خاتمی: شک دارم که ناظران انتخابات و معتمدان محلی افراد بی‌طرفی باشند

آفتاب: رییس جمهور سابق کشورمان تصریح کرد: «باید برای موفقیت در انتخابات برنامه ریزی کنیم؛ نه اینکه فقط انجام وظیفه کنیم و بگذاریم هر چه می‌خواهد پیش بیاید».

به گزارش گروه سیاسی آفتاب، حجت الاسلام والمسلمین سید محمد خاتمی در دیدار با اعضای ستاد 88 ضمن تبریک روز معلم به تمام معلمان کشور، اظهار داشت: «هنوز هم وقتی در مقابل معلم قرار می‌گیرم، خودم را همان شاگردی می‌دانم که آغاز حیات معنوی و اجتماعی‌ام را مرهون حضور در پیشگاه او هستم و هر چه انسان دارد، از معلمان است، گرچه همواره این بخش تاثیرگذار جامعه با مشکلات فراوان مادی و معنوی رو‌به‌رو بوده و این مسأله کمابیش در همه دولت‌ها سابقه داشته است».

رییس بنیاد باران با بیان این مطلب افزود: «ممکن است در برخی دوره‌ها حرمت ظاهری آنها بیشتر رعایت می‌شده و بعضی جاها هم کمتر، اما امیدوارم ما همیشه زیر سایه معلمان جامعه بتوانیم پیشرفت داشته باشیم».

وی در ادامه سخنان خود با اشاره حضور تشکلهای مختلف در جریان انتخابات پیش رو گفت: «آنچه برای من در این مرحله بسیار شگفت‌انگیز و امیدبخش بود، پیدایش حرکت‌ها و جنبش‌های سامان‌یافته خودجوش، برنامه‌ریز و متفکر با احساس مسئولیت بسیار بالا بود، زیرا قبل از این همیشه صحبت از این بود که مشکل حزب و تشکل در ایران مشکل بزرگی است، به این معنا که موانع ساختاری، رفتاری و ذهنی در جامعه ما وجود داشته که اجازه نمی‌داده است تا تشکل‌هایی که وجود دارند، به آن شکلی که باید باشد، ریشه‌های خود را پیدا کنند و بتوانند با دردسر کمتر به فعالیت ادامه دهند».

رئیس بنیاد باران افزود: «یکی از مسائلی که قبلا عرض کرده‌ام این است که به خاطر تاریخ و ذهن استبداد‌زده‌ای که داریم، قدرت مشروع و متمرکز، تشکل‌ها را به عنوان رقیب خود و نه بستری که پایه‌های قدرت در آن باید شکل بگیرد، نگاه می‌کند و چون امکانات قدرت متمرکز بیشتر است، فضا برای فعالیت تشکل‌ها تنگ می‌شود و همچنین اینکه جامعه ما با همه پیشرفت‌ها و رشد فرهنگی و سیاسی که داشته و انصافاً در میان کشورهای اسلامی و خاورمیانه رشد بسیار بالایی است، اما در عین حال به این دلیل که تجربه زندگی در متن نظام و جامعه دموکراتیک و مردمسالار را نداشته، با وجود اینکه خواست آن را داشته است و انقلاب اسلامی هم با این آرمان پیش رفته است، هنوز در جامعه ما آن ذهنیت رشد کافی نکرده است که تشکل‌ها را از خودش بداند و عقبه آنها باشد که این هم مانع دیگر در راه شکل گیری و اثرگذاری تشکل‌ها بوده است».

سید محمد خاتمی با بیان اینکه مانع سوم در این زمینه رابطه‌ای است که باید میان تشکل‌ها و جامعه شکل بگیرد، اظهار داشت: «به هر دلیلی این رابطه برقرار نشده است و طبعا وقتی یک گیاه گلخانه‌ای بشود، امکان رشد محدودی دارد و آسیب پذیری آن نیز زیاد می‌شود».

وی با تاکید بر اینکه اینها مسائلی است که به لحاظ جامعه شناختی و روان شناختی اجتماعی باید مورد بحث بیشتری قرار گیرد، گفت: «ما معتقدیم در صورتی که نظام این تشکل‌ها را نداشته باشد و به رسمیت شناخته نشود و بستر رشد آنها در جامعه فراهم نیاید، دموکراسی در کشور‌ها و به خصوص در مواردی که سابقه عملی آن را نداشته‌اند خیلی آسیب پذیر می‌شود».

رئیس جمهور سابق کشورمان افزود: «آنچه در این دوره رخ داد مرا خیلی امیدوار کرد، پیدایش جریانی با مسئولیت، آگاهی و با آمادگی برای پرداخت هزینه بدون اینکه یک حزب مشخص باشد و یا از تشکل‌های معدود جامعه باشد، بود».

خاتمی با بیان این مطلب که در اینکه گرایشات متفاوتی در این جریانات وجود دارد، تردیدی نیست، گفت: «اینکه جریاناتی پیدا می‌شوند که هویت خودشان را به احزاب موجود گره نمی‌زنند و برای خودشان هویت مستقلی قائل هستند و فعالیت خود را تعریف می‌کنند، احساس می‌کنند که می‌توانند موثر باشند و کار را برای موفقیت سازماندهی می‌کنند، پدیده بسیار درخور توجهی است».

وی با اشاره به اینکه ستاد 88، موج و یاری تنها گروه‌هایی بودند که شکل گرفتند و فعالیت خود را ادامه دادند، گرچه فلسفه وجودی آنها برای حادثه‌ای است که در یک مقطع زمانی رخ می‌دهد و تمام می‌شود، اظهار داشت: «این حادثه برای کشور سرنوشت ساز است و این تشکل‌ها خودشان را به آن امر سرنوشت ساز پیوند می‌دهند و نشان می‌دهند که نسبت به سرنوشت جامعه حساسیت دارند».

رئیس بنیاد باران با طرح این پرسش که ما چه کاری باید انجام دهیم تا این جریان پویا باشد؟ تصریح کرد: «اگر این فعالیتها در دراز مدت ادامه پیدا کند و در کنار احزاب دیگر بدون اینکه مانعی برای آنها باشد، می‌تواند تا حدود زیادی در جامعه ما که به سوی دموکراسی در حرکت است و آرمانهای انقلابش، آرمان‌های بسیار والای الهی و انسانی است، خلاء موجود را پر کند. زیرا ما نظام جمهوری اسلامی می‌خواهیم، اما ابزار آن را به اندازه کافی نداریم».

سید محمد خاتمی ادامه داد: «برای پیدایش چنین جریانی باید تعریف هویت و برنامه‌ریزی برای ادامه کار آن صورت گیرد و آیا ما بعد از انتخابات که ان شاء‌الله با موفقیت می‌گذرد و انگیزه خوبی برای دور هم جمع شدن است، می‌توانیم اهداف دراز مدتی را انتخاب کنیم و در این جریان بازنگری کرده و بصورت یک جریان اجتماعی در بیاوریم»؟ 

وی با تاکید بر اینکه این جریان بسیار فراگیر است و اینکه 35 هزار نفر برای ستاد 88 و چند صد هزار نفر دیگر هم که با موج همراهی کرده‌اند و چندین هزار نفر دیگر که در یاری کنار هم قرار گرفته‌اند، اینگونه با اشتیاق با سه هویت و با رویکرد کاملاً مشخص خیلی به هم نزدیک می‌شوند و فعالیت دارند، پدیده بسیار مهمی است و از انتخابات و نتیجه آن مهم‌تر است، خاطرنشان کرد: «این پدیده اگر بارور شود، رشد پیدا کند و تداوم یابد به وسیله آن می‌توانیم بسیاری از مشکلات را در عرصه حیات اجتماعی حل کنیم». 

رئیس جمهور سابق کشور مان در ادامه این دیدار با اشاره به موضوع انتخابات آینده ریاست جمهوری اظهار داشت: «این جریان با وجود آنکه به خاطر مسائلی که در اسفندماه گذشته پیش آمد دلخوری‌هایی داشت، خیلی زود توانست خودش را بازیابی کند و عقلانیت را به صحنه کشیده و با وجود دلخوری هدف مهم‌تر از هدف مقطعی یا رویکرد مهم‌تر از احساسی که داشت و سبب شکل گیری جمع شده بود، خود را جهت داد و بدون اینکه لطمه‌ای به کارش بخورد و شاهد ریزش وسیعی باشیم، توانست در صحنه کار خود را ادامه دهد که این مساله ما را به آینده این جریان بیشتر امیدوار می‌کند». 

