موانع ورزشی افراد ناتوان جسمی کدامند؟

یافته‌ها حاکی از آن است که فعالیت بدنی آثار مثبت و معناداری بر سلامت جسمانی، روانی و اجتماعی افراد غیر معلول دارد و ابزاری کارآمد در ارتقاء کیفیت زندگی و اثرگذار بر سبک زندگی سالم محسوب می‌شود، بنابراین گذران اوقات فراغت با ورزش، برای معلولین از اهمیت بیشتری حتی نسبت به غیرمعلولین برخوردار است چنانچه ورزش برای افراد غیر معلول امری نه چندان ضروری و برای معلولین امری ضروری محسوب می‌شود. به‌همین سبب یکی از ضروری‌ترین روش‌های گذران اوقات فراغت معلولین، پرداختن به ورزش و فعالیت بدنی است؛ چراکه به‌وسیله ورزش می‌توان هرچه بهتر و بیشتر به این افراد کمک کرد تا بتوانند به‌طور مستقل، بدون کمک دیگران و نیز بدون احساس سربار بودن برای جامعه و یا منزوی شدن، به زندگی عادی خود ادامه دهند. آنچه مسلم است اهمیت بالای ادراک و نگرش معلولین نسبت به موانع و مزایای مشارکت در فعالیت بدنی است و این موضوع عاملی اثرگذار بر تصمیم‌گیری‌های آنان جهت شرکت در فعالیت‌های منظم و سلامت محور محسوب می‌شود.

اگرچه استفاده‌کنندگان از ویلچر، افراد کم‌بینا و سایر افراد دارای ناتوانی حرکتی و جسمی به ورزش مداوم نیاز دارند، اما اغلب تمرین کردن برای آنان سخت است. در بسیاری از موارد، آنان نمی‌توانند به تجهیزات ورزشی و تمرینی «تطبیقی» یعنی ماشین‌ها، وزنه‌ها و سایر وسایلی که برای سهولت استفاده توسط افراد دارای معلولیت، اصلاح یا مهندسی شده‌اند، دسترسی داشته باشند. هزینه‌های بالا، منحنی‌های یادگیری شیب‌دار و دسترسی محدود استفاده از آن‌ها را در تنگنا قرار می‌دهد.

برای رسیدن به این نتیجه، الکساندرا جیمیسون از دانشگاه تگزاس در آرلینگتون آمریکا با هلارا ویجسوندارا که مانند او محقق فناوری‌های زیست پزشکی است، همکاری کرد تا دریابد چه چیزی بر سر راه این افراد قرار دارد. آنان بیش از ۴۰ محصول و بیش از ۲۰ مقاله که محققان در این زمینه منتشر کرده‌اند را بررسی کردند. یافته‌های تحقیق آنان در مجله ناتوانی و توانبخشی: فناوری کمکی(Disability and Rehabilitation: Assistive Technology) منتشر شده است.

دسترسی محدود

چهار نوع ابزار آمادگی جسمانی تطبیقی در بازار وجود دارد که شامل تجهیزات تمرینی و لوازم جانبی، دستگاه‌های ورزشی، تجهیزات ورزشی و برنامه‌های آمادگی جسمانی است. برای مثال، استفاده از ماشین‌های پارویی تطبیقی، تردمیل‌ها و تجهیزات مشابه آسان است و می‌تواند به کاربران کمک کند تا پیشرفت آمادگی جسمانی خود را پیگیری کنند.

در مورد میزان استفاده از ماشین‌های ورزشی تطبیقی، داده‌های کمی وجود دارد و باعث می‌شود باشگاه‌ها تمایلی به خرید آنها نداشته باشند. در نتیجه، تعداد کمی از باشگاه‌های ورزشی هر یک از این اقلام را دارند و بیشتر مردم نمی‌توانند خودشان این وسیله‌ها را خریداری کنند، زیرا قیمت این دستگاه‌ها به ۹۰۰۰ دلار می‌رسد.

