دریاچه ارومیه؛ گوهر با نمک ایران در حال خشکیدن است

آفتاب‌‌نیوز : آفتاب: گوهر بی‌بدیل و با نمک ایران و بزرگترین پهنه آبی داخلی ایران، دومین دریاچه شور جهان با خیلی از اوصاف جهانی دیگرش همچنان در انتظار تپش زندگی در شریان‌های آبریزش و از شماره نیافتادن نفس‌هایش چشم‌های گریان ولی خشکش را به انتظار تفکرات و کردارهای ما انسان‌ها دوخته است تا شاید شوری دل شوره‌اش برای خوابی ابدی و خزنده به کابوسی خیالی تبدیل شود. 

میزان نمک آب دریاچه ارومیه حالت فوق اشباع دارد 

دکتر احسانی، رییس پژوهشکده آرتمیا و جانوران آبزی دانشگاه ارومیه معتقد است: برگزاری چنین جلسات و همایش‌هایی برای مدیریت وضعیت دریاچه ارومیه از واجبات است، چرا که باعث تمرکز متخصصان و نگرش تخصصی و جامع و همه جانبه به موضوع خواهد بود ولی باید خروجی آن مشخص و معین و راهکارهای کاربردی کردن آن نیز در آن پیش‌بینی شود، وگرنه تبدیل به مجلسی صرفا جهت گرامی‌داشت و ترحم به دریاچه ارومیه خواهد بود. 

عضو هیات علمی دانشگاه ارومیه عنوان کرد: با نگرش به وجوه مختلف موضوع، خروجی‌هایی کارساز و مفید برای دریاچه ارومیه حاصل خواهد شد. 

احسانی گفت: بودجه‌های ویژه‌ای از سوی مجامع علمی بین المللی برای حفاظت از محیط زیست وجود دارد که باید سازمان محیط زیست در بعد اجرایی کار، پی‌گیر این موضوع باشد. همچنین با استفاده از حمایت‌ها فکری و علمی مراکز دانشگاهی و آکادمیک کشور و ایده‌های کاربردی و تخصصی و مطالعاتی که از آنها می‌گیرد به مدیریت و پیاده کردن آنها بپردازد. 

این استاد دانشگاه با اشاره به این‌که همه به موضوع دریاچه ارومیه حساسیت دارند، خاطرنشان کرد: این حساسیت‌ها باید منجر به عمل و خروجی و ایده کاربردی و پایدار برای احیاء دریاچه ارومیه شود، در غیر این صورت کارکردی عکس خواهد داشت. 

رییس پژوهشکده آرتمیا و جانوران آبزی دانشگاه ارومیه اظهار داشت: اقدامات صورت گرفته کافی نبوده و نیاز به کارهای اجرایی زیادی وجود دارد. 

وی ادامه داد: این مشکل مختص استان نبوده و باید تمامی متولیان امر از همه دستگاه‌های مرتبط به صورت منسجم و نظام‌مند از استان‌های همجوار این دغدغه را داشته باشند، چرا که اثرات منفی آتی آن گریبانگیر همه خواهد بود. 

احسانی، میزان غلظت نمک دریاچه ارومیه را بیش از حد، ذکر و خاطرنشان کرد: میزان نمک آب دریاچه ارومیه حالت فوق اشباع دارد و 340 گرم نمک در لیتر است. 

وی ادامه داد: این میزان تنها جاندار دریاچه ارومیه را با مشکلات زیادی مواجه کرده است، ولی بارور کردن ابرها و انتقال آب به دریاچه ارومیه در حد یک ایده است؛ نیاز به یک مجموعه قوی و مدیریتی است تا در سطح عالی این مسایل را هماهنگ، مدیریت و اجرا کنیم. 

عضو هیات علمی دانشگاه ارومیه با اشاره به این‌که اقدامات صورت گرفته راضی کننده نبوده و کار ملموس علمی و عملی را که اطلاع‌رسانی شود ندیده‌ایم، خاطرنشان کرد: مهم‌ترین کار، مشخص کردن یک مجموعه قوی و تخصصی علمی، اجرایی و مدیریتی و برگزاری جلساتی به صورت دائمی و مستمر است، تا در کنار هم و به صورت منسجم و نظام‌مند با یک مدیریت واحد به صورت جهادی و علمی این نگین جهانی را شفاف‌تر و درخشان‌تر و پر رمق‌تر از همیشه سازند. 

تبدیل دریاچه‌ ارومیه به 3 دریاچه‌ کوچک طی سالیان 

جباری، مدیر شورای پژوهش اداره‌کل محیط زیست استان آذربایجان‌غربی نیز با بیان این‌که معضل دریاچه ارومیه در کوتاه مدت جبران پذیر نیست، گفت: دریاچه‌ ارومیه با این روند به‌طور مطