سیاست مساله ای خانوادگی در دنیای عرب
جانشینی توارثی از لیبی گرفته تا مصر،لبنان، یمن و فراتر از آن امری رایج و فراگیر است و فرقی نمی کند که سیستم اداره کشور جمهوری است یا پادشاهی .خانواده های پادشاهی بسیاری از امور حکومتی و سیاسی را در دست خود حفظ می کنند.
در غرب نئوپتیسم یا انتصاب های فامیلی یا اظهار تمایل به چنین انتصابهایی در امور حکومتی یا امور تجاری عمدتا قانون شکنی محسوب می گردد و فساد خوانده می شود.
اما در خاورمیانه سنت های خانوادگی چنان گسترده است که حتی تعاریف ،نخبگان جامعه را از تعاریف مرسوم دور می سازد .چنانکه سعدالدین ابراهیم، جامعه شناس مصری اخیرا مفهومی با عنوان الجملک تعریف کرده است که ترکیبی از دو مفهوم جمهوری و پادشاهی یا ملک.
این عبارت برای تعریف نوعی از حکومت مطرح شده است که در واقع جلوه ای دموکراتیک دارد اما با سازو کاری سلطنتی اداره می شود.
عربستان سعودی که قبلا الجزیره العربیه یا شبه جزیره عرب خوانده می شد، اضافه نام سعودی را در سال 1932 از کنيه خاندان حاکم بر آن گرفت. در خاورمیانه معمولا قدرت خانوادگی با قدرت نظامی در هم می آمیزد .به طور مثال برادر ناتنی پادشاه جدید عربستان سلطان بن عبدالعزیز ولیعهد جدید و همزمان وزیر دفاع است.
خود ملك عبدالله نیز زمانی که ولیعهد بود سمت ریاست گارد ملی سلطنتی سعودي را بر عهده داشت. حسن نفا تحلیل گر سیاسی مصری معتقد است در جوامع عرب برخلاف جلوه های بیرونی و نمایش های صوری از مدرنیسم ساختاری، سیستم های حاکم بشدت منسوخ، قبیله ای و پدر شاهی است که این اختیار را به خانواده های قدرتمند می دهد که قدرت را در چنگ خود حفظ کنند.
حتی در کشوری نظیر لبنان نیز که سابقه زیادی در مقوله دموکراسی دارد نیز اسامی بعضی از خانواده ها در حاشیه قدرت به گوش می خورد، خانواده های همچون جمایل، جنبلاط، سلام، شعمون، و ارسلان و مورد اخیر آن سعد حریری پسر نخست وزیر سابق رفیق حریری که خود نیز 5 بار چنین سمتی را تجربه کرد.
خانواده حریری سعد ،تاجر 35 ساله خود را علی رغم بی تجربگی، به عنوان جانشین پدر در عرصه سیاسی لبنان انتخاب کردند. سعد که به عنوان عضوی از پارلمان انتخاب شد، به دنبال نخست وزیری نرفت چرا که معتقد بود پیوندهای خانوادگی با سیاستمداران وقت نداشت. نارضایتی خانواده حریری با عدم حمایت از فواد سینیورا که خود از نزدیکان سابق رفیق حریری بود نمود پیدا کرد.
مورد سعد حریری تنها مورد دنیای عرب نیست. در این جوامع کودکان از سالهای اولیه برای تمدید نقش پدر تربیت می شوند کما اینکه حافظ اسد رییس جمهور سابق سوریه نیز قصد داشت پسر ارشدش ، باسل را جانشین خود سازد. اما وي در یک سانحه رانندگی از بین رفت. و او مجبور شد تنها گزینه باقي مانده ، بشار را از دانشکده پزشکی بیرون بکشد واو را بر اين منصب بنشاند.
در مصر نیز جمال مبارک 42 ساله از نظر بسیاری از تحلیل گران بعنوان گزینه ای با شانس بالا در انتخابات پیش روی مصر شناخته می شود هر چند پدر 77 ساله اش نیز خود به دنبال تمدید دوره است.
در یمن نیز احمد علی عبدالله صالح، پسر 36 ساله رئیس جمهور به عنوان یکی از شانسها تلقی می گردد.
حتی در امارات متحده عربی نیز، مقامات تردیدی در مورد به کار گرفتن اقوام در مناصب دولتی و جایگاه ها اقتصادی ندارند.
در کویت هم همانند سایر کشورهای عرب تمام پست های وزارت در اختیار خاندان سلطلنتی است.
تنها مورد استثنا در بین ملت عرب، فلسطین است. جایی که در طول سالهای آوارگی و جنگ اثری از خانواده های قدرت مند باقی نمانده است و همه مردم در قدرت سهیم هستند.