با این حال، برخی از تجهیزات ورزشی تطبیقی به‌طور تقریبی به‌همان اندازه هزینه ندارند. به‌عنوان مثال، طناب‌های مونو، طناب‌هایی که به میله‌ای متصل می‌شوند و فردی با یک بازو می‌تواند برای طناب زدن از آن استفاده کند، اغلب قیمت زیادی ندارد. نوارهای کششی ویلچر، سیستم قابل حمل که در آن می‌توانید نوارهای الاستیک مقاوم با دسته را به ویلچر وصل کنید تا تمرینات تقویت عضلات را انجام دهید، قیمتی اندکی دارند. اگرچه می‌توان آنها را به‌راحتی خریداری کرد، اما این ابزارهای ورزشی تطبیقی در بیشتر باشگاه‌ها یافت نمی‌شوند.

در واقع، این تحقیق از گفت‌وگو با اعضای تیم بسکتبال با ویلچر، برنده مسابقات قهرمانی دانشگاه تگزاس در آرلینگتون الهام گرفته شده است. آن ورزشکاران گفتند برای غلبه بر مشکلات موجود در ورزشگاه باید خلاق باشند.

برای افرادی که آموزش ندارند، بدون راهنمایی متخصص، ورزش کردن حتی دشوارتر می‌شود. آسیب رساندن به خود بدون آمادگی مناسب یا آگاهی از نحوه استفاده ایمن از تجهیزات، به‌ویژه برای افراد دارای معلولیت، می‌تواند آسان باشد.

اگرچه گواهینامه‌های آمادگی جسمانی فراگیر موجود است، اما بیشتر مربیان آمادگی جسمانی برای تطبیق دانش خود با افراد دارای معلولیت آموزش ندیده‌اند. همچنین، تلاش‌های بسیار کمی برای طراحی فناوری دیجیتال آمادگی جسمانی، مانند دستگاه‌های ورزشی تطبیقی که به برنامه‌های بازی آمادگی جسمانی یا برنامه‌های تمرینی گروهی مجازی متصل می‌شوند، برای افراد دارای معلولیت انجام شده است اما این ویژگی‌ها بسیار مفید خواهند بود، زیرا می‌توانند به افراد کمک کنند تا نحوه ورزش کردن با معلولیت را بیاموزند، انگیزه و اعتماد به نفس خود را افزایش دهند.

موانع ورزشی افراد ناتوان جسمی کدامند؟

مشکل عمده سلامتی

۱۳ درصد از افرادی که دارای معلولیت هستند، ۲ برابر بیشتر از جمعیت عادی در معرض خطر ابتلا به دیابت، سکته مغزی و افسردگی هستند. این فقط به‌دلیل تفاوت در دسترسی به مراقبت‌های بهداشتی یا شرایط زمینه‌ای نیست بلکه به این دلیل است که آنان کمتر از آنچه نیاز دارند ورزش می‌کنند.

از هر چهار بزرگسال آمریکایی فقط یک نفر دستورالعمل‌های توصیه‌شده فعالیت بدنی را رعایت می‌کنند که شامل حداقل ۱۵۰ دقیقه فعالیت بدنی با شدت متوسط در هفته و شرکت در فعالیت‌های تقویت‌کننده عضلات حداقل ۲ بار در هفته است.

افراد دارای معلولیت حتی کمتر از این دستورالعمل‌ها پیروی می‌کنند و کمتر از یک نفر از هر ۱۰ بزرگسال دارای ناتوانی حرکتی، مقادیر توصیه شده ورزش را انجام می‌دهند. برخی می‌ترسند صدمه ببینند. برخی دیگر می‌گویند که نمی‌دانند چگونه ورزش کنند یا برای انجام آن در فضای عمومی بیش از حد معذب هستند. اکثر دستگاه‌های ورزشی باشگاه در دسترس نیستند و درخواست کمک برای استفاده از آن‌ها ممکن است باعث شود برخی احساس ناراحتی کنند.

