اختلاف فاحش بارش‌ها در استان‌های مختلف ایران
این گزارش به بررسی جامع و تحلیلی وضعیت پیش‌بینی‌شده بارش در سطح کشور طی پنج روز و تا ۲۲ اردیبهشت می‌پردازد.
داده‌ها به تفکیک استان‌ها، حوضه‌های آبریز و شهر‌های مختلف استخراج شده و به منظور ایجاد تصویری روشن از وضعیت بارش و تأثیرات آن، مورد تحلیل دقیق قرار گرفته است.
این اطلاعات برای برنامه‌ریزی‌های کلان منابع آب، مدیریت بحران‌های آبی و همچنین حوزه کشاورزی و زیست‌محیطی حائز اهمیت است.
تحلیل بارش
طبق پیش‌بینی‌های انجام‌شده، استان اردبیل با ثبت میانگین بارش ۱۱.۸۸ میلی‌متر بیشترین بارش را در بین نقاط کشور به خود اختصاص داده است.
این میزان بارش نشان‌دهنده ورود سامانه‌های بارشی فعال به این منطقه و تأثیرگذاری شرایط جوی خاص در شمال غرب کشور است.
پس از آن، استان آذربایجان شرقی با ۸.۳۲ میلی‌متر در جایگاه دوم قرار دارد. این استان نیز تحت تأثیر همان الگو‌های اقلیمی، شاهد بارش قابل توجهی خواهد بود.
استان مازندران با ۷.۵۱ میلی‌متر بارش در رده سوم قرار گرفته است. با توجه به موقعیت جغرافیایی این استان در سواحل جنوبی دریای خزر، چنین بارش‌هایی قابل انتظار است و این استان همواره سهم بسزایی در دریافت بارندگی‌های کشور دارد.
استان گیلان با ۵.۹۹ میلی‌متر و آذربایجان غربی با ۵.۳۲ میلی‌متر بارش در جایگاه‌های بعدی قرار دارند. این داده‌ها بازتاب‌دهنده تمرکز بارش‌ها در شمال و شمال غرب کشور هستند.
در بخش شمال شرق کشور، استان خراسان شمالی با ۳.۳۶ میلی‌متر و استان خراسان رضوی با ۲.۰۹ میلی‌متر بارندگی پیش‌بینی‌شده، در مقایسه با استان‌های شمال غرب، بارش‌های کمتری خواهند داشت، اما همچنان شرایط به نسبت مرطوب‌تری نسبت به استان‌های مرکزی و جنوبی تجربه می‌کنند.
استان زنجان با ۱.۸۴ میلی‌متر، البرز با ۱.۶۳ میلی‌متر، گیلان و کردستان هر دو با ۱.۵۲ میلی‌متر، و استان تهران با ۱.۰۵ میلی‌متر، در دسته استان‌هایی با بارش ملایم قرار می‌گیرند.
از سوی دیگر، استان‌هایی مانند قزوین با ۰.۵۸ میلی‌متر، همدان با ۰.۴۴ میلی‌متر، سیستان و بلوچستان با ۰.۳۶ میلی‌متر، سمنان با ۰.۲۶ میلی‌متر، مرکزی با ۰.۹ میلی‌متر، قم با ۰.۶ میلی‌متر، و خراسان جنوبی با ۰.۲ میلی‌متر شاهد بارش‌های بسیار محدود خواهند بود.
این مناطق به طور سنتی از کمبود بارش رنج می‌برند و پیش‌بینی‌ها نیز این روند را تایید می‌کند.
نکته قابل توجه و هشداردهنده این است که استان‌های لرستان، اصفهان، کرمان، کرمانشاه، بوشهر، چهارمحال و بختیاری، هرمزگان، فارس، خوزستان، یزد، ایلام و کهگیلویه و بویراحمد در این دوره زمانی هیچ بارشی را ثبت نکرده‌اند و پیش‌بینی‌ها نیز نشان‌دهنده ادامه خشکی در این مناطق است.
چنین وضعیتی به روشنی بیانگر نابرابری شدید در توزیع بارندگی و تهدید جدی برای منابع آبی این استان‌ها است.
تحلیل بارش حوضه‌های آبریز
در بخش تحلیل حوضه‌های آبریز کشور، داده‌ها به وضوح نشان می‌دهند که حوضه ارس با ۹.۱۰ میلی‌متر بارش، بیشترین میزان بارندگی را خواهد داشت.
این حوضه یکی از مناطق کلیدی در تأمین منابع آب منطقه به شمار می‌رود. حوضه رودخانه‌های بین سفیدرود و هراز با ۸.۵۵ میلی‌متر و رودخانه‌های تالش با ۸.۲۵ میلی‌متر در رده‌های بعدی قرار دارند.
این مناطق نیز به دلیل قرارگیری در شمال کشور و تأثیرپذیری مستقیم از جریانات جوی دریای خزر، بارندگی‌های قابل توجهی دارند
حوضه‌های هرمز و قره‌سو با ۵.۹۷ میلی‌متر و دریاچه ارومیه با ۵.۶۸ میلی‌متر نشان‌دهنده وضعیت نسبتاً مطلوب بارش هستند.
توجه به حوضه دریاچه ارومیه به طور خاص اهمیت زیادی دارد، زیرا این حوضه از مهم‌ترین مناطق بحران‌زده از نظر منابع آبی است و هر میزان بارش می‌تواند در بهبود شرایط آن مؤثر باشد.
حوضه‌های دره قورم (۴.۴۵ میلی‌متر)، قره‌قوم (۳.۷۷ میلی‌متر)، سفیدرود (۳.۴۷ میلی‌متر)، ترک (۳.۰۶ میلی‌متر)، قره‌سو و گرکان (۳.۰۳ میلی‌متر) و موتس (۳.۸ میلی‌متر) بارش‌هایی متوسط را ثبت کرده‌اند.
در مقابل، حوضه‌هایی مانند کوهر مرکزی (۰.۵۲ میلی‌متر)، دریاچه تنگ (۰.۲۲ میلی‌متر)، بلوچستان جنوبی (۰.۱۶ میلی‌متر)، مرزی غرب (۰.۱ میلی‌متر)، موتس هیرمند (۰.۰۹ میلی‌متر)، موتس جانوران (۰.۰۱ میلی‌متر)، نمک‌پور عارف، گل و مهران، تجاری و زهرة، و منشرق همگی با بارش‌های کمتر از یک میلی‌متر مواجه هستند.
این داده‌ها حاکی از خشکسالی شدید در این مناطق و ضرورت اتخاذ تدابیر فوری برای مدیریت منابع آب است.
این داده‌ها نشان‌دهنده یک الگوی بارشی منسجم در شمال غرب کشور است که می‌تواند تأثیرات مثبت و منفی مختلفی در حوزه‌های کشاورزی، تأمین آب و حتی احتمال وقوع سیلاب‌ها داشته باشد.
در انتهای طیف، شهر‌هایی مانند آمل با ۷.۴۷ میلی‌متر، املش با ۷.۶۳ میلی‌متر و خلخال با ۷.۹۵ میلی‌متر میزان بارش کمتری را ثبت کرده‌اند.
این تفاوت‌های بارز میان بالاترین و پایین‌ترین ارقام بارندگی، بازتاب‌دهنده تنوع شدید اقلیمی کشور است که برنامه‌ریزی‌های منطقه‌ای را با چالش مواجه می‌سازد.
درنتیجه توزیع بارش در کشور به شدت نابرابر است. بخش اعظم بارش‌ها به شمال و شمال غرب کشور محدود شده و مناطق مرکزی، جنوبی و شرقی همچنان از کمبود شدید بارندگی رنج می‌برند.
این وضعیت پیامد‌های جدی برای مدیریت منابع آب و امنیت غذایی کشور دارد و ضرورت تدوین سیاست‌های کلان برای استفاده بهینه از منابع موجود، توسعه روش‌های نوین آبیاری و افزایش بهره‌وری در کشاورزی را دوچندان می‌کند.
از سوی دیگر، مناطق پربارش با خطرات ناشی از سیلاب‌ها و رواناب‌های شدید مواجه هستند که مدیریت مؤثر آنها نیز نیازمند آمادگی‌های زیرساختی و فنی گسترده است.
به طور کلی، تداوم این روند نابرابر بارشی ضرورت توجه جدی به اقدامات پیشگیرانه، ارتقاء ظرفیت‌های ذخیره‌سازی آب و بازنگری در سیاست‌های توسعه‌ای کشور را یادآور می‌شود.
