دولت سایه در افغانستان

آفتاب‌‌نیوز : آفتاب-عبدالله رضايی: خبری که اخیرا مبنی بر دستگیر شدن دو "استاندار" طالبان در پاکستان منتشر گردید، گویای این واقعیت بود که عملا در افغانستان دو دولت وجود دارد، یکی از این دو دولت، دولت رسمی افغانستان است که توسط مردم انتخاب شده و مورد حمایت آمریکا و هم پیمانانش است، و دیگری دولت پنهانی و یا در سایه ی مربوط به طالبان است که به وسیله ارعاب و تهدید و ایجاد ترس در بین عموم مردم به اداره کشور مشغول است و در عین حال خدماتی را نیز به مردم محلی ارائه می کند، خدماتی که دولت قانونی افغانستان از ارائه آنها ناتوان است. 

دولت طالبان و یا "دولت سایه" معمولا به دور از انظار عمومی و اغلب در پس زمینه زندگی روزمره افغانها به فعالیت می پردازد، علی رغم اطلاق عنوان "دولت سایه" به این تشکیلات، فرمانده نیروهای ائتلاف در افغانستان جنوبی معتقد است که استانداران مربوط به این دولت به طور کامل شناسایی شده اند و تحت اشراف نیروهای ائتلاف هستند. 

لازم به ذکر است که پس از رخداد 11 سپتامبر، وجود دولت سایه و یا گروههای سازمان یافته ای که از پشت صحنه اداره امور افغانستان را برعهده دارند، مسئله جدیدی به شمار نمی رود، چرا که آنها در طی سالها، پس از تهاجم نظامی ایالات متحده به افغانستان در سال 2001، به تدریج شکل گرفته اند، اما پس از آنکه ایالات متحده بیشتر تمرکز و انرژی خود را به جنگ عراق معطوف نمود، طالبان از این موضوع به خوبی منتفع شد و فرصتی را یافت تا در آن بتواند نسبت به بازسازی خود اقدام نماید و به تدریج اشراف بیشتری بر شرایط افغانستان پیدا کند. 

ملامحمد عمر رهبر گروه طالبان که بسیاری معتقدند هم اکنون در پاکستان مخفی شده است، این گروه را بر پایه ی تاکتیک های تهدید و ارعاب جمعیت محلی بنانهاده است، این تاکتیک ها هم اکنون نیز در پشت صحنه رخدادهای مرتبط با افغانستان، به گونه ای توسط این گروه پی گرفته می شود، که توسط آمریکا و نیروهای بین المللی قابل تشخیص نباشد. 

در طول روز، به هنگامی که نیروهای آمریکایی به گشت زنی مشغولند، اعضای طالبان به درون جمعیت خزیده و خود را در آنان مستتر می نمایند، اما در شب ، وقتی که طبیعتا گشت های نظامی به پایگاههای خود بازگشته اند، حکومت وحشت طالبان نقاب از چهره بر می دارد، آنان با تهدید و یا اعدام اعضای خانواده هایی که مظنون به همکاری با نیروهای خارجی هستند، تهدید زن هایی که از دید آنها به قوانین مذهبی مورد نظر آنها وفادار نمانده اند و ویران کردن مدارس و سایر پروژه های زیربنایی ساخته شده توسط آمریکا فعالیت های خود را پی می گیرند. 

ژنرال استنلی مک کریستال، فرمانده نیروهای خارجی در افغانستان، در گزارشی که در پاییز برای باراک اوباما ارائه نموده بود، از وجود چنین تشکیلات پنهانی در افغانستان پرده برداشته بود. 

وی در گزارش خود، بیان کرده بود که هم اکنون دولت شبکه ای طالبان تحت عنوان "امارات اسلامی افغانستان" مشغول فعالیت است و هم چون یک دولت مشروع و قانونی در سطح کشور سازمان یافته است. 

این دولت هم، همچون یک دولت واقعی، استاندارانی را برای استان های مختلف تعیین می کند و شرح وظایفی را به آنان اختصاص می دهد و حتی در صورت ضرورت به عزل آنان نیز اقدام می نماید. شرایط دولت مذکور به گونه ای است که حتی مکان های مخصوصی نیز به منظور رسیدگی به شکایات مردم از مسوولین مربوط به این دولت در نظر گرفته شده است. 

گروه طالبان به اعمال قوانین سخت گیرانه و بسیار سفت و سخت مذهبی شهره اند و هم اکنون دولت پنهانی تحت مدیریت این گروه، هم در قلمرو تحت اختیار خود و هم در قلمرو تحت اختیار دولت قانونی افغانستان، دادگاههایی را برای اجرای "ضربتی و سریع" عدالت مورد نظر خودش به وجود آورده است. 

بر طبق نظر مک کریستال، مبارزین و اعضای دیگر طالبان، ملزم به پرداخت مالیات هستند و این گروه مدعی است که امنیت مردم را در مقابل نیروهای ائتلاف و دولت افغانستان تامین می کند، چه آنکه این گروه هر دو اینان را جنایتکارانی هم سنگ و همتراز می پندارد که باهم و برعلیه مردم افغانستان هم دست اند. 

مک کریستال معتقد است که دولت سایه ی طالبان، همچون یک دولت واقعی، بسیاری از المان های اداره ی کشور را در اختیار دارد و قادر است به دور از چشم نیروهای آمریکایی به کنترل مردم و اداره ی امور بپردازد. 

ایالات متحده در تلاش است تا کنترل افغانستان را از دست چنین اداره کنندگانی در بیاورد، چرا که هم اکنون در بسیاری از نقاط کشور قوانین خشونت آمیزی که توسط طالبان وضع گردیده، حاکم است و ادامه چنین روندی، منجر به شیوع فضای ترس در بین مردم و گسترش شبکه ای نفوذ طالبان در سرتاسر افغانستان خواهد شد. 

مقامات آمریکایی دستگیر شدن تعدادی از استاندار های مرتبط به دولت مذکور را در طی هفته های گذشته توسط پاکستان و دولت افغانستان ، مورد تایید قرار داده اند. این دستگیری ها با به دام افتادن ملاعبدالغنی برادر ، مرد شماره ی دو گروه طالبان، اهمیت دو چندان یافته اند. 

نقش اولیه و اصلی ملاعبدالغنی برادر، فرماندهی قوای مسلح طالبان، طراحی نقشه ها و ارسال دستورات به استانداران دولت سایه، که در اصل فرماندهی قوای مسلح محلی طالبان در استان خود را نیز برعهده دارند، بوده است. مقامات تاکید کرده اند که دستگیری وی سبب دستیابی به اطلاعاتی شده است که منجر به دستگیری سریع بسیاری از این استانداران خواهد شد. 

سخنگوی پنتاگون ، روز 5 شنبه، به طور خلاصه در این رابطه گفت: " ما امیدواریم که این دستگیری ها-علی الخصوص دستگیری ملاعبدالغنی برادر- فضایی آکنده از ترس و نگرانی را در گروه طالبان به وجود بیاورد و اعضای طالبان را نسبت به تفکر دوباره در رابطه با وفاداری به این گروه ترغیب نماید. در نهایت این دستگیری ها ، برتری نسبی و ابتکاری عملی که طالبان در طی ماههای گذشته از داشتن آن لذت می برد را به طور کامل تحت تاثیر قرار خواهد داد. " 

اما شواهد و قرائن حاکی از آن است که ایالات متحده چه در جنگ با فرماندهان رده پایین طالبان و چه در متقاعد کردن آنان برای پیوستن به افغانستان جدید، راه درازی در پیش دارد. 

نیروهای ائتلاف در گزارشی که در پایان سال گذشته منتشر نمودند، اذعان نموده بودند که تقریبا تمامی استان های افغانستان یعنی 33 استان از مجموع 34 استان، دارای دولت سایه با دولتمردان فعال تعیین شده توسط طالبان می باشند، طبق این گزارش ، تعداد این استانها در سال 2005 فقط 11 بوده است. 

این گزارش اشاره کرده است که طالبان در طول این مدت ، فرصت بازسازی خود را به شکل مناسبی یافته اند، چه آنکه هم اکنون این دولت های محلی سایه، در هر استان، به شکل نوینی از ساختار منسجم طالبان در قبل از تهاجم سال 2001 آمریکا، تبدیل گشته اند. 

پیتر برگن، کارشناس امور افغانستان می گوید، این ساختار جدید، دارای یک شورای راهبردی داخلی 18 نفره به رهبری ملاعمر است، که به صورت جمعی اما با راهنمایی ملا عمر، تصمیمات اساسی را اتخاذ می نماید و پس از اتخاذ تصمیمات لازم در این شورا، این تصمیمات به شورا های ناحیه ای که کمتر از 20 نفر عضو دارند ابلاغ گردیده و از آنجا نیز به شورا های استانی و سپس به استانداران سایه در هر استان می رسد. 

ژنرال نیک کارتر، فرمانده انگلیسی نیروهای ائتلاف در افغانستان جنوبی، معتقد است این حکمرانان سایه برخلاف نامشان، به طور کامل توسط نیروهای ائتلاف شناسایی شده اند و به نظر نمی رسد که این افراد چندان حائز اهمیت و در امور افغانستان منشا اثر باشند. 

وی عنوان می کند: " عناصر مربوط به دولت سایه در هر منطقه از افغانستان وجود دارند و می توان گفت که به طور کلی ما می دانیم که آنها چه کسانی هستند، اما در رابطه با اینکه چقدر این تشکیلات در کار خود موفقند، حداقل چیزی که می توان گفت این است که آنها اغلب کوچک و غیر متمرکز هستند و انسجام مناسبی ندارند." 

اما موارد بسیاری در سطح کشور وجود دارند که تشکیلات تحت مدیریت طالبان، حتی با وجود مدیریت با مشت آهنین، به دولت حامد کرزای ترجیح داده می شوند، چرا که طالبان سرویس های مورد نیاز را به مردم ارائه می دهد و امنیت آنها را تامین می کند.
 
ساکنان این گونه مناطق دولت حامد کرزای را به رسمیت نمی شناسند، چرا که آن را دولتی فاسد و فاقد مشروعیت می دانند. 

نیروهای آمریکا هم اکنون در حال انجام عملیات مهمی در جهت متوقف نمودن خیزش مجدد طالبان در افغانستان هستند، این نبرد هم اکنون در استان هلمند و به منظور منهدم نمودن پایگاه اصلی نیروهای طالبان در حال پیگیری است. 

این فرایند با عملیات نظامی نیروهای مسلح آغاز می شود و سپس با ورود غیر نظامیان و تیم های دولتی افغان به منظور صحبت با مردم محلی و دادن تضمین حمایت از جانب دولت کرزای به آنان ، دنبال می گردد. 

امید است که در پی این عملیات، مردم محلی افغانستان خود را تقویت نموده و تحت تاثیر طالبان قرار نگرفته و به دولت کرزای اطمینان نمایند. 

اگر این نقشه اهداف تعیین شده را تامین نماید، آمریکا می تواند به طور بالقوه مجددا ابتکار عمل را در افغانستان برعهده بگیرد، اما در غیر این صورت، کلیت عملیات نظامی این کشور در افغانستان باید به طور جد مورد ارزیابی مجدد قرار گیرد.

مایک مونت /cnn