‌گرفت که نزدیک به ۵۰ میلیارد تومان بودجه اضافی تحمیل می‌کرد. به هر حال آقای ضرغامی دستور داد از بخش‌های دیگر این بودجه تأمین شود.
دارابی گفت: اکنون از تمام استان‌ها اسامی نیروهای پایگاه‌ها را داریم، سوابق کار و تعهدات آن‌ها هم مشخص است. دیروز هم جلسه طولانی برای تطبیق وضعیت صورت گرفت. امیدوارم هفته آینده احکام جدید ابلاغ شود. جای نگرانی وجود ندارد. بخش قابل توجهی از مشکلات مطرح شده به خاطر تأمین منابع و تبدیل وضعیت است.
دارابی این اطمینان را داد که برخلاف گذشته نیروهای پایگاه‌ها مثل بقیه همکاران میراث فرهنگی زیرنظر اداره کل منابع انسانی قرار بگیرند که این اداره موظف است ماهانه حقوق آن‌ها را پرداخت کند و امیدوارم در هفته آینده این مشکل حل شود.
اگر میراث فرهنگی به «چمشیر» اعتراض کرده چرا سد آبگیری می‌شود؟
قائم مقام وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در پاسخ به پرسشی درباره سد «چمشیر» با توجه به زیرآب رفتن حدود ۱۲۰ محوطه باستانی و نیمه‌کاره ماندن کاوش‌های نجات‌بخشی و موضع وزارت میراث فرهنگی در این‌باره، اظهار کرد: این موضوع جدیدی نیست. پژوهشگاه میراث فرهنگی از دهه هشتاد کاوش در حوضه آبگیری این سد را آغاز کرده است، سه کاوش هم انجام شده و ۱۸ محوطه دیگر شناسایی شده است. میراث فرهنگی موضع و نظرش را رسماً به دستگاه‌های مسؤول اعلام کرده است و در چمشیر فعال بوده و آثار نفیسی پیدا کرده است.
او درباره نظر مشخص میراث فرهنگی درباره آبگیری سد چمشیر گفت: پژوهشگاه میراث فرهنگی رسماً اعلام کرده است که آبگیری این سد موجب می‌شود بخش زیادی از آثار باستانی از بین برود. طبیعی است که وزارت میراث فرهنگی و پژوهشگاه نظر مخالفشان را اعلام کرده‌اند و این کاملا روشن است. اینکه چرا سر و صدای ما در نیامده است، چون ما در جلسات سر و صداهای خود را کرده و مکاتبات هم انجام شده است.
معاون میراث فرهنگی، درحالی‌که خبرنگاران نسبت به پاسخ پرسش مربوط به آبگیری سد چمشیر متقاعد نشده و همچنان خواستار اعلام نظر شفاف‌تر متولی میراث فرهنگی درباره غرق شدن بخشی از تاریخ ایران در جریان آبگیری این سد شدند، بیان کرد که فکر می‌کنم به اندازه کافی درباره سد چمشیر پاسخ داده‌ام، موضع وزارت میراث فرهنگی هم روشن است. توضیحات بیشتر در این‌باره را پژوهشگاه میراث فرهنگی می‌تواند ارائه دهد.
وزارت خارجه چرا ساختمان‌های میدان مشق را تخلیه نمی‌کند؟
دارابی در ادامه این نشست به پرونده «میدان مشق» و واگذاری ساختمان‌های محدوده آن از جمله ساختمان وزارت امور خارجه اشاره کرد و در پاسخ به پرسشی درباره تعلل در به سرانجام رساندن این موضوع و خروج وزارت خارجه از این میدان، گفت: این پرونده سال‌ها معطل مانده بود، اما پس از بازدید آقای رییسی از میدان مشق، واگذاری ساختمان‌ها زمان‌بندی شده و موضوع را پیش می‌بریم. در موضوع میدان مشق، وزارت خارجه توافق را امضا کرده و برنامه این است که سالانه ساختمان‌ها تخلیه شوند و زمان آن را دولت باید اعلام کند که هنوز اعلام نکرده، علت آن این است که مکانی را برای جابه‌جایی باید تعیین کنند. درباره تخلیه ساختمان‌های وزارت خارجه ابتدا مخالفت‌هایی بود، اما با مذاکره و گفت‌وگو موافقت شد. و آقای امیرعبداللهیان همکاری خوبی داشتند.
