احتمال قطع مجدد دسترسی دانشگاه‌ها به پایگاه‌های علمی
روز ۲۰ مردادماه سال جاری، دسترسی دانشگاه‌ها به پایگاه‌های علمی بین‌المللی بعد از ۵ سال به صورت آزمایشی و موقت برای دو ماه امکان‌پذیر شد.
در روز‌های پایانی سال ۱۴۰۱ با مجوز مقام معظم رهبری ۱۰۰ میلیون یورو برای تجهیز آزمایشگاه‌ها و کارگاه‌ها از صندوق توسعه ملی برداشته شد. از این مبلغ معادل ۱۰ میلیون یورو برای پرداخت بدهی به پایگاه‌های علمی در نظر گرفته شد و طی مذاکراتی سنگین، بدهی ۲۷ میلیون یورویی ۱۲ ساله، با پرداخت ۸ میلیون یورو تسویه شد.
امروز در آستانه پایان این دسترسی موقت هستیم و تا پایان هفته جاری اشتراک دو ماهه دانشگاه‌ها به پایان می‌رسد. در گفتگو با دکتر محمد حسن‌زاده رئیس ایرانداک و رئیس شورای تأمین منابع علمی کشور، جزئیات اقدامات انجام‌شده برای جلوگیری از قطع مجدد دسترسی دانشگاه‌ها به پایگاه‌های علمی را جویا شدیم.
محمد حسن‌زاده، در مورد این موضوع گفت: در این دو ماه «الزویر» با همکاری ایرانداک برای همکاران پژوهشی در دانشگاه‌ها، رؤسای کتابخانه‌ها، دانشجویان و اساتید ۷-۸ کارگاه آموزشی برگزار کرد تا کار با ابزار‌های جدید این مجموعه مانند هوش مصنوعی اسکوپوس (Scopus AI) را آموزش ببینند.
وی ادامه داد: در نهایت ما از دانشگاه‌ها نیازسنجی کردیم و الان در مسیر جمع‌بندی نیاز دانشگاه‌ها هستیم و امیدواریم دانشگاه‌ها بر اساس نیاز‌های اعضای هیئت‌علمی خود تا پایان هفته درخواست خرید اشتراک خود را به ما ارسال کنند. برخی دانشگاه‌ها درخواست خرید خود را اعلام کردند و در حال جمع‌بندی هستیم.
رئیس شورای تأمین منابع علمی کشور با تاکید بر این‌که تلاش می‌کنیم چند روزی دسترسی دانشگاه‌ها را تمدید کنیم، ادامه داد: ممکن است تمدید مجدد چند روزی طول بکشد و امیدواریم بتوانیم ارتباط را به صورت خرید اشتراک برای سال آینده داشته باشیم.
وی در مورد اقدامات انجام‌شده برای تأمین مالی اشتراک پایگاه‌های علمی گفت: ما پیگیری‌های زیادی برای تأمین مالی خرید اشتراک انجام داده‌ایم و در مسیر انجام است. امیدوارم اشتراک دانشگاه‌هایی که اعلام نیاز کردند، برای یک سال آینده پابرجا بماند.
۲۰ دانشگاه بزرگ خواهان خرید اشتراک هستند
حسن‌زاده در پاسخ به این سوال که تاکنون چند دانشگاه برای خرید اشتراک اعلام نیاز کرده‌اند؟، گفت: خرید اشتراک پایگاه‌های اطلاعاتی به طور معمول توسط دانشگاه‌های بزرگ انجام می‌شود و تاکنون ۲۰ دانشگاه بزرگ خواهان خرید اشتراک پایگاه‌های علمی بین‌المللی هستند که البته توان مالی برای این‌کار را ندارند و تا پایان هفته به این تعداد همچنان اضافه می‌شود.
وی خاطر نشان کرد: در حال حاضر تنها خرید اشتراک برای دانشگاه‌های وزارت علوم را پیگیری می‌کنیم.
رئیس ایرانداک درباره چگونگی تأمین مبالغ حق اشتراک توضیح داد: علی‌الاصول مبالغ این حق اشتراک را دانشگاه‌ها باید پرداخت کنند و در دنیا به این صورت است. ولی با توجه به این‌که ممکن است دانشگاه‌ها مشکلاتی در تأمین مالی داشته باشند و این هزینه را در بودجه خود ندیده باشند، نظر تخصصی من این است که باید دولت محترم حمایت جدی از اشتراک پایگاه‌های اطلاعاتی را در دستور کار قرار دهد.
نیاز به ایجاد ردیف بودجه متمرکز برای خرید حق اشتراک
وی ادامه داد: به نظر من این حمایت برای خرید اشتراک امسال باید به صورت تأمین مالی باشد و برای سال‌های آینده نیز باید ردیف بودجه به صورت متمرکز برای خرید حق اشتراک پایگاه‌های علمی در نظر گرفته شود.
حسن‌زاده با تاکید بر این‌که تأمین مالی اشتراک پایگاه‌ها باید به صورت یک کار جمعی انجام گیرد، گفت: ما برای تأمین حق اشتراک هم با وزارت علوم و هم با دولت از طریق وزارت علوم در ارتباط هستیم. همچنین با دانشگاه‌ها نیز در ارتباط هستیم که بتوانند خودشان در تأمین مالی کمک کنند. تاکید اکید ما این است که برای سال‌های آینده ردیف بودجه متمرکز تعریف شود.
رئیس شورای تأمین منابع علمی کشور در پاسخ به این سوال که آیا این احتمال وجود دارد که دسترسی دانشگاه‌ها به پایگاه‌های علمی بین‌المللی مجدد قطع شود؟، گفت: اگر خرید اتفاق نیفتد، قطعاً اشتراک تمدید نخواهد شد. در حال حاضر دسترسی به صورت آزمایشی باز شده که خرید انجام شود و اگر مبالغ تأمین نشود و خرید انجام نگیرد، تمدید اشتراک نیز انجام نخواهد شد.
مشکل دسترسی دانشگاهیان به پایگاه‌های علمی مربوط به امروز و دیروز نیست و دانشگاه‌ها بیش از یک دهه است که با این چالش دست به گریبان هستند.
معاونان پژوهشی اسبق نیز در گذشته تاکید کرده بودند که باید برای تأمین مالی این بخش یک ردیف بودجه متمرکز ایجاد شود، ولی تاکنون این اقدام صورت نگرفته است. به طور قطع بدون در نظر گرفتن منابع مالی پایدار برای این موضوع، مشکل دسترسی دانشگاهیان به پایگاه‌های علمی پابرجا خواهد ماند.