وی خاطرنشان ساخت: «یکی از مسئولیت‌های ما این است که چگونه می‌توانیم این جریان را بارور‌تر کنیم و پس از انتخابات هم باید برنامه‌ریزی کنیم که این جریان را در جهت اهداف دیگری که داریم کارساز‌تر کنیم. ولی می‌خواهم بگویم آنچه پیش آمده برای من کاملاً قابل توجیه و قابل فهم است و اگر هم مساله‌ای هست امروز آن را باید کنار گذاشت و به آینده و آرمانی که داشته‌ایم، نگاه کرد».

رئیس بنیاد باران با بیان اینکه ما در موقعیتی هستیم که هنوز انتخابات در کشورمان تعیین کننده است، گرچه مشکلاتی در مقابل آن وجود دارد، گفت: «من بارها گفته‌ام، رویه‌ها و ضوابطی تنظیم شده است که تا حدی با روح قانون اساسی و آرمانهای انقلاب اسلامی مغایرت دارد که اگر جمهوری اسلامی واقعاً برای ما مهم است که همه ما مسلمانیم و معتقدیم فقدان بسیاری از ارزشهای معنوی و دینی در عرصه حیات بین‌المللی بشر امروز مشکلاتی را ایجاد کرده است؛ باید برای حفظ و گسترش جمهوری اسلامی و تقویت پایگاه مردمی به اصلاح رویه‌ها بپردازیم».

رئیس موسسه گفتگوی فرهنگها و تمدنها با بیان اینکه ذهنیت تاریخی نسبت به حاکمیت دین با برخی گرایش‌ها، ذهنیت مثبتی نیست، اظهار داشت: «تجربه حکومت‌هایی که خود را منتسب به دین می‌دانستند در دوره ما قبل مدرن در مسیحیت مشکلاتی را ایجاد کرد که باعث بدبینی‌هایی شد. گرچه حکومت‌هایی که در کشورهای اسلامی بود، بهتر از حکومت‌هایی است که در قرون وسطا بود. اما در عین حال شاهد شکل‌گیری نوعی استبداد در دنیای اسلام بودیم که بلافاصله پس از رحلت پیامبر(ص) و سپری شدن دوران کوتاه صدر اسلام خیلی زود جهت آن منحرف شد و استبدادی که با دین هم توجیه می‌شد، شکل گرفت».

وی افزود: «وقتی هم به تاریخ رجوع می‌کنیم می‌بینیم که در مقایسه با حکومت‌های دیگر این حکومتها ویژگی‌های مثبتی داشته‌اند، اما جنبه‌های منفی فراوانی هم داشته‌اند. اما این‌ها را نباید به حساب دین گذاشت و در همین جا هم کسانی بوده‌اند که از موضع دین، از حقوق، آزادی‌ها و عدالت انسانی دفاع می‌کرده‌اند. به‌خصوص در دوره‌های اخیر و با نقش‌آفرینی رهبران دینی در زمان مشروطیت، پس از آن و انقلاب اسلامی و همچنین کشورهای دیگر این مساله وجود داشته است».

خاتمی گفت: «همین انقلاب اسلامی پیشنهاد جمهوری اسلامی می‌دهد و ما از جمهوری اسلامی به عنوان یک اصل مهم آن دفاع می‌کنیم. نماز، روزه و... را همه متدینین قبول داریم، اما تفاوت ما با بقیه کسانی که همه اینها را تبلیغ می‌کنند، ولی در عرصه حیات اجتماعی نیستند، چیست؟ در این جا صحبت بر سر این است که آیا دین می‌تواند در عرصه حیات اجتماعی دخالت کند که در واقع دو گونه دخالت داریم؛ یکی آنچه حاصل آن در افغانستان ظهور کرده است و دیگری آنچه در ایران وجود دارد».

وی تاکید کرد: «ایران پیشنهاد جمهوری اسلامی را داد و در این چارچوب برای انتخابات ودخالت مردم درسرنوشت خودشان احترام قائل است و این مهمترین اصل در عرصه حیات اجتماعی ما بوده است. یکی از مهمترین محورهای اصلاح طلبی نیز دفاع از حقوق مردم، حضور مردم و آزاد بودن آنها، تحمیل نکردن امور، تعیین کننده بودن مردم، مسئول بودن قدرت در مقابل آنان و مبتنی بودن قدرت بر آراء مردم است».