رفت‌وآمد به باشگاه‌های ورزشی برای برخی از افراد دارای معلولیت می‌تواند دشوار باشد، به‌ویژه برای افرادی که در مناطق روستایی هستند، جایی که بعید است سالن‌های ورزشی گزینه‌های قابل دسترس داشته باشند.

راه‌حل‌های آمادگی جسمانی تطبیقی، پتانسیل بهبود سلامت کلی جسمی و روانی، کاهش انزوای اجتماعی، پیشگیری از بیماری و هدایت تغییرات اجتماعی به سمت دسترسی را دارند. با این حال، شرکت‌های بیمه هزینه تجهیزات ورزشی تطبیقی شخصی و ثبت نام در برنامه‌ها را تنها با نسخه پزشک پوشش می‌دهند.

گام بعدی

محققان هنوز درباره چگونگی یادگیری افراد دارای ناتوانی‌های جسمی و حرکتی در مورد ابزارهای ورزشی تطبیقی جدید و دسترسی به آنها اطلاعاتی ندارند و علیرغم پیشرفت‌های اخیر در فناوری ورزش، ساخت تجهیزات ورزشی مناسب برای افراد دارای ناتوانی‌های جسمی، یک بازاندیشی برای طراحان است.

الکساندرا جیمیسون توضیح داد: به‌همین دلیل است که گروه تحقیقاتی من در حال توسعه ماشین‌های ورزشی تطبیقی است که می‌تواند توسط افراد با همه توانایی‌ها، همراه با فناوری دیجیتال آمادگی جسمانی برای هدایت و پیگیری عملکرد ورزش استفاده شود. با کمک گروه مهندسان، محققان، افراد دارای معلولیت و سازمان‌هایی که به افراد دارای معلولیت خدمات ارائه می‌کنند، اولین تحقیق آزمایشی کوچک خود را در اواخر سال ۲۰۲۴ آغاز خواهیم کرد تا میزان عملکرد این ماشین‌ها را ارزیابی و برای توسعه بیشتر بازخورد دریافت کنیم.

اگر کسی بتواند از تجهیزاتی استفاده کند که برای افراد دارای معلولیت در دسترس است، هزینه‌ها را کاهش، تقاضا را افزایش می‌دهد و خرید آنها را برای سالن‌های ورزشی عمومی توجیه می‌کند.

نتیجه‌گیری

بنابراین ارزیابی ادراک موانع و نگرش افراد نسبت به فعالیت‌های حرکتی، جایگاه ویژه‌ای در پژوهش‌های کاربردی به‌خود اختصاص می‌دهد. این موانع می‌تواند به علت کمبود فضاهای ورزشی مناسب، مشکلات مالی، مشکلات مربوط به تردد، ساختار شهری و حمل‌ونقل، دید غلط عمومی نسبت به حضور معلولین در اجتماع و یا مشکلات مربوط به نداشتن همراه باشد؛ به هر حال هیچکس به‌جز خود معلولین نمی‌توانند به‌خوبی این موانع را توصیف کنند و برای این منظور باید با انجام مصاحبه با جامعه وسیعی از معلولین، نگرش و ادارکشان از موانع را مشخص کرده و با داشتن این اطلاعات سعی شود تا با دقت نظر بیشتری شرایط را برای حضور حداکثری معلولین در اجتماع و ورزش مهیا ساخت. همچنین با توجه به موانع موجود بر سر راه این افراد تلاش شود تا محیط‌ها و اماکن ورزشی جهت استفاده معلولین مناسب‌سازی شده و برای بهبود نگرش و پذیرش اجتماع در خصوص افراد معلول نیز کوشش کرد. دانستن این اطلاعات برای رفع موانع، باعث حضور بیش از پیش معلولین در عرصه‌های اجتماعی و ورزشی خواهد شد.