باید و نباید‌های کابینه پزشکیان؛ از حضور اصولگرایان معتدل تا دوری از پیرمرد‌ها و لپ لپی‌ها
پس از به پایان یافتن رقابت‌های چهاردهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری، کار رئیس‌جمهور منتخب در عرصه وعده و استراتژی‌های انتخاباتی به پایان رسید و حالا زمان فراهم کردن بستر مناسب برای عمل به وعده‌ها رسیده است و چنین بستری جز با انتخاب وزرای کارآمد میسر نسیت.
جدیدترین اقدام پزشکیان در این راستا، ارسال نامه‌ای به احزاب اصلاح‌طلب برای انتخاب وزرای کابینه است. در نامه محسن حاجی میرزایی که مسئولیت تغییر و تحول نهاد ریاست‌جمهوری را بر عهده دارد خطاب به دبیران کل احزاب اصلاح طلب آمده‌است: «دکتر مسعود پزشکیان برای انتخاب با صلاحیت‌ترین همکاران در دولت چهاردهم (اعم از وزرا، معاونان و روسای سازمان‌های بزرگ دولت) به مشورت و مشارکت انجمن‌ها و نهاد‌های علمی و تخصصی، سازمان‌های مردم نهاد و احزاب باور دارد. به همین منظور ساز و کار شفافی تعیین شده که با مشارکت نمایندگان این نهاد‌ها و بر اساس شاخص‌های تعیین شده تواناترین اعضای کابینه پیشنهاد و انتخاب شود.»
از هفته گذشته و پس از پیروزی پزشکیان در انتخابات ۱۴۰۳، گمانه زنی‌های متعددی پیرامون کابینه وی در محافل سیاسی و فضای مجازی دست به دست می‌شود که نامه فوق و پیام تکذیبه اینستاگرامی محمد جواد ظریف نشان می‌دهد هنوز نام فرد یا افرادی برای حضور در کابینه پزشکیان قطعی نشده است.
مرور سازکار معرفی وزرای پیشن‌های دولت‌ها در ادوار مختلف حاکی از تعیین یک کمیته مرکزی جهت بررسی گزینه‌ها و در نهایت ارائه یک لیست به رئیس‌جمهور منتخب برای معرفی به مجلس است.
رئیس دولت نهم، در اولین حکمش، محمد جواد ظریف را که نقش فعالی در کمپین‌های انتخاباتی وی داشت به عنوان رئیس شورای دوره انتقال دولت چهاردهم منصوب کرد. علاوه بر این پزشکیان در نامه‌ای شاخص‌های ۱۸ گانه‌ای را برای انتخاب وزرای پیشنهادی تعیین کرده است تا کارکارگروه‌های تخصصی بر اساس این شاخصه‌ها گزینه‌های نهایی را انتخاب کنند. علی عبدالعلی‌زاده، علی ربیعی، علی طیب‌نیا، رضا صالحی امیری و محمدجواد ظریف از جمله افرادی هستند که در فضای رسانه‌ای از آن‌ها برای بررسی وزرای پیشنهادی یاد می‌شود.
بر اساس همین عرف سیاسی، دولت سیزدهم دست به راه اندازی سامانه‌ای به نام سامانه «یاران رئیسی» زده بود، اما در کنار این سامانه افرادی مانند یاسر جبرائیلی و مقداد نیلی در معرفی وزرا نقش فعالی داشتند. حسن روحانی نیز بعد از پیروزی در انتخابات ۱۳۹۲ کارگروهی متشکل از علی یونسی، مرحوم علی‌اکبر ترکان، محمدرضا نعمت‌زاده، اسحاق جهانگیری، حسام‌الدین آشنا و حسین فریدون برای گزینش وزرا تشکیل داده بود.
تشکیل کمیته گزینش وزرا اگر چه فی‌نفسه امری عرفی و مورد پذیرش جناح‌های مختلف است، اما آن‌چه در نهایت اهمیت دارد معرفی وزرایی است که توانایی لازم برای تشکیل یک کابینه قوی را داشته باشند.
برای تشکیل چنین کابینه‌ای رعایت چند نکته ضروری است که در ادامه می‌آید:
۱) لزوم پرهیز از «مجاهدان شنبه»؛ مگسان گرد شیرینی که دولت را به زمین می‌زنند
بلافاصله پس از اعلام نتایج انتخابات ۱۵ تیر۱۴۰۳، بسیاری از اطرافیان رئیس‌جمهور منتخب، درباره خطر سوءاستفاده افرادی که در کارزار انتخاباتی پزشکیان نقشی نداشتند، اما پس از پیروزی وی ممکن است وارد عرصه سهم‌خواهی شوند، هشدار دادند. حضور چنین افراد فرصت‌طلبی در ادوار مختلف به کرات دیده شده و کابینه پزشکیان نیز در صورت غفلت، از حضور چنین افرادی مصون نخواهد بود.
محمد فاضلی، مشاور فرهنگی پزشکیان، اولین کسی بود خطر مجاهدان شنبه را به ئیس‌جمهور منتخب گوشزد کرد. وی فردای انتخابات ۱۵ تیر در متنی هشدارآمیز خطاب به پزشکیان نوشت: «اگر از خطر مجاهدین شنبه اجتناب نکنی و رویه روشن و شفافی برای برگزیدن کابینه‌ای متخصص، باتجربه، پاکدست، و دارای بینش روشن درباره مشکلات کشور نداشته باشی، خیلی زود زمین می‌خوری.»
احمد زیدآبادی، روزنامه نگار و فعال سیاسی با استفاده از لفظ مراقبت «چهارچشمی» از گروه موسوم به مجاهدان شنبه به پزشکیان توصیه کرده است: «هیچ مجاهدی را نباید به صرف مجاهد بودنش در پستی گماشت که اهلیت و شأنیت و تخصص آن را ندارد، حال این مجاهد چه مجاهد واقعی صحنۀ کارزار باشد و چه مجاهد دروغین روز شنبه! دکتر پزشکیان باید چهارچشمی مراقب این نوع افراد باشد و بدون هرگونه حجب و ملاحظه‌ای آن‌ها را از کابینه‌اش دور سازد.».
اما تندترین تعبیر را علی نظری، نماینده ادوار مجلس درباره سهم‌خواهان فاقد تلاش و شایستگی به کار برده است. وی نوشته است: «این مگسان بزرگترین خصیصه‌شان فرصت‌طلبی و جاه‌طلبی است منتظر فرصت ماندند تا در صورت پیروزی پزشکیان به جلوی صف بیایند و سهم خود را دریافت کنند.»
۲) جلوگیری از سهم‌خواهی اعضای کمیته‌های تخصصی به علت تعارض منافع
در عالم تئوری، تشکیل کمیته‌های بررسی صلاحیت و گزینش وزرای پیشنهادی امری معقول در جهت تحقق شایسته‌سالاری و تشکیل دولتی برآمده از تمام نیروهای متخصص است، اما در میدان عمل ممکن است برخی از افرادی که در این کمیته‌ها حضور دارند، با بهره‌گیری از رانتی که دارند موجب معرفی افراد غیرمتخصص به رئیس‌جمهور و شکل‌گیری دولتی ضعیف شوند که صرفا یک شرکت سهامی متشکل از احزاب گوناگون است.
یکی از مشاوران پزشکیان در زمینه لزوم پیشگیری از سهم‌خواهی اعضای کمیته بررسی انتخاب کابینه وی نوشته است: «کمیته‌های تخصصی انتخاب وزرا و همکارانش در هیئت دولت را تشکیل داده تا وعده ایشان مبنی بر انتخاب متخصصان و کارشناسان، محقق شود. کمیته‌های تخصصی تشکیل شده‌اند تا بساط تعارض منافع برچیده شود.»
محمد فاضلی در ادامه آورده است: «قرار نیست رئیس کمیته‌ها یا اعضای کمیته‌ها خودشان نامزد باشند. اگر کسی نامزد گرفتن سمت است، نباید حتی حق شرکت در یک جلسه کمیته را داشته باشد. قرار نیست کسی رئیس کمیته باشد، و مباحث کمیته را به سمتی هدایت کند که خودش دست آخر نامزد اصلح! شناخته شود.»
۳) پرهیز از انتخاب چهره‌های تکراری و افراد مسن
بهره‌گیری از ظرفیت نیروهای جوان و کارآمد به جای افراد مسن که فاقد ایده‌های بکر و خلاقانه هستند یکی دیگر از هشدار‌هایی است که بسیاری از کنشگران سیاسی و حتی اطرافیان پزشکیان به وی داده‌اند. محمدجواد ظریف در بخش از ویدئویی که امروز درباره روند انتخاب وزرای دولت چهاردهم منتشر کرده، گفته است: «کارگروه‌های ما روسا و دبیرانی دارند که همه دبیران از جوانان زیر ۴۰ سال و عموما زیر۳۰ سال هستند. این روند را شروع کردیم و اکنون به مراحل خوبی رسیدیم.»
رئیس شورای راهبردی انتقال دولت چهاردهم در دامه این ویدئو در واکنش به لزوم عدم استفاده از افراد مسن و چهره‌های تکراری در ترکیب کابینه پزشکیان گفته است: «قرار است حاصل کار ما که به رئیس جمهور ارائه خواهد شد شامل ۶۰ درصد افرادی خواهد بود که سن آن‌ها از ۵۰ الی ۵۵ پایین‌تر است. ۶۰ درصد آنان برای بار اول که وارد هیات دولت می‌شوند. حالا نه این‌که ۶۰ درصد زیر ۵۰ سال باشند و همان ۶۰ درصد نیز بار اولشان باشد. ممکن است ۶۰ درصد بار اولشان باشد و یک ۶۰ درصد دیگر یعنی اگر شش تا پیشنهاد می‌کنیم، سه نفر زیر ۵۰ سال باشد و سه نفر از آنان بار اولشان باشد.»
سخنگوی دولت اصلاحات نیز در توئیتی به پزشکیان توصیه کرده است به جای افراد مسن، نسل نو را وارد کابینه دولت نهم کند. عبدالله رمضان‌زاده نوشته است: «قبول کنیم پیرمرد‌هایی مثل من، که هریک در دولت‌های گذشته نقشی داشته‌ایم، در وضع نابسامان کنونی کشور قاصر یا مقصر بوده‌ایم. پس اکنون دور و بر پزشکیان را شلوغ نکنیم و بگذاریم خود او، با نسلی جدید از جوانان و زنان امید را در دل مردم، برای سامان امور، زنده نگاه دارد.»
علاوه بر هشدار‌های مکرر درباره دوری از چهره‌های مسن و افرادی که همواره در دولت‌های متعدد حضور داشته‌اند، یکی دیگر از هشدار‌هایی که این روزها، از سوی مشاوران پزشکیان پرتکرار شده، عدم استفاده از افراد فاقد صلاحیت و ناکارآمد در چینش کابینه در جهت پیشگیری از هدر رفتن اعتماد مردم به رئیس جمهور منتخب است. اعتمادی که بزرگترین سرمایه اجتماعی وی است و بناست تا با تشکیل کابینه‌ای که توانایی لازم برای حل مشکلات مردم را دارد بر این اعتماد افزوده شود.
محمد فاضلی که در روز‌های پس از پیروزی پزشکیان در تویت‌ها و یادداشت‌های مکرر، آفات احتمالی کابینه آتی را به وی یادآور می‌شود، از افراد ناکارآمد تحت عنوان «افراد لپ لپی» یاد کرده و نوشته است: «خطرناک‌ترین سلاحی که ایران را تهدید می‌کند، لپ لپ است، لپ لپ حاوی آدم‌هایی است بزرگترین تهدید امنیت ملی هستند. آقای پزشکیان آدم‌های لپ لپی اعتماد به/ و سرمایه اجتماعی شما را نابود می‌کنند.»
۴) استفاده از چهره‌های اصول‌گرای معتدل برای تشکیل دولت وفاق ملی
پزشکیان در دوران کارزار انتخاباتی‌اش به دفعات مکرر خود را فردی فراجناحی معرفی کرد و از لزوم وفاق و وحدت ملی سخن گفت. بر این اساس حالا ناظران سیاسی منتظر هستند تا ببینند وی چگونه شعار وفاق ملی را عملی می‌کند؟ یکی از ابزار‌هایی که می‌تواند به رئیس‌جمهور نهم در اجرایی کردن وعده‌اش کمک کند بهره‌گرفتن از نیروهای میانه‌روی اصول‌گرا در کابینه‌اش است تا از سویی تمام احزاب سیاسی معتدل در اداره کشور سهم داشته باشند و از سوی دیگر حضور چنین افرادی ترمزی برای پیشگیری از برخی تندروی سیاسی باشد.
در همین راستا ظریف در بخش دیگری از ویدئویی که صبح امروز منتشر کرده، گفته است «بلافاصله پس از اعلام نتایج انتخابات شورا جلسات منظمی داشته است. ابتدا سنجه‌های ضروری برای نامزد‌های عضویت در هیات دولت را تعیین کرده است.
سپس این سنجه‌ها را برای انجمن‌های علمی، انجمن‌های صنفی، احزاب و شخصیت‌ها ارسال کرده است. جالب است اطلاع داشته باشید که این احزاب شامل احزاب مخلف هم هست و شخصیت‌ها شامل رقبای انتخاباتی آقای پزشکیان نیز می‌شود؛ چراکه این دولت معتقد به وفاق است. معتقد به دولت وحدت ملی است.»
عباس عبدی، فعال سیاسی نیز در یادداشتی ضمن توصیه به پزشکیان در به کارگیری چهره‌های معتدل اصول‌گرا نوشته است: «پزشکیان می‌تواند با نادیده گرفتن اقلیت تندرو بقیه اصولگرایان را در چینش کابینه مشارکت دهد و نوعی وفاق ملی را به نمایش بگذارد.»
۵) توصیه‌های ائمه جمعه به پزشکیان درباره کابینه دولت چهاردهم
به موازت توصیه‌های محافل و کنشگران سیاسی به رئیس‌جمهور منتخب درباره گزینش افراد کارآمد برای تشکیل کابینه قوی، بسیاری از ائمه جماعات سراسر کشور نیز یکی از محور‌های خطبه سیاسی نماز جمعه ۲۲ تیر ۱۴۰۳ را به توصیه درباره لزوم افراد شایسته در کابینه دولت جدید اختصاص دادند.
حجت‌الاسلام سید احمد خاتمی، امام جمعه تهران، در واکنش به معیار‌های ۱۸ گانه پزشکیان گفت: «یک شاخصی که من بر آن تاکید دارم این است که از رئیس جمهور منتخب می‌خواهم دعوای دوگانه «تعهد و تخصص» دوباره بعد از ۴۵ سال باب نشود چرا که به لطف خدا در این ۴۵ سال به اندازه کافی متخصص متعهد داریم؛ معیار‌های ۱۸ گانه عالی هستند، اما دوگانه «تعهد و تخصص» مطلقاً به مصلحت کشور نیست.»
حجت‌الاسلام احمد مطهری اصل، امام جمعه تبریز که به تازگی جانشین شهید آل‌هاشم شده است نیز در خطبه‌های نمازجمعه این شهر ضمن تاکید بر لزوم استفاده رئیس‌جمهور دولت نهم از تمام افرادی که آماده خدمت به انقلاب هستند، گفته است: «همه ما در خدمت رئیس جمهور منتخب هستیم و باید برای سر افرازی انقلاب اسلامی کنار ایشان باشیم.»
حجت‌الاسلام سید مهدی قریشی، امام جمعه ارومیه با اشاره به انتخاب پزشکیان به ریاست جمهوری ایران توسط مردم خاطر نشان کرد: «پزشکیان فردی رزمنده، متدین، آشنا به معارف دینی است انتظار می‌رود با این پیش زمینه‌ها، کابینه‌ای مدیر و مدبر در شأن ایران اسلامی را انتخاب کند تا مشکلات کشور را حل کنند.»
حجت‌الاسلام سید ابوالحسن مهدوی نیز در خطبه‌های نماز جمعه این هفته اصفهان با اشاره به در نظر گرفتن اصل شایسته‌سالاری در انتصابات اظهار کرد: «رعایت این اصل باید به نحوی مورد توجه گیرد که افراد توانمندی که وظایف خود را به خوبی انجام دادند به فعالیت خود ادامه دهند، همچنین ضرورت دارد رئیس جمهور منتخب کابینه خود را از افرادی تشکیل دهد که انقلابی باشند و با ارزش‌های انقلاب و مقام معظم رهبری زاویه نداشته باشند.»
منبع: ایسکانیوز