خاتمی با تاکید بر اینکه ما انقلاب را اینگونه فهمیده‌ایم و اصول‌گرایی در عرصه حیات اجتماعی را نیز اینها می‌دانیم و انتخابات هم عرصه بسیار مهم است، هشدار داد: «من اعلام می‌کنم رویه‌هایی که با حسن نیت یا غیر از آن، اتخاذ شده در خیلی جاها با این جهات انقلاب اسلامی و خواست تاریخی مردم و حتی روح قانون اساسی تعارض دارد، هر چند که در برخی زمینه‌ها به صورت قانون هم در آمده و نمی‌گوییم کار خلاف قانون صورت می‌گیرد».

وی ادامه داد: «محدودیت‌هایی هم که ایجاد می‌شود همه مورد احترام ما هستند، ولی اینکه نظارت را به اجرای کامل معنی کنیم و محدودیت‌هایی ایجاد کنیم و اگر کسی هم اعتراضی داشته باشد، همان کسانی که همه کاره قضیه هستند، داوری قضیه را هم به عهده داشته باشند، با معیارهای قانون اساسی، انقلاب و امام(ره) سازگار نیست».

سید محمد خاتمی تاکید کرد: «اگر هم کسی می‌گوید این اوضاع باید تغییر یابد، اتفاقا در دفاع از آن آرمان‌ها خواهان تغییر است. وقتی می‌گوییم از انتخابات نگران هستیم، بالضروره بدین معنا نیست که خدای نکرده تعداد زیادی رای باطله را به نام فرد دیگری به صندوق بریزند و یا آراء را نخوانند که البته در همه جای دنیا ممکن است این مسائل وجود داشته باشد، بلکه منظور ما این است که باید کسانی باشند که از تک‌تک آراء دفاع کنند و اگر کسانی باشند که احساس وظیفه کنند که علی‌رغم خواست مردم و برای اینکه جواب خدا را بدهند و به خیال خود به وظیفه دینی عمل کنند، این امر ایجاد مشکل می‌کند».

رئیس جمهور سابق کشورمان طرح این بحث که آیا در عرصه انتخابات عدالت حکم‌فرما است؟ تصریح کرد: «ما وقتی از آزادی انتخابات می‌گوییم، بیشتر آن مربوط به قبل از انتخابات است و همه آن مربوط به شمارش آراء نیست. بر فرض که رای گیری دقیق باشد و یک رای هم جابجا نشود، اما قبل از آن زمینه عرضه افکار کاندیداها به مردم مساوی است»؟

وی تاکید کرد: «امروز همه امکانات مادی، معنوی، اجرایی و اداری در اختیار بعضی‌ها است و همان‌گونه که گفتم آنها نیازی به داشتن ستاد ندارند و در مقابل بعضی‌ها هم در محرومیت کامل به‌سر می‌برند و برای پیدا کردن محلی برای سخنرانی هم با مشکل مواجه می‌شوند و در همان جاهایی هم که امکان سخن گفتن پیدا می‌کنند، با شلوغی و ناامنی مواجه می‌شوند».

خاتمی ادامه داد: «کاندیداها حرف خود را چگونه به مردم برسانند؟ مهم‌ترین محلی که می‌تواند حرفها را به گوش مردم برساند، صدا و سیما است. اگر تمام رسانه‌های موجود را با مخاطب چند میلیونی صدا و سیما مقایسه کنیم و امکانات وسیعی که در اختیار آن قرار دارد و با تیراژ وسیع بدون دغدغه هزینه منتشر می‌شود، در این سو تمام مطبوعات ما با همه اختلاف سلایق فکر نمی‌کنم بیش از 200 هزار نسخه تیراژ داشته باشند».

وی با بیان اینکه این نامساوی بودن امکانات برای ما مشکل است، گفت: «وقتی می‌گوییم انتخابات باید به درستی برگزار شود، یکی از موارد آن هم همین است. فوراً ما را متهم نکنند که می‌گوییم در انتخابات تقلب می‌شود و آراء جابه‌جا می‌گردد. اگر آن مسائل هم باشد، موضوعات دیگری هم مهم است و طبعاً کسانی که بر سر صندوق‌ها حاضر هستند و نقش تعیین کننده دارند، باید حتی الامکان انسانهای بی‌طرفی باشند که ما شک داریم افراد بی‌طرفی بتوانند بیایند».

رئیس سابق قوه مجریه ادامه داد: «قانون مشخص کرده است که معتمدان جامعه باید مجریان انتخابات باشند و کسانی هم باید تائید کنند که این افراد معتمد هستند یا خیر و در این جهت باید از جریانات، تشکل‌ها، معتمدان محل و... جمع شوند و از میان خود افرادی را انتخاب کنند. اگر هم بخواهیم واقع بینانه به مسائل نگاه کنیم، کسانی باید صلاحیت‌ها را تعیین کنند که معتمدان مردم باشند، نه اینکه به کس دیگری حق وتو بدهیم یا اینکه اصلا این مساله را قبول نداشته باشیم».

سید محمد خاتمی تاکید کرد: «اصلاً معتمدان مجریان واقعی انتخابات باید باشند. وزارت کشور تدارک کننده انتخابات است و از نظر تئوریک این مساله مشخص است، اما آیا معتمدان، به عنوان انسانهای بی‌طرف یا افراد مرکب از همه گرایشات موجود با سلامت نفس و صداقت انتخاب می‌شوند؟ اگر اینگونه بود که ما مشکلی نداشتیم. این مسائل جدا باید مورد توجه دولت قرار گیرد».

وی خاطرنشان ساخت: «البته در دولت اصلاحات هم ما در جاهایی کوتاهی کردیم یا نتوانستیم انجام دهیم و در بعضی جاها هم اوضاع تا این حد متصلب نشده بود که ایجاد حساسیت کند و امروز یکی از اموری که باید برای تامین آینده اصلاح شود، همین چیزها است که در انقلاب و قانون اساسی هم بوده و هست و تا این اندازه برای آنها خون داده شده است».

رئیس بنیاد باران در ادامه دیدار با اعضای ستاد 88 با تاکید بر اینکه در این میان؛ یک راه بسته نیست و آن هم حضور مردم است، گفت: «حضور مردم می‌تواند همه معادله‌ها را به هم بزند و اگر این حضور کم باشد، خود به خود یک سقف رای برای یک طرف وجود دارد که در غیبت یا حضور کم مردم کارساز می‌شود».

خاتمی با تاکید کرد: «ما می‌دانیم تمام تبلیغات، هزینه‌ها و مصرف ارزش‌ها و امکانات برای رای گیری که صورت می‌گیرد و کارهایی که برای کسانی که به‌خصوص از نظر مالی دارای امکانات ضعیف هستند صورت می‌گیرد، اموری غیر عادلانه و حتی در معنای عمیق آن غیر‌قانونی است ولی می‌دانیم رای کسانی که این اقدامها را می‌کنند دارای سقفی است و امکان ندارد بالاتر از آن برود».

وی افزود: «بنده با قطعیت این حرف را می‌زنم و تمام نظرسنجی‌ها هم آن را نشان می‌دهد. این سقف اگر در غیبت مردم باشد، کارگر می‌افتد، ولی اگر مردم حضور یابند این سقف چیزی را تعیین نمی‌کند و ما باید کاری کنیم که مردم بیایند و البته مواردی بوده است که نتایج بر خلاف میل بعضی‌ها بوده است، ولی این نتیجه وقتی حاصل شده است که مردم با اشتیاق به صحنه آمده‌اند و رای داده‌اند که تاثیر گذار بوده است».

وی تصریح کرد: «امروز هم باید هدف اصلی ما این باشد که مردم به صحنه بیایند. بنده هم برای اینکه این اشتیاق در مردم ایجاد شود و بدانند که باید به صحنه بیایند، تلاش می‌کنم».

سید محمد خاتمی با بیان اینکه فعالیت چند صد هزار نفری هم که در این تشکل‌ها حضور دارند، در عرصه ملی بسیار می‌تواند مهم باشد و اینترنت هم می‌تواند اثرگذار باشد، گفت: «گرچه کاربران اینترنت درصد قابل توجهی از کسانی که رای می‌دهند را تشکیل نمی دهد و خیلی از آنها هم به خاطر تحلیل و فکر خودشان اگر این امکانات ارتباطی هم نبود، تصمیمشان مشخص بود، ولی می‌تواند آگاهی را در جامعه تزریق کند».

وی ابراز امیدواری کرد که این انتخابات انتخابات خوبی باشد و در آینده هم بیندیشیم و ببینیم که با این تشکلهای موجود مانند موج، ستاد88 ، یاری و... برای ارتقاء جامعه چه تلاشهایی می‌توانیم انجام دهیم.

