از «خودرو درازای مس» تا «نفت دربرابر زیرساخت»؛ تهاتر ۸.۴ میلیارد دلاری ایران و چین چگونه است؟
به گزارش بلومبرگ به نقل از منابع آگاه، خودروسازان چینی طی مبادلات چند مرحله‌ای قطعات و فناوری‌های لازم را به شرکت‌های واسطه می‌فروشند و این شرکت‌ها خودرو‌ها را به صورت نیمه‌مونتاژ «کی‌دی» (Knocked down) به ایران ارسال می‌کنند.
چند شرکت خودروسازی چینی مستقر در استان «آن‌هوی» در مرکز این نظام مالی هستند و در صدر آنها شرکت خودروسازی «چری اتوموبیل»، بزرگترین صادرکننده خودروی چین و یازدهمین تولید‌کننده بزرگ خودروی سواری جهان قرار دارد.
قطعات خودرو‌ها برای مونتاژ اولیه به چندین کارخانه فرستاده می‌شود. سپس خودرو‌های نیمه‌مونتاژ در کانتینر‌هایی به ایران صادر شده و در کارخانه مدیران خودرو (MVM) به صورت نهایی مونتاژ شده و تحت این نام تجاری به فروش می‌رسند.
در مقابل، کانتینر‌های مس، روی و گاه محصولات کشاورزی، چون بادام هندی از ایران به چین فرستاده می‌شود و چرخه‌ای تجاری شکل می‌گیرد که با دورزدن معاملات پولی متعارف و بدون اثرپذیری از تحریم‌ها، مبادلات را امکان‌پذیر می‌سازد. شرکت‌های فلز چین این مواد را به صنایع داخلی این کشور وارد کرده و چرخه مبادله کامل می‌شود.
به گزارش بلومبرگ، شرکت دولتی «تانگلینگ متال» (Tongling Nonferrous)، یکی از بزرگترین تولید‌کنندگان فلز چین در انجام این معاملات نقش ایفا می‌کند.
این ترتیبات برای چین دسترسی به فلزات صنعتی حیاتی را در زمانی که رقابت بین‌المللی بر سر منابع در حال افزایش است، فراهم می‌کند. مس و روی ایران مستقیما خوراک بخش تولید چین را تامین می‌کنند و از وابستگی این کشور به بازار‌های پرنوسان بین‌المللی می‌کاهند.
از سوی دیگر، این معاملات پایاپای برای ایران به‌رغم وجود تحریم‌های گسترده، در کنار فراهم کردن کالا‌های صنعتی، امکان تبدیل ثروت معدنی به ارزش را فراهم می‌کند.
با این حال، اگرچه به گزارش بلومبرگ حجم این معاملات سالانه صد‌ها میلیون دلار است، اما این تنها بخشی از تهاتر گسترده تهران و پکن است.
تهاتر ۸.۴ میلیارد دلاری ایران و چین
روزنامه آمریکایی وال‌استریت ژورنال روز دوشنبه طی گزارشی از ترتیبات ایران و چین برای بازپرداخت بهای نفت صادره از ایران به‌رغم تحریم‌های آمریکا پرده برداشت.
بنابر این گزارش به نقل از چند مقام فعلی و پیشین کشور‌های غربی از جمله آمریکا، این ترتیبات به نوعی تهاتری است. به این صورت که نفت ایران با نفت‌کش به چین فرستاده می‌شود و در مقابل، شرکت‌های دولتی چینی در ایران زیرساخت احداث می‌کنند.
به گفته این مقامات، حلقه معامله با یک شرکت بیمه دولتی چین که خود را بزرگترین آژانس بیمه اعتبارات صادراتی جهان می‌خواند و یک نهاد مالی چینی تکمیل می‌شود. این نهاد مالی آن‌چنان محرمانه است که نامش در هیچ فهرست عمومی از بانک‌ها یا شرکت‌های مالی چین پیدا نمی‌شود.
برای اقتصاد ایران که زیر فشار تحریم‌های گسترده قرار دارد، چنین سازوکاری با دور زدن نظام بانکی بین‌المللی حکم راه نجات را دارد.
