بازنده‌ها و برنده‌های بازی زنگزور؛ روسیه راه ایران را سد می‌کند؟
شورای امور بین‌الملل روسیه با انتشار یادداشتی مدعی شد: موضع گیری مقامات روسیه در مورد کریدور زنگزور نارضایتی تهران از مسکو در مورد پروژه‌ای که منطقه نخجوان آذربایجان را از طریق خاک ارمنستان به آذربایجان واقعی متصل می‌کند را نشان می‌دهد. به ادعای این نهاد اطلاعاتی، تهران بر یکی از بند‌های توافقنامه‌های بین المللی امضا شده توسط ارمنستان با روسیه و آذربایجان که به جنگ دوم قره باغ در اواخر سال ۲۰۲۰ پایان داد، تمرکز کرده و فعل و انفعال‌هایی، چون مانور‌های نظامی مشترک بین واشنگتن و ایروان و فعالیت‌های نظارتی غرب در ارمنستان را (به ادعای این موسسه) پر رنگ قلمداد نمی‌کند.
چرا زنگزور برای ایران با اهمیت است؟
به ادعای این موسسه مطالعاتی، رسانه‌های ایرانی در مورد خطراتی که تهران در صورت اجرای این پروژه و افتتاح کریدور با آن مواجه خواهد شد، بحث کرده‌اند. براساس استدلال تحلیلگران ایرانی، ایران با از دست دادن ادعایی زنگزور مزیت راهبردی خود در روابط میان ترکیه و کشور‌های آسیای مرکزی از دست خواهد داد و برای دسترسی به کشور‌های اروپایی به ترکیه و آذربایجان وابسته خواهد شد. در گذشته، آذربایجان برای تامین کالا و گاز منطقه خودمختار نخجوان که بین ایران، ارمنستان و ترکیه قرار دارد، به حریم هوایی و خاک ایران متکی بود. با این حال، رویکرد ترکیه در مورد خط لوله گاز جدید برای تامین نخجوان به این معنی است که این اهمیت ژئوپلیتیکی برای آذربایجان کم رنگ شده است. (ادعایی) علاوه بر این، انتظار می‌رود که پویایی روابط دوجانبه به نفع باکو تغییر کند. به ادعای ناظران، برخی از نگرانی‌های ایران در مورد کریدور زنگزور، به ویژه از دست دادن اهرم‌هایش در برابر آذربایجان و ترکیه، ممکن است موجه باشد. با این حال این موضوع را باید در چارچوب وسیع منطقه‌ای نگریست. نکته قابل تامل (ادعایی) این است که کریدور زنگزور تحت نظارت و کنترل روسیه خواهد بود، به ویژه با توجه به همکاری‌های امنیتی طولانی مدت تهران و مسکو. مرزبانان روسی ده‌ها سال است که در امتداد مرز ایران و ارمنستان مستقر هستند و به ادعای این نهاد رسانه‌ای، این حضور هیچگاه تهدیدی برای امنیت ایران نبوده است. تهران ممکن است از موضوع کریدور زنگزور به عنوان دستاویزی برای ابراز نارضایتی خود از روسیه در مورد مسائل غیرمرتبط با قفقاز استفاده کند. (ادعایی)
معادلات قفقاز پیچیده‌تر می‌شود!
به ادعای شورای امور بین‌الملل، قفقاز جنوبی میدان نبرد قدرت‌های بین المللی رقیب مانند روسیه، ترکیه و غرب است. با توجه به نزدیکی جغرافیایی و تاریخ پیچیده این منطقه، منافع ملی، قومی و ژئوپلیتیکی قفقاز شاید گا‌ها با منافع ایران تلاقی کرده و محاسبات را پیچیده‌تر کند. این وضعیت به دنبال تلاش ایران برای افزایش نفوذ خود در برابر ترکیه در آذربایجان رخ می‌دهد. به ادعای این موسسه اطلاعاتی، روسیه همچنین در حفظ توازن قوای منطقه‌ای نقش مهمی ایفا می‌کند و همین مقوله موجب شده تا تهران و مسکو در باب بسیاری از مسائل هم‌صدا شوند. ایران در برای شکل دادن به سیاست خارجی خود در قبال همسایه نزدیک خود، قفقاز جنوبی، با چالش‌هایی مواجه است و می‌بایست منافع متضادی را محقق کند. از یک سو، هدف تهران افزایش نفوذ اقتصادی و سیاسی خود در منطقه است، اما تحریم‌های بین‌المللی توانایی این بازیگر را برای انجام این کار محدود می‌کند. از سوی دیگر، ایران تلاش دارد تا روابط خود با ارمنستان را متعادل کرده و از تشدید تنش با آذربایجان در میان تنش‌های منطقه‌ای، چالش‌های درهم تنیده و نفوذ فزاینده اسرائیل اجتناب کند. همزمان اسرائیل در تلاش برای تقویت روابط خود با آذربایجان، به ویژه در حوزه همکاری‌های نظامی و اطلاعاتی است.
ایران در میانه شراکت آذربایجان و روسیه
این موسسه مطالعاتی در ادامه مدعی است، ایران در شراکت قوی بین روسیه و آذربایجان با چالشی روبروست، زیرا مسکو حامی نظامی و اقتصادی باکو است و به ادعای ناظران این گزاره فضای مانور ایران را محدود می‌کند. ترکیه همچنین با حمایت از آذربایجان و تقویت روابط خود با گرجستان و گسترش نفوذ خود در منطقه، رقیبی برای ایران محسوب می‌شود. علاوه بر این، همکاری سه جانبه بین باکو، آنکارا و تفلیس در انرژی و سایر بخش‌ها، تنش‌های منطقه‌ای را تشدید کرده و تلاش‌های ایران برای دستیابی به اهداف خود را پیچیده می‌کند. شورای امور بین الملل روسیه در ادامه این یادداشت ادعایی آورد، در حالی که ایران روابط مستحکمی با ارمنستان دارد، هنوز نتوانسته آذربایجان را وارد حوزه نفوذ منطقه‌ای خود کند. (ادعایی) در چنین پس زمینه‌ای، تنش با مسکو یک بازی پیچیده دیپلماتیک را آشکار می‌کند و موجب خواهد شد تا تهران از منظر دیپلماتیک به شکل ماهرانه‌ای مانور دهد. در حالی که ایران به دنبال سرمایه گذاری در شرایط بین‌المللی برای دستیابی به دستاورد‌های دیپلماتیک با غرب و به طور بالقوه مذاکرات در ارتباط با برنامه هسته‌ای است، اما در مدیریت روابط خود با روسیه با چالش‌هایی مواجه است.