سرانجامی برای «عمارت مسعودیه»
قائم مقام وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی درباره سرانجام «عمارت مسعودیه»، اظهار کرد: دو جلسه برگزار شده که پس از اقامه دعوا تجدیدنظر شد. جلساتی در میراث با طرف قرارداد برگزار شد و درباره زمان و مدت اجاره و نحوه مرمت توافق‌های خوبی صورت گرفته و درحال نهایی شدن است. ما وسط کاری وارد موضوع عمارت مسعودیه شدیم که باید مدیریت می‌کردیم. حالا هم با انعطاف نظر طرف قرارداد، توافق‌های خوبی برای میراث فرهنگی و همچنین سرمایه‌گذار صورت گرفت. در این دو سه جلسه قرار بر این شد به لحاظ زمان و نحوه بهره‌برداری و موضوع مرمت آنجا، اقداماتی را انجام دهند. صندوق احیا هم که آنجا مستقر است پیگیر موضوع هست.
یونسکو در ثبت میراث ناملموس کشورها سیاسی‌کاری می‌کند؟
دارابی سپس درباره ثبت پرونده «یلدا» در یونسکو که مشترک با افغانستان اتفاق افتاد، اظهار کرد: سفیر کنونی افغانستان در یونسکو از دولت قبل است و ارتباطی به طالبان ندارد. یونسکو معتقد بود افغانستان کاری برای یلدا انجام نداده است، این میان رسانه‌ها نقش موثری داشتند و با جوامع محلی گفت‌وگو کردند و ما این مستندات را به یونسکو ارایه کردیم.
معاون میراث فرهنگی افزود: با توجه به سهمیه محدود یونسکو برای ثبت، شورایی تشکیل شد تا اولویت‌ها مشخص شود.
او در پاسخ به سوالی درباره اینکه چرا ایران در ثبت پرونده‌های نخل و چای با کشورهای دیگر مشارکت نداشته، آیا روابط سیاسی با برخی کشورها در مشارکت این پرونده‌ها تاثیر داشته است، اظهار کرد: در پرونده‌های مشترک باید طرف دیگر آمادگی داشته باشد، هیچ مشکلی نیست، ما پرونده‌های چای و نخل را آماده می‌کنیم و با کشورهای دیگر ثبت خواهیم کرد، گاهی همکاری با کشورهای دیگر ساده‌تر است تا برخی از کشورها که دم دست هستند و ملاحظات سیاسی دارند. تهیه پرونده مشابه منعی ندارد، مثلا نان لواش را ارمنستان ثبت کرده بود، اما بعد ایران و آذربایجان هم درخواست ثبت نان لواش را به یونسکو ارائه کردند. مثل پرونده کُشتی پهلوانی که ایران آن را سال ۲۰۱۰ ثبت کرده بود، اما آذربایجان امسال ثبت کرد. در اجلاس اخیر چند نوع خرما از سوی کشورها ثبت شده و منعی نبوده است. ما امیدواریم پرونده‌های بیشتری را به عنوان میراث ناملموس ثبت کنیم.
دارابی درباره تناقضی که در عملکرد یونسکو در موضوع ثبت عناصر فرهنگی ایران توسط کشورهای دیگر وجود دارد و همچنین سکوت یونسکو دربرابر تلاش‌های جمهوری آذربایجان که در جنگ رسانه‌ای تمامیت ارضی ایران را به مخاطره انداخته است، اظهار کرد: این سوال را باید از وزارت خارجه پرسید. ساحت یونسکو فرهنگی است. همین آذربایجان دو هفته قبل در حمایت از ما برای یلدا و بقیه آثار رأی مثبت داد. در موضوع کارهایی که آذربایجان در رسانه‌هایش انجام می‌دهد این دستگاه‌های دیگر هستند که باید واکنش نشان دهند.
ازبکستان دنبال به تصرف گرفتن ابوعلی سینا است
او اضافه کرد: چند هفته پیش مطلع شدیم یکی از کشورها چند جلد کتاب درباره «ابوعلی سینا» به عنوان مشاهیر ازبکستان منتشر کرده و در اختیار کشورهای دیگر قرار داده است، که ما به یونسکو اعتراص کردیم. لزومی ندارد همه این مسؤولیت‌ها و اقدامات را به رسانه‌ها اطلاع دهیم. ما هنوز به آن کتاب دسترسی پیدا نکرده‌ایم، گزارشی بوده که براساس آن واکنش نشان دادیم. درباره ثبت فرهنگ پهلوانی به نام آذربایجان، لزومی ندارد ما جلوی ثبت این اثر را بگیریم، آن چکشی که در کمیته یونسکو می‌زنند، یعنی ثبت شد. درباره عود یا بربط هم که ما ثبت کردیم، با توجه به گستره این ساز در حوزه کشورهای عربی، آن‌ها هم می‌توانستند معترض شوند، ولی رأی مثبت دادند.
