«آکوس» بدعتی برای رقابت تسلیحاتی هسته‌ای در جهان
پاریس که این اتفاق را به مثابه «خیانت» و «خنجری از پشت» می‌دید، سفرایش را از آمریکا و استرالیا فراخواند. چند ماه بعد در نشست گروه ۲۰ در رم، جو بایدن با امانوئل ماکرون، رئیس جمهوری فرانسه دیدار و اقرار کرد که کشورش در این مسئله «ناشیانه» رفتار کرده است؛ آمریکا مدعی شد که فکر می‌کرده فرانسه از قرارداد جدید استرالیا خبر دارد، اما کانبرا فاش کرد که کاخ سفید از قبل می‌دانسته که فرانسه از این پیمان بی‌اطلاع است!
این طرح ۳۶۸ میلیارد دلاری با هدف مقابله با افزایش نفوذ چین در منطقه هند-آرام تدوین شد و پکن مکررا هشدار داده که «پیمان منع اشاعه هسته‌ای» در خطر است.
با این حال، بایدن اصرار دارد که منظور از زیردریایی هسته‌ای، «زیردریایی‌هایی با سوخت هسته‌ای است، نه سلاح هسته‌ای».
این پیمان چهار فاز دارد:
ترکیب نیروها و بازدید از بنادر: در این مرحله، نیروهای دریایی استرالیا با نیروی دریایی آمریکا و انگلیس ترکیب خواهند شد. رفته رفته زیردریایی‌های هسته‌ای آمریکایی بیشتری به بنادر استرالیا می‌آیند و ملوانان استرالیایی به خدمه آمریکایی می‌پیوندد تا آموزش ببینند.
گردش زیردریایی‌ها: در فاز دوم که از ۲۰۲۷ آغاز می‌شود، انگلیس یک زیردریایی کلاس «استیوت / Astute» و آمریکا تا چهار زیردریایی کلاس «ویرجینیا / Virginia» را به پایگاه دریایی «هماس استرلینگ» می‌فرستند.
فروش زیردریایی‌های آمریکایی «ویرجینیا»: در صورت موافقت کنگره آمریکا، این کشور از اوایل ۲۰۳۰ شروع به فروش سه فروند زیردریایی کلاس ویرجینیا به استرالیا می‌کند و اگر لازم باشد دو فروند دیگر هم خواهد داد تا موقتا نیازهای کانبرا برآورده شود.
اس‌اس‌ان-آکوس: تلفیق طراحی انگلیسی و فناوری آمریکایی به تولید زیردریایی‌های هسته‌ای جدید «اس‌اس‌ان-آکوس / SSN-Aukus» منجر خواهد شد که توسط انگلیس هم مورد استفاده قرار خواهد گرفت. انگلیس و استرالیا قصد دارند هر یک به صورت جداگانه در کارخانه‌های کشتی‌سازی خود ساخت این زیردریایی‌ها را آغاز کنند و احتمالا نخستین نسخه از این زیردریایی در اواخر دهه ۲۰۳۰ در انگلیس به خدمت گرفته خواهد شد، اما استرالیا زودتر از دهه ۲۰۴۰ به زیردریایی‌هایش نخواهد رسید.
کانبرا در سال جاری ساخت سوله‌های کشتی‌سازی مختص به این زیردریایی‌ها را در جنوب استرالیا آغاز خواهد کرد.
این زیردریایی‌ها تا اوایل دهه ۲۰۴۰ به استرالیا تحویل داده خواهند شد، اما آموزش نیروی دریایی این کشور برای کار با آن‌ها از همین امسال آغاز می‌شود. از ۲۰۲۷ هم زیردریایی‌های هسته‌ای آمریکا و انگلیس به استرالیا می‌روند تا آموزش‌ها تسریع شود.
افزایش قدرت و قاطعیت نظامی چین، خصوصا در دریای چین جنوبی استرالیا را نگران کرده و باعث شده کانبرا به زیردریایی‌های هسته‌ای روی بیاورد. برد عملیاتی زیردریایی‌های هسته‌ای به مراتب بیشتر از زیردریایی‌های متعارف است، زیرا با هر بار سوخت‌گیری، می‌توانند مسافت بیشتری طی کنند. پیش‌بینی می‌شود که زیردریایی‌های امروزی استرالیا که از کلاس «کالینز» هستند، در دهه ۲۰۳۰ دیگر قدیمی شده و نیازهای روز این کشور را پاسخگو نباشند.
واکنش چین
چین این همکاری را اقدامی «بی‌شرمانه» می‌داند که یک تهدید جدی علیه پیمان منع اشاعه هسته‌ای محسوب شده، نظام بین‌المللی منع اشاعه را نادیده گرفته، رقابت تسلیحاتی به راه انداخته و صلح و ثبات منطقه را تهدید می‌کند.
فرستاده چین در سازمان ملل گفت: تمسخرآمیز این است که دو کشور هسته‌ای که خود را حامی سفت و سخت استانداردهای منع اشاعه هسته‌ای می‌دانند، در حال دادن چندین تُن اورانیوم غنی شده در حد سلاح به یک کشور غیرهسته‌ای هستند. این نقض آشکار هدف پیمان عدم اشاعه هسته‌ای است!
نقض پیمان منع اشاعه هسته‌ای
در پیمان آکوس برای نخستین بار از یکی از مفاد پیمان منع اشاعه هسته‌ای ۱۹۶۸ برای انتقال مواد و فناوری هسته‌ای از یک کشور هسته‌ای به کشوری غیرهسته‌ای استفاده می‌شود.
بر اساس ماده ۱۴ پیمان منع اشاعه هسته‌ای، مواد هسته‌ای که استفاده انفجاری ندارند از نظارت سازمان بین‌المللی انرژی اتمی در امان هستند. این مسئله باعث نگرانی کارشناسان کنترل تسلیحاتی شده است. آن‌ها می‌گویند پیمان آکوس بدعتی نهاده است که ممکن است در آینده برای پنهان کردن اورانیوم بسیار غنی‌شده یا پلوتونیوم استفاده شود.
جیمز آکتون، مدیر برنامه سیاست هسته‌ای اندیشکده «کارنگی برای صلح بین‌المللی» می‌گوید: نظام منع اشاعه هسته‌ای با پیمان آکوس آسیب جدی و شدیدی دیده است.
او می‌گوید: نگرانی من این نیست که استرالیا از این سوخت هسته‌ای سوءاستفاده کند، بلکه می‌ترسم دیگر کشورها آن را بدعتی برای دور زدن نهادهای نظارتی بدانند.
«کارزار بین‌المللی برای نابودی سلاح‌های هسته‌ای» که در ۲۰۱۷ برنده جایزه نوبل صلح شد، اعلام کرده است که پیمان آکوس هم نقض‌کننده پیمان منع اشاعه هسته‌ای است و هم می‌تواند مقدمه‌ای برای تبدیل شدن استرالیا به کشوری دارای سلاح هسته‌ای باشد.
آلودگی هسته‌ای
استرالیا متعهد شده که مراقب آلودگی‌های هسته‌ای احتمالی این زیردریایی‌ها باشد. این در حالیست که کانبرا هنوز مکانی برای نگه‌داری پسماند هسته‌ای این زیردریایی‌ها تعبیه نکرده و تصمیمی هم در این باره نگرفته است.
