ایستادگی مجلس در برابر دولت؟ شیب تند یا کند افزایش قیمت‏ها؟

آفتاب‌‌نیوز : آفتاب - فروزان آصف نخعی: دولت به دنبال آن است که هر طور شده طرح هدفمند کردن یارانه‌ها را سه‌ساله به اتمام برساند ولی مجلس سعی دارد با اجرایی کردن طرح مذکور در طی 5 سال، از فشار اقتصادی بر مردم بکاهد و فرآیند تند طرح را کند نماید. شاید بر اساس همین نگاه دولت است که در بودجه سال 89 به جای 20 هزار میلیارد تومان درآمد ناشی از حذف یارانه‌ها،‌ رقم 40 هزارمیلیارد تومان را گنجانده است. 

درباره این موضوع گفت وگویی با هادی حق‌شناس، مدرس دانشگاه، انجام داده‌ایم که از نظرتان می‌گذرد:

آقای حق شناس دولت دربودجه سال 1389، میزان درآمد ناشی از حذف یارانه ها را از 20 هزارمیلیارتومان به 40 هزارمیلیاردتومان افزایش داده است ، این امر چه آثاری دراقتصاد ایران به جای خواهد گذاشت ؟

طبق قانون هدفمند کردن یارانه‎‏ها، مجلس برای دولت یک کف و یک سقف معین کرده بود. کف درآمد حاصل از قانون هدفمند کردن یارانه‌ها 10 هزارمیلیارد تومان وسقف آن 20 هزارمیلیارد تومان بود، معنای این حرف این است که دولت از محل افزایش قیمت فرآورده‏های نفتی و برق، می‏تواند حداقل 10 هزار وحداکثر 20 هزار میلیارد تومان درآمد کسب کند، که طبق قانون، 50 درصد این درآمد را باید بازتوزیع کند، 30 درصد آن را به بنگاه های اقتصادی پرداخت کند و 20 درصد مابقی را برای خودش در بودجه در نظر بگیرد. اما در لایحه بودجه سال 1389، دولت به جای این عدد، عدد 40 هزارمیلیارد تومان را ثبت کرده است. یعنی از محل آزاد سازی حامل‏های انرژی و برق، دولت باید 40 هزارمیلیارد تومان درآمد کسب کند. معنا ومفهوم این حرف این است که دولت فروش نفت وگاز، گازوییل، و بنزین و نفت سفید و همچنین برق را باید در قیمتی به فروش برساند تا این درآمد حاصل شود. واقعیت مطلب این است که به نوعی این اقدام دولت درراستای لایحه هدفمند کردن یارانه ها است . چون اگر دولت بخواهد این کار را انجام بدهد به نوعی می خواهد لایحه هدفمند کردن یارانه ها را سه ساله به اتمام برساند. درحالی که مجلس آن سه سال را درقانون هدفمند کردن یارانه ها تبدیل به پنج سال کرده بود. به عبارت دیگر دولت می خواهد با یک شیب تندی ،‌آزادی سازی قیمت حامل های انرژی اتفاق بیفتد، ولی مجلس آن شیب را کند و تبدیل به پنج سال کرد. حال نکته ای که درلایحه بودجه سال 89 دولت وجود دارد این است که به نظر می رسد دولت همان هدف قبلی خودش درلایحه هدفمند کردن یارانه ها را دنبال می‏کند. یعنی می‏خواهد برگردد به همان بحثی که دو سال پیش مطرح کرد. 