سید محمد خاتمی در خصوص اجماع در میان اصلاح طلبان اظهار داشت: «اگر مردم حضور بالایی داشته باشند، تعدد کاندیداها را مضر نمی‌دانم، حتی اگر تعدد کاندیداها در جهت جذب نظر بیشتر مردم برای حضور گسترده‌تر در صحنه باشد، این مساله هیچ مشکلی ایجاد نمی‌کند، ولی اگر قرار است انتخابات بی‌رونق باشد و حضور کم باشد، حتما تعدد کاندیداها مضر است».

وی ابراز امیدواری کرد: «با تدبیری که بزرگان ما دارند، کار را به جلو ببریم و اصلا در اینجا صحبت این نیست که یک نفر شایسته‌تر است و دیگری کمتر شایسته است. همه شایسته و خوب هستند و علاوه بر این مساله اصول و چارچوب‌های اصلی اصلاحات است که مورد قبول باشد. ما اصلا توقع نداریم که همه مانند ما فکر کنند. اما این توقع را داریم که اگر اصلاحات یک حرکت ریشه دار در جامعه ما است، ولو با قرائت ما، موانع پیش روی آن برداشته شود و هر دولتی که می‌آید برای جریان اصلاحات بستری را باز کند».

خاتمی افزود: «توقع حداقلی ما این است که موانع موجود برداشته شود، ولی در جهتی حرکت شود که ما قبول داریم درست است و به نفع کشور است و کسی هم توقع ندارد که همه آرمان‌ها یک شبه تحقق یابد».

رئیس بنیاد باران با بیان این نکته که علاوه بر شایستگی‌های دینی، سیاسی، اجتماعی و اصلاح طلبانه، واقعا شانس موفقیت در این انتخابات یک اصل مهم است، تاکید کرد: «اگر من می‌گویم، بنده در صحنه نباشم و فلانی باشد، دلیل بر این نیست که یکی خوب و دیگری بد است، بلکه همه خوب هستند. اما اگر هدف ما تغییر مثبت در چارچوب‌های مورد اعتقاد ما باشد، شانس موفقیت هم یک اصل است که باید مورد توجه باشد و در این مسیر حرکت کنیم».

وی افزود: «مهم هم این است که مردم با تمام وجود وارد عرصه شوند و اگر بنده گفتم، یا من یا مهندس موسوی، به این معنا نیست که همه حقانیت و شایستگی میان من و ایشان منحصر است و دیگران واجد آن نیستند».

خاتمی تاکید کرد: «من فکر می‌کردم در موقعیت موجود لزومی ندارد با بودن مهندس موسوی در صحنه بمانم. دوستان هم باید سعی کنند با اختلافاتی که ممکن است پیش بیاید، نگرانی‌ها کم شود، ولی باید برای موفقیت در انتخابات برنامه‌ریزی کنیم. نه اینکه فقط انجام وظیفه کنیم و بگذاریم هر چه می‌خواهد پیش بیاید».

وی ابراز امیدواری کرد که نتیجه‌ای حاصل شود که حسرت نخوریم و این حسرت را بعضی اوقات دیگران بر ما تحمیل می‌کنند و بعضی اوقات هم خودمان برنامه ریزی نمی کنیم و باید خودمان را ملامت کنیم».
وی خاطرنشان ساخت: «فعلا در این موقعیت باید در جامعه شور ایجاد کنیم و بنده هم در حد خودم، هر کاری که از دستم بر می‌آید حاضرم انجام دهم».

سید محمد خاتمی در پایان دیدار با اعضای ستاد 88 ابراز امیدواری کرد: «این جریان در آینده قوی تر، پایدار تر و ماندگار تر در جامعه حضور داشته باشد.

در ابتدای این دیدار سید شهاب الدین طباطبایی رییس ستاد 88 به تشریح وضعیت موجود و چگونگی حمایت این ستاد از مهندس موسوی پرداخت و در ادامه نیز چند تن از اعضای ستاد 88 به بیان گزارش و دیدگاههای خود پرداختند.

همچنین در ابتدای این دیدار سید محمد خاتمی به عضویت افتخاری ستاد 88 درآمد و سایت ستاد 88 نیز توسط وی آغاز به کار کرد.