شوخی مجلس با واردات و صادرات خودرو
طرح ساماندهی صنعت خودرو روز گذشته ۲۶ آبان‌ماه در صحن علنی مجلس رای‌گیری و تصویب شد و واردات خودرو با اصلاحیه روز گذشته مجلس در طرح ساماندهی صنعت خودرو جدی‌تر شد.
گزارش اصلاحیه کمیسیون در این خصوص به شرح زیر است:
هر شخص حقیقی و حقوقی می‌تواند فقط در ازای هر صادراتی از انواع نیروی محرکه (خودرو و قطعات)، برای واردات خودرو اقدام کند.
شاخص‌های کیفیت و سقف تعداد مجاز واردات، متناسب با کسری داخلی، توسط وزارت صنعت و معدن تهیه و به تصویب هیات وزیران می‌رسد. وزارت صمت باید دستورالعمل صادرات و واردات را تدوین و هر سه ماه یک بار به کمیسیون صنایع ارایه کند.
آیا این طرح می‌تواند بر بازار خودرو اثری مثبت بگذارد؟
در این طرح مجلس، واردات مشروط به صادرات خودرو یا قطعات آن شده است. اما آیا می‌توان با چنین راهکاری بازار خودرو را به تعادل رساند؟ طرح ساماندهی صنعت خودرو در ماه‌های گذشته مسیر پرفراز و نشیبی را طی کرده است، اما اکنون با اصلاحیه مجلس به نظر می‌رسد در مراحل نهایی خود قرار دارد.
در شرایطی که برخی کارشناسان طرح واردات در برابر صادرات را طرحی شکست‌خورده و ناکارآمد می‌دانند، باید دید آیا این طرح می‌تواند بر بازار خودرو اثری مثبت بگذارد. در حال حاضر آزادسازی واردات خودرو به مرحله نهایی رسیده و احتمالا به زودی واردات خودرو به کشور آزاد می‌شود و با تصویب آزادسازی واردات خودرو در صحن مجلس، احتمال دارد مقدمات حذف قیمت‌گذاری دستوری برای صنعت خودرو فراهم شود، اما آزادسازی واردات خودرو مشروط به صادرات خودرو و قطعات آن است. اما ایران چقدر خودرو صادر می‌کند؟
در سال ۱۳۹۸ تنها ۱۳۰۰ دستگاه خودرو از ایران به ۹ کشور صادر شد
آن‌گونه که آمار‌های گمرک ایران نشان می‌دهد در سال ۹۸، تنها ۱۳۰۰ دستگاه خودرو از ایران به ۹ کشور صادر شده است. ارزش دلاری صادرات ایران در این سال هم ۵ میلیون و ۷۲۲ هزار دلار بوده است.
اما چرا میزان صادرات خودرو در این طرح مهم است؟ چون شرط مهم شورای نگهبان برای آزادسازی واردات خودرو به کشور این بود که هیچ ارزی از کشور خارج نشود. پس در این صورت واردات خودرو یا از طریق ارز‌های خارجی انجام می‌شود یا واردات در قبال صادرات خودرو و قطعات آن.
اما ایران به کدام کشور‌های جهان خودرو صادر می‌کند و میزان این صادرات چقدر است که بتواند در مقابل صادرات خودرو و قطعات آن، خودروی خارجی وارد کند؟
واردات ۸۰۰ هزار خودرو در سال!
اما این عدد یعنی چقدر و با ارز حاصل از آن چقدر می‌توان خودرو وارد کرد؟ بر اساس آمار وزارت صمت میزان تولید خودرو در ۷ ماهه سال جاری، ۵۶۰ هزار دستگاه خودرو تولید شده. یعنی هر ماه به‌طور متوسط ۸۰ هزار دستگاه خودرو و هر روز حدود ۲۶۰۰ دستگاه خودرو تولید شده.
صادرات ایران در سال ۹۸ فقط ۱۳۰۰ دستگاه خودرو بوده. یعنی میزان صادرات خودروی ایران، نصف تولید یک روز بوده است. درآمد ارزی ایران از محل صادرات خودرو فقط ۵ میلیون و ۷۲۲ هزار دلار بوده. ارزان‌ترین خودروی بازار جهانی ۷ هزار دلار است و با فرض ثابت بودن میزان صادرات ایران در قبال این درآمد، فقط می‌تواند ۸۰۰ دستگاه خودرو وارد کند! (مشروط به اینکه هیچ هزینه‌ای صرف واردات نشود.) وزیر صمت وعده افزایش صادرات را داده و گفته صادرات خودرو در سال ۱۴۰۴ به یک میلیون دستگاه در سال می‌رسد.
این وعده یعنی افزایش ۷۷۰ برابری صادرات خودرو. جدای از اینکه آیا ایران ظرفیت تولید این تعداد خودرو را دارد یا نه، سوال دیگر این است که کدام کشور‌ها تاکنون مشتری خودروی ایران بوده‌اند و صادرات خودروی ایران به این کشور‌ها چقدر بوده است؟
در سال ۹۸ و سال مورد بررسی (قبل از همه‌گیری کرونا) عراق اولین مقصد صادرات خودرو‌های ایرانی بوده. ما در این سال ۳ میلیون و ۱۲۲ هزار دلار خودرو به عراق صادر کرده‌ایم.
بعد از آن آذربایجان قرار دارد که میزان صادرات خودرو به این کشور هم یک میلیون و ۱۵۹ هزار دلار بوده. ارزش صادرات خودرو به سوریه حتی یک میلیون دلار هم نبوده و ۹۸۱ هزار دلار است. در این فهرست، نام کشور‌هایی مانند ترکیه با ۷ هزار دلار و امارات متحده عربی با ۴ هزار و ۶۰۰ دلار هم به چشم می‌خورد. پیش از این گفته شده بود که قیمت تیبا در عراق حدود ۷ هزار دلار است.
با این حساب اولین مقصد صادراتی خودرو‌های ایرانی عراق بوده که زیر ۵۰۰ دستگاه خودرو از ایران خریده. البته چندی پیش اعلام شد عراق هم خرید خودرو از ایران را متوقف کرده، چون معتقد است خودرو‌های ایرانی استاندارد لازم را ندارد!
صادرات یک دستگاه خودرو به ترکیه!
اعداد جالب‌تری هم درباره صادرات خودروی ایران وجود دارد. مثلا صادرات خودروی ایران به ترکیه فقط ۷ هزار دلار بوده! یعنی ایران فقط یک دستگاه خودرو به ترکیه صادر کرده است! در مورد صادرات ۴ هزار دلاری به امارات متحده عربی هم اساسا مشکل بتوان اظهارنظر کرد! ایران پیش از این نتوانسته بود بازار کشور‌های اطراف را بگیرد، حالا این کشور‌ها یکی یکی اعلام می‌کنند که از ایران خودرو نمی‌خرند، از جمله عراق و سوریه.
چندی پیش هم اعلام شد ایران و ترکمنستان قرارداد صادرات خودرو دارند. اما بر اساس داده‌های موسسه داده‌پژوهی «استاتیستا» (Statista) در سال ۲۰۲۰ میلادی، تنها حدود ۶۰۰ دستگاه خودرو در ترکمنستان به فروش رسید و در سال ۲۰۱۹ میلادی یعنی قبل از کرونا، تعداد معاملات خودرو در ترکمنستان فقط ۵ هزار خودرو معامله شده است. یعنی حتی اگر ایران کل بازار ترکمنستان را هم به دست بگیرد، می‌تواند ۵ هزار خودرو به این کشور صادر کند، معادل دو روز تولید خودروسازان داخل!
واردات خودرو منتفی است؟
مساله این است که مجلس و شورای نگهبان گفته‌اند تنها شرط واردات خودرو، این است که هیچ ارزی از کشور خارج نشود. یعنی باید خودرو و قطعات خودرو صادر کنیم تا بتوانیم خودروی خارجی وارد کنیم. این موارد نشان می‌دهد ایران تاکنون نه تنها در جذب بازار صادراتی موفق نبوده که بخشی از بازار خود را هم از دست داده است. از طرفی بعید است با صادرات ۵۰۰ دستگاه به عراق و یک دستگاه به ترکیه یا حتی فتح بازار کوچک ترکمنستان بتوان خودروی زیادی وارد کرد.
این مصوبه مجلس بدین شکل توسط شورای نگهبان تبدیل به قانون نشود بهتر است چونکه کارایی ندارد و در اجرا نشدنی است! وقتی مجمع تشخیص مصلحت نظام و شورای نگهبان با کلیات واردات خودرو مخالف هستند شکل مصوبه مجلس از اینی که الآن تصویب شده بهتر نمی شود! 