آثار این افزایش نیز دراقتصاد کلان این است که زمانی که قیمت نفت سفید و گازوییل و برق به یکباره به چند برابر افزایش پیدا کند، طبیعی است که یک شوک قیمتی برروی همه کالاها ایجاد خواهد کرد، حتی اگر بحث خوشه بندی یا تفکیک دهک های درآمدی جامعه، و پرداخت‌ها نیز انجام بشود، افزایش قیمت‌ها اجتناب ناپذیرخواهد بود. به همین دلیل هم بانک مرکزی وهم مسئولان معاونت راهبردی وبرنامه ریزی رییس جمهوری، نکته‏ای که دائما درمصاحبه‏هایشان تاکید می‏کنند این است که نرخ تورم درپایان امسال و سال آینده می‏تواند یک رقمی بشود بدون لحاظ قانون هدفمند کردن یارانه‏ها، یعنی اگر قانون هدفمند کردن یارانه ها عملیاتی شود با شیب مجلس تورم کمتری خواهیم داشت ولی با شیب دولت تورم بیشتری خواهیم داشت. اما آن چه که مسلم است این است که تورم خواهد بود.
 
فکر می کنید نرخ تورم تا چه اندازه افزایش یابد؟

مشخص نیست، این امر وابسته به آن است که مجلس در لایحه دولت چه اصلاحاتی را اعمال کند. اگر درآمدهای ناشی از طرح هدفمند کردن یارانه‌ها روی 20 هزار میلیارد یا روی40 هزارمیلیارد تومان تصویب شود‌، هر یک پیامدهای خود را دارد. اما یک اتفاق مسلم است، و آن این است که حجم کل بودجه کشور از 280 هزارمیلیارد تومان سال جاری، به 368 هزارمیلیاردتومان درسال آینده افزایش خواهد یافت یعنی 88 هزارمیلیاردتومان در بودجه سال آینده افزایش خواهیم داشت. حتی اگر کلا مجلس 20 هزارمیلیارد تومان هم کم کند، باز هم درسال آینده 68 هزارمیلیارد تومان افزایش حجم بودجه داریم. 

به عبارت دیگر بودجه انبساطی است.

بله به معنای واقعی بودجه سال آینده انبساطی است. دراین بودجه حدود 40 هزارمیلیارد تومان بودجه شرکت ها افزایش یافته است، علی‌رغم این که درطی سال جاری وسال گذشته ، 50 شرکت که اصل 44 قانون اساسی شامل آن ها می‌شد، واگذار شده است.
 
تا چه اندازه بودجه به درآمدهای نفتی وابسته شده است؟

بودجه سال 89 نفتی‏تر شده است. چون قیمت نفت درسال گذشته 5/37 دلار بود که الان به 65 دلاردر بودجه سال 89 رسیده است. این امر بیانگر این است که بودجه نفتی‏تر شده است.
 
در بودجه سال 89 وضع مالیات‌ها چگونه است؟

مالیات‌ها افزایش یافته اند، سال جاری مالیات‌ها 30 هزارمیلیارد تومان بود، ولی برای بودجه سال 89 چیزی حدود 39 هزارمیلیارد تومان مالیات پیش‌بینی کرده‌اند، لذا افزایش مالیات‌ها، افزایش قیمت نفت دربودجه، افزایش بودجه شرکت‌ها، افزایش هزینه جاری و افزایش هزینه عمرانی، همه بیانگر یک بودجه انبساطی است. 

بودجه انبساطی بر شرایط زندگی روزمره مردم چه تاثیری خواهد گذاشت؟

اگر این 34 هزارمیلیارد تومانی که دولت در بودجه عمرانی پیش‌بینی کرده به معنای واقعی هزینه شود، هم رونق و هم گرانی تواما ایجاد خواهد شد. مردم معمولا رونق همراه گرانی را راحت‌تر تحمل می‌کنند تا گرانی بدون رونق را. منظور از رونق این است که هنگامی که دراقتصاد 34 هزارمیلیارد تومان پول ساخت وساز پرداخت می‌شود، یعنی 34 هزارمیلیارد تومان پول کارگر و مهندس و سیمان و میلگرد و همه لوازم کار داده شده است. از این رو طبیعی است که همه بخش‌های واقعی اقتصاد فعال می‌شوند. در کنار آن نیز طبیعی است که سطح عمومی قیمت‌ها نیز افزایش می‌یابد. با این همه این قابل تحمل است. 

ولی سابقه نشان می‌دهد که معمولا بودجه به نفع بودجه جاری تعدیل می‌شود.

بله این نکته مهمی است. اگر همه این 34 میلیارد تومان به بخش عمرانی جذب نشود و بخش عمده‌ای از آن درهزینه‌های جاری مصرف شود، که معمولا این گونه بوده، سطح عمومی قیمت‌ها افزایش خواهد یافت. مانند بودجه سال 88 که از 28 هزارمیلیارد تومان بودجه عمرانی، حداکثر 20 هزارمیلیارد تومان امسال جذب شده است. 8هزارمیلیاردتومان به دلیل عدم عملیاتی شدن قانون هدفمند کردن یارانه‌ها در سال 88 جذب نشد، از این رو بودجه انبساط پیدا کرد ولی نه به سمت عمرانی بلکه به سمت جاری.

گفته می‌شود ردیف‌های بودجه سال 89 نیز مانند ردیف های سال 88 بسته شده با وجود آن که مجلس اقدام به اصلاح آن کرد، دولت چرا به مصوبات مجلس عمل نکرده است؟

دقیقا حرف شما درست است . در طول 2 سال گذشته بحث تعداد دستگاه های اجرایی را مجلس تعیین کرده بود ، ولی دولت براساس آن اقدام نکرد. این دست از موارد که دولت به مصوبات مجلس دربودجه عمل نکرده زیاد است. با این همه هروقت مجلس اراده بکند در این باره می‌تواند دولت را بازخواست و برعملکرد آن نظارت کند.

حتی ظاهرا گزارش سال 87 نیز از سوی دولت به مجلس ارائه نشده است؟

در قانون برنامه پنج ساله چهارم فصلی دارد به نام فصل پانزدهم قانون برنامه چهارم. در فصل پانزدهم ماده 157 آمده که " به منظور حسن اجرای برنامه چهارم رییس جمهورگزارش نظارت و ارزیابی پیشرفت هرسال برنامه حداکثر تا پایان برنامه سال بعد شامل مواد ذیل را مجلس ارائه نماید." درصورتی که گزارش سال گذشته یعنی سال 1387 هنوز به مجلس نرفته است. 

بودجه سال 89 نیز با 50 روز تاخیر به مجلس رفته است . دراین باره رییس مجلس بارها هشدارداده بود. به نظر شما هشدار رییس مجلس به چه دلیل می تواند باشد به عبارت دیگر این 50 روز تاخیر درنحوه بررسی بودجه توسط مجلس چه تاثیری خواهد گذاشت؟

ابتدا این که این 50 روز تاخیر منجر به این شده که امسال بودجه سال 89 بدون برنامه بررسی می‌شود. به عبارت دیگر نمایندگان مردم بودجه‌ای را بررسی می‌کنند که برنامه ندارد از این رو طبیعی است که بودجه با نقاط ضعف فراوان به تصویب خواهد رسید. این صحیح نیست که ابتدا شما برنامه سالانه را بررسی کنید، بعد بگویید که برنامه 5 ساله را بررسی می‌کنم. در واقع براساس برنامه چشم‌اندازی که مقام معظم رهبری ابلاغ کرده‌اند، برنامه‌های پنج‌ساله برشی از چشم‌انداز بیست‌ساله و بودجه سالانه برشی از برنامه‌های پنج ساله است. تقدم و تاخر بررسی این برنامه بسیار مهم است. ابتدا چشم‌انداز بیست ساله ، سپس برنامه پنج ساله وبعد بودجه یک‌ساله باید مورد بررسی قراربگیرد. امسال ماجرا برعکس شده است. ابتدا بودجه یک ساله را بررسی می‌کنند سپس به برنامه پنج ساله قرار است بپردازند. این امر جای تامل دارد.