معاون میراث فرهنگی در ادامه درباره ثبت پرونده دماوند که در این سال‌ها معطل مانده است و با مشکلات عدیده‌ای همچون زباله و مداخلات فدراسیون کوهنوردی دست و پنجه نرم می‌کند، اظهار کرد: یکی از مشکلات برای ثبت چنین پرونده‌هایی مزاحمت و مداخلاتی است که مانع ایجاد می‌کند. یک ماه قبل به دلیل آن‌که ثبت منظر فرهنگی همدان و هگمتانه دستور کار ما است به این منطقه سفر کردم، تاکید داشتم مداخلات باید رفع شود، به هر حال ناظران یونسکو در ارزیابی میدانی متوجه این موانع می‌شوند. دماوند هم وضعیت مشابهی دارد، مداخلات زیادی شده است. این موانع دست و پا گیر و زمان‌بر است.
او سپس درباره پرونده‌های در دست برای ثبت گفت: پرونده ۵۶ کاروانسرای تاریخی، جنگل‌های دیزمار ومنظر فرهنگی ماسوله و منظر فرهنگی همدان و هگمتانه در دست است. در ثبت میراث ناملموس یک سال در میان نوبت داریم، سال گذشته از سهمیه ملی ایران استفاده شد و امسال از پرونده‌های مشترک استفاده شد. "زیارت رضوی" و "افطاری" را برای سال آینده داریم، در عین حال که پرونده "رباب" و "مهرگان" تکمیل خواهد شد. سعی می‌کنیم در تهیه این پرونده‌ها سلیقه فردی اعمال نشود.
پرتره مظفرالدین‌شاه چه شد؟
دارابی درباره مسکوت ماندن برخی موضوعات از جمله پیگیری پرتره مظفرالدین شاه که چندی پیش موضوع خروج آن از کاخ گلستان افشا شد، توضیح داد: بعضی از پرونده‌ها زمان می‌برد. درباره این پرتره همان موقع کاخ گلستان نظرش را اعلام کرد و دستگاه‌های بازرسی هم بررسی کردند. درباره این پرتره مشخص نیست تابلو چه زمانی خارج و در حراجی به فروش رسیده است. کارگروهی تعیین شد چند نوبت صاحب نظران برجسته از نزدیک موضوع را بررسی کردند تا قصوری نشده باشد. مکاتباتی در سطح بین‌الملل انجام دادیم، چون براساس پروتکل‌ها در چنین شرایط کشوها موظفند اموال کشور دیگر را عودت دهند.
پول خسارت سیل تابستان نرسید
او درباره نتیجه جبران خسارت سیل تابستان در بناهای میراث فرهنگی از جمله یزد، اظهار کرد: بیش از دو هزار میلیارد تومان خسارت به مجموعه تاریخی یزد وارد شده است، تا الان برای مرمت و حفاظت از بناهای سیل‌زده یزد، غیر از مبلغی که هفته اول از اعتبارات وزارتخانه و رقم بسیار بسیار کمی از استان تخصیص داده شد، بودجه دیگری برای مرمت و بازسازی اختصاص نیافته است و این نگرانی بزرگی ایجاد می‌کند. البته قول‌هایی داده شده که اعتبار مورد نظر اختصاص داده شود، اما بودجه‌ای که از سوی وزارت میراث فرهنگی و استان داده شده، در مقابل درخواست ما از دولت، قابل مقایسه نیست.
دارابی همچنین از ضبط تاریخ شفاهی بزرگان میراث فرهنگی خبر داد و افزود: در دولت سیزدهم تعداد موزه‌ها به ۸۰۰ موزه رسید و ۳۵ موزه جدید ایجاد شد و این تعهد سالانه در دولت ایجاد شده است. همچنین سند ۱۰ ساله وزارت میراث در افق ۱۴۱۱ تدوین شده است. در عین حال که بخشی از امور تفویض اختیار می‌شود.
با مقصران مرمت گنبد مسجد جامع عباسی اصفهان تعارف نداریم
او درباره تداوم شیوه نادرست و غیر اصولی مرمت‌ها و سرانجام مرمت گنبد مسجد جامع عباسی اصفهان، گفت: این مرمت پرونده دوازده ساله داشت و قطعا یونسکو از ما گزارش می‌خواست، بنابراین کارگروهی متشکل از سه نفر از سرآمدان مرمت تشکیل دادم. به استان‌های دیگر هم اعلام کردم که کارگروه ویژه بر مرمت‌ها نظارت کند. گزارش هیأت تعیین شده برای مسجد جامع اصفهان نیمه دی ماه در اختیار ما قرار می‌گیرد و حتما اطلاع‌رسانی می‌شود و هر کسی قصور احتمالی کرده باشد تعارف نداریم.
دارابی درباره شورای راهبردی موزه ها و حضور افرادی مثل محمدرضا ورزی در کاخ‌های تاریخی، بیان کرد: این شورا با هدف استفاده از ظرفیت دستگاه‌های متخلف با عضویت پنج تا هفت شخصیت حقوقی تشکیل شده است و این افراد در امور اجرایی و فنی دخالت ندارند و در احکام آن‌ها وظایفشان مشخص است.
معاون میراث فرهنگی در پاسخ به این پرسش که درباره تفویض اختیار به استان‌ها آیا آسیب‌شناسی شده است، چرا که نتیجه این تفویض اختیار آسیب‌هایی چون گنبد شیخ لطف‌الله و مسجد جامع اصفهان بوده است، گفت: بسیاری از این کارها را رسانه‌ها باید مطالبه کنند و مورد حمایت قرار دهند تا ما امور مردم را به خودشان واگذار کنیم. چرا وقتی کاری را می‌توان در استان پیگیری کنیم، چندماه معطل نگه داریم. درست است که استاندار نماینده عالی در استان است، ولی به معنای مداخله در امور میراث فرهنگی نیست. ما همین حالا در چند پروژه با استانداری‌ها اختلاف داریم، مثل خیابان سرداران در ارومیه که ما مخالفت کردیم. البته می پذیرم گاهی وقت‌ها (نظر مقامات استانی) سایه می‌اندازد. ما باید مدیران توانا داشته باشیم. البته برای برخی امور تفویض شده، زمان تعیین کرده‌ایم که اگر مشکلاتی ایجاد کند، آن اختیار را پس می‌گیریم.
او درباره اقدامات خودجوشی که در بافت تاریخی نیشابور و با نظر مقامات محلی بدون توجه به نظر میراث فرهنگی رخ داده و این نگرانی که چنین رویه‌ای به شهرهای دیگر نیز تسری پیدا کند، بیان کرد: درباره گذر خیابان از بافت تاریخی نیشابور نامه به وزیر کشور و نامه مدیرکل میراث فرهنگی به استاندار و دستور استاندار به فرماندار نیشابور موجود است و هفته آینده گروهی را برای بازدید میدانی می‌فرستیم، ولی تعجب می کنم در استانی، شهردار یا فرماندار به دستور استاندار بی‌اعتنایی می‌کند.
ایران برای گردشگران منطقه قرمز شده است
قائم مقام وزیر میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی درباره بررسی وضعیت گردشگری و اقدامات انجام شده در برابر ایران‌هراسی اظهار کرد: حوادث اخیر بعد از کرونا ضربه مهلکی به گردشگری وارد کرد، خیلی از کشورها ایران را منطقه قرمز اعلام کردند و حتی تا دو روز پیش هشدار بازگشت به اتباع خارجی داده شده است، در این شرایط آسیب جدی به صنعت گردشگری وارد شده است، درحالی که پیش‌بینی ما این بود بعد از کرونا، سونامی سفر داشته باشیم و جلوه‌های آن را هم در نوروز گذشته شاهد بودیم.
دارابی افزود: گزارشی دقیق با عدد و رقم در همکاری با آژانس‌ها و تورگردانان در اختیار دولت قرار گرفته است، اما واقعیت تلخی وجود دارد که این حوادث و رخدادها به وجود آمده است. هرچند باید از دستگاه‌های امنیتی تشکر کنیم که مشکل گردشگرانی که گرفتار شده بودند را برطرف کرد. واقعیت این است حوادث بر کسب و کار گردشگری سایه انداخته است.