به گزارش وال‌استریت ژورنال به نقل از مقامات غربی، سال گذشته ۸.۴ میلیارد دلار از بهای نفت صادراتی ایران به چین از طریق این مجرا و برای تامین مالی پروژه‌های زیرساختی بزرگ چین در ایران هزینه شده است.
با این حال، بنابر برآورد اداره اطلاعات انرژی آمریکا، ایران سال گذشته به ارزش ۴۳ میلیارد دلار عمدتا نفت خام صادر کرده که حدود ۹۰ درصد آن به چین بوده است.
سازوکار مخفیانه چین
به گزارش وال‌استریت ژورنال، «سینوشور» (Sinosure)، شرکت بزرگ دولتی بیمه چین و «چوشین» (Chuxin)، نهاد مالی مخفی یاد شده بازیگران اصلی سازوکار مبادله نفت خام ایران با زیرساخت‌های چینی هستند.
به گفته این مقامات، در این سازوکار، یک شرکت تحت کنترل ایران فروش نفت را به یک خریدار چینی تحت کنترل «ژو‌های ژنرونگ»، بازرگانی نفتی دولتی چین که تحت تحریم‌های آمریکاست، ثبت می‌کند.
خریدار چینی در مقابل، ماهانه صد‌ها میلیون دلار نزد «چوشین» واریز می‌کند. این نهاد مالی سپس وجوه را به پیمانکاران چینی می‌رساند که در پروژه‌هایی خدمات مهندسی ارائه می‌کنند که تامین مالی آنها در ایران توسط «سینوشور» بیمه شده‌اند. «سینوشور» در این پروژه‌ها نقش «چسب مالی» را ایفا می‌کند.
به گزارش وال‌استریت ژورنال، نام «چوشین» در میان حدود ۴۳۰۰ موسسه بانکی ثبت‌شده نزد نهاد ناظر عالی صنعت در چین دیده نمی‌شود و در فهرست‌های رسمی در دسترس عموم از شرکت‌ها و موسسات مالی نیز اثری از آن نیست.
بنابر اعلام دولت آمریکا و اظهارات کارشناسان، ایران برای پنهان کردن منشا نفت ارسالی به چین از مسیر‌های مختلفی، چون انتقال کشتی به کشتی و در بسیاری موارد مخلوط کردن با نفت سایر کشورها استفاده می‌کند.
پروژه‌های زیرساختی در ایران
«سینوشور» با نام رسمی «شرکت بیمه اعتبار صادرات و سرمایه‌گذاری چین»، ابزار مالی در خدمت دولت مرکزی چین است که از اولویت‌های توسعه بین‌المللی پکن پشتیبانی می‌کند.
بنابر اعلام این «سینوشور»، این شرکت تا پایان سال ۲۰۲۴ از بیش از ۹ تریلیون دلار فعالیت تجاری و سرمایه‌گذاری در سراسر جهان پشتیبانی کرده است.
پروژه‌های زیرساختی چین در ایران عمدتا طرح‌های عظیم هدایت‌شده دولتی شامل فرودگاه‌ها، پالایشگاه‌ها و پروژه‌های حمل‌ونقل هستند که توسط بزرگترین بانک‌ها و گروه‌های مهندسی دولتی چین مدیریت می‌شوند.
بنابر اعلام پایگاه پژوهشی «اِیددیتا» (AidData)، چین بین سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۲۳ بیش از ۲۵ میلیارد دلار تعهد مالی برای ساخت زیرساخت در ایران ایجاد کرده که «سینوشور» در ۱۶ مورد از ۵۴ معامله مستند، نقش مستقیم داشته است.
آمریکا که از تحریم‌های هدفمند علیه شرکت‌های چینی استفاده کرده، هیچ شرکتی را به علت فعالیت‌های غیرنظامی در ایران در فهرست سیاه قرار نداده و هیچ بانک بزرگ چینی را هم هدف نگرفته است.
هیچ سند عمومی که «سینوشور» را مستقیما به طرح «نفت در برابر احداث پروژه‌های زیرساختی در ایران» پیوند دهد، یافت نشده است.
