آیا موسوی، همان موسوی است؟

آفتاب‌‌نیوز : آفتاب- گروه سیاسی: مانیفست زیست مسلمانی اگرچه از سوی حامیان میرحسین موسوی تدوین و آماده شده است اما اکنون هیچ خبر مشخصی از درون اردوگاه اصلاح طلبان مبنی بر کاندیداتوری او در انتخابات آینده شنیده نمی‌شود. آفتاب در دو گزارش پیشین خود به بررسی بخشی از دیدگاههای جمعیت توحید و تعاون در مانیفست «زیست مسلمانی»، پرداخت که مطابق گزارش‌ها این مانیفست طی جلساتی با حضور مهندس موسوی تهیه و تدوین شده است.

در بخش پایانی این گزارش به بازخوانی دیدگاه نویسندگان مانیفست درخصوص عدالت، آزادی، هویت و استقلال، و جمهوری اسلامی می‌پردازیم که بخش پایانی این مانیفست را به خود اختصاص داده است. بدین ترتیب، آنچه مشخص است این است که مانیفست تدوین شده توسط این جمعیت صرفا صورتی «شناخت شناسانه و نظری» دارد و برای تبدیل شدن آن به یک برنامه عملی، گام‌های دیگری باید برداشته شود تا قابلیت عملیاتی شدن این مانیفست ایدئولوژیک، مورد سنجش قرار بگیرد!

***
نویسندگان این مانیفست در کنار آزادی و استقلال و جمهوری اسلامی که سه شعار انقلاب 57 ایران است وحتی مقدم‌تر از آنها، به تبیین مفهوم «عدالت» پرداخته‌اند که این رویکرد احتمالاً از گرایش سوسیالیستی آنها حکایت می‌کند. درحالی‌که در این مانیفست بر عدالت به مثابه انصاف تاکید و اعلام شده است که «عدالت بیش و پیش از هرچیز با "امکان"، به معنای فراهم بودن زیرساختارهای اجتماعی بهره‌مندی از مواهب، مرتبط است» اما پس از آن نیز به «عدالت در ثروت» اشاره شده است که مشخص نیست راهکار تحقق آن چگونه می‌تواند باشد.

در این مانیفست آمده است: «رویکرد عدالت‌محور متکی به امکان دست‌یابی فرد و جامعه به وضعیتی است که افراد و نهادهای جامعه به گونه‌ای در تعامل با یکدیگر قرار بگیرند تا بتوان با ایجاد عدالت در ثروت، عدالت در قدرت، و عدالت در منزلت‌ها به اهداف الگوی زیست مسلمانی نائل گشت».

در این بخش از مانیفست زیست مسلمانی از «شایسته سالاری» نیز به عنوان یکی از زمینه‌های حاکمیت عدالت در قدرت، یاد شده و در عین حال اشاره‌ای به تعهد در کنار تخصص نشده است که چه بسا از تحولی در دیدگاه‌های مهندس موسوی و حلقه اطرافیان او حکایت داشته باشد.

***

در این مانیفست در توضیح و تبیین مفهوم آزادی نیز آمده است: «‌آزادی، ضرورتاً مستلزم ارتباط افراد با افراد متفاوت دیگر است. بنابراین هیچکس به تنهایی آزاد نیست. آزاد بودن مستلزم حمایتی است که دیگران ممکن است ارائه دهند و لذا اعمال فردی و جمعی متقابلا با هم مرتبط‌اند».

همچنین با اشاره به توجه اسلام به آزادی و اختیار در انتخاب، نویسندگان این مانیفست نوشته اند که«بین آزادی تکوینی و آزادی تشریعی، ارتباط وثیق و سازگاری کلی وجود دارد». 

همچنین در این بخش بر آزادی مطبوعات و آزادی تجمعات و آزادی مهاجرت و آزادی استفاده از زبان‌های بومی ‌نیز اشاره شده اگرچه پس از آن بر حدود ونسبی بودن مرز آزادی و تساهل نیز تاکید شده است. در پایان این بخش نیز آمده است: «حکومت حق تحمیل نگرشی خاص از زندگی سعادت‌مندانه به شهروندان را ندارد».

*** 

نویسندگان این مانیفست دومفهوم هویت و استقلال را در پیوند با یکدیگر مورد بررسی قرار داده‌اند و در اشاره به هویت تاریخی انسان ایرانی، در کنار «میراث سرزمینی» بر عنصر مذهب و اسلام نیز در این هویت تاریخی تاکید بسیار ویژه و حتی خاص‌تری نشان داده‌اند.

هویت ملی ایرانی مطابق این تعریف چنین است: «انسان ایرانی، موحد و تسلیم حق و موجودی است امکانی که می‌تواند سرنوشت خویش را رقم زند و هویتی مستقل و متکی بر هویت تاریخی و میراث فرهنگی و سرزمینی ایرانی و اسلامی را دارا است و از آن مراقبت می‌نماید».

***
این مانیفست در تبیین مفهوم جمهوری اسلامی نیز تاکید دارد که «فرآیندهای تصمیم‌گیری حکومت اسلامی علی‌الاصول براساس سازوکارهای عقلانیت جمعی توحیدی و بر منظومه ارزش‌های اسلامی است که شکل می‌گیرد».

با این حال در ادامه همین بحث، آمده است که «نسبت رابطه حکومت اسلامی به قرائت‌های متعدد از دین بی‌طرفانه است به این معنا که این قرائت‌ها به هنگام حضور در میدان عمل اجتماعی و سیاسی، درقالب نهادها و احزاب امکان این را خواهند یافت که با آگاهی بخشی و ارائه برنامه‌های خود، در جذب اکثریت آرای شهروندان در یک میدان انتخابی به رقابت بپردازند».

به اعتقاد حامیان مهندس موسوی، جمهوری اسلامی به مفهوم تحقق اسلامیت از طریق عقلانیت جمعی توحیدی است. آنها همچنین اعلام کرده‌اند که «جمهوری اسلامی تبلور نظام امت و امامت در حیات معاصر بشر است» که ذهن‌ها را به سوی اندیشه امت و امامت علی شریعتی و تز «دموکراسی هدایت شده» می‌برد.

***
نویسندگان مانیفست «زیست مسلمانی» در مقدمه کار خود البته تاکید داشتند که «ایمان به اسلام به عنوان مکتب راهنمای عمل انسان، برای رسیدن به سعادت، باور به کارآمدی الگوی جمهوری اسلامی و بنیان‌های نظری منبعث از اندیشه معماران و بنیانگذاران آن، از شاخصه‌های اساسی و مهم چارچوب قوام دهنده الگوی زیست مسلمانی بر پایه عقلانیت جمعی توحیدی» بوده است.

با این حال به نظر می‌رسد که این مانیفست با تفسیری سوسیالیستی از مذهب تهیه و تدوین شده است. درحالیکه دربخش‌هایی از این مانیفست نیز بر اصولی همچون ضرورت رقابت تفسیرهای مختلف از دین در جمهوری اسلامی تاکید شده نیز اشاره‌ای نشده است که محدودیت‌ها و امکانات موجود برای تحقق این ایده‌ها در چه موقعیتی قرار دارد.

بدین ترتیب مانیفست «الگوی زیست مسلمانی» درحالی‌که در ابتدا بر ضرورت ارائه یک نقشه راه برای گذار به سمت توسعه در ایران تاکید دارد، به نظر می‌رسد که در نهایت نیز با ارائه یک مانیفست شناخت شناسانه نظری، از ارائه یک نقشه راه برای گذار به توسعه در ایران باز مانده است.