کشف سه سیاره که رکورد سیاره‌های فراخورشیدی را شکسته‌اند
ستاره‌شناسان با استفاده از فضاپیمای شکارچی سیاره ناسا موسوم به «ماهواره نقشه‌بردار فراخورشیدی گذران» یا «تس» (TESS)، سه سیاره هم‌اندازه زمین را کشف کرده‌اند که به دور ستاره‌های دوقلو می‌چرخند.
به نقل از اسپیس، پیش از این نظریه‌پردازی شده بود که منظومه‌های دوتایی مانع از تشکیل آرایش‌های پیچیده سیاره‌ای می‌شوند. این بدان معناست که این کشف می‌تواند نحوه تفکر ما را درباره تشکیل سیاره‌ها و پایداری آنها پس از تشکیل شدن تغییر دهد. چیزی که سیاره‌های منظومه «TOI-۲۲۶۷» را هیجان‌انگیزتر می‌کند، این است که آنها برخی از رکوردهای مربوط به سیاره‌های فراخورشیدی را می‌شکنند.
علاوه بر این، ماهیت ستاره‌ای دوتایی این منظومه که در فاصله حدود ۱۹۰ سال نوری از زمین قرار دارد، به این معناست که این سیاره‌های فراخورشیدی می‌توانند مجموعه‌های ستاره‌ای دوگانه‌ای را تجربه کنند که یادآور صحنه معروف فیلم «جنگ ستارگان: امیدی تازه» است. در آن فیلم، «لوک اسکای‌واکر» (Luke Skywalker) با خیال‌پردازی به ستاره‌های سیاره زادگاهش موسوم به «تاتوئین» (Tatooine) خیره می‌شود.
«سباستین زونیگا فرنانده» (Sebastián Zúñiga-Fernánde) پژوهشگر «دانشگاه لیژ» (ULiège) در بلژیک و از اعضای این گروه پژوهشی، گفت: تحلیل‌های ما یک آرایش سیاره‌ای منحصر‌به‌فرد را نشان می‌دهد. دو سیاره در حال گذر از یک ستاره هستند و سیاره سوم در حال گذر از ستاره همراه خود است. این باعث می‌شود TOI-۲۲۶۷ اولین منظومه دوتایی شناخته‌شده باشد که میزبان سیاره‌های در حال گذر به دور هر دو ستاره خود است.
منظومه‌های ستاره‌ای دوتایی در طیف وسیعی از شکل‌ها، اندازه‌ها و چیدمان‌ها قرار دارند. منظومه TOI-۲۲۶۷ یک «دوتایی فشرده» است. این بدان معناست که ستاره‌های تشکیل‌دهنده این منظومه در نزدیکی یکدیگر و به دور یکدیگر می‌چرخند. این نزدیکی به بی‌ثباتی گرانشی می‌انجامد که مدل‌های موجود تشکیل سیاره نشان داده‌اند به ایجاد محیط نامناسبی برای تشکیل سیاره منجر می‌شود. با وجود این، سیاره‌هایی در TOI-۲۲۶۷ شکل گرفته‌اند.
«فرانسیسکو جی. پوزوئلوس» (Francisco J. Pozuelos)، پژوهشگر «مؤسسه اخترفیزیک آندلس» (IAA-CSIC) در اسپانیا و سرپرست مشترک این گروه پژوهشی، گفت: کشف ما چندین رکورد را می‌شکند، زیرا فشرده‌ترین و سردترین جفت ستاره با سیاره‌ها شناسایی شده و همچنین اولین موردی است که در آن سیاره‌ها در حال گشتن به دور هر دو جزء ثبت شده‌اند.
پوزوئلوس و همکارانش اولین نشانه‌ها درباره این سه سیاره دوردست شبیه زمین را زمانی به دست آوردند که داده‌های ماهواره تس را با استفاده از نرم‌افزار تشخیص خود موسوم به «شرلوک» (SHERLOCK) بررسی می‌کردند. این نشانه اولیه از سیاره‌ها در منظومه TOI-۲۲۶۷، گروه را بر آن داشت تا برای مشاهدات بیشتر با چندین رصدخانه دیگر آماده شوند که عبارتند از شبکه تلسکوپ‌های رباتیک متشکل از رصدخانه جنوبی «اسپکولوس» (SPECULOOS) در «رصدخانه پارانال» (Paranal Observatory) در شیلی و رصدخانه شمالی اسپکولوس در «رصدخانه تئیده» (Teide Observatory) در اسپانیا و دو تلسکوپ «تراپیست» (TRAPPIST) در بلژیک.
پوزوئلوس گفت: این منظومه یک آزمایشگاه طبیعی واقعی برای درک چگونگی ظهور و بقای سیاره‌های سنگی در شرایط دینامیکی شدید است که پیشتر فکر می‌کردیم پایداری آنها در آنجا به خطر می‌افتد.
پرسش‌های مطرح‌شده درباره تشکیل سیاره توسط این منظومه می‌توانند موضوع پژوهشی باشند که درست در مرکز توجه «تلسکوپ فضایی جیمز وب» و نسل بعدی رصدخانه‌های زمینی قرار دارد. این رصدخانه‌ها می‌توانند به ستاره‌شناسان امکان دهند تا جرم، چگالی و احتمالاً حتی شیمی جوی سیاره‌های تازه کشف‌شده TOI-۲۲۶۷ را به طور دقیق بررسی کنند.
فرناندز گفت: کشف سه سیاره هم‌اندازه زمین در چنین منظومه دوتایی فشرده‌ای، یک فرصت بی‌نظیر است که به ما امکان می‌دهد تا محدودیت‌های مدل‌های تشکیل سیاره در محیط‌های پیچیده را کنار بزنیم و تنوع ساختار‌های سیاره‌ای ممکن در کهکشان خود را بهتر درک کنیم.
این پژوهش در مجله «Astronomy & Astrophysics» به چاپ رسید.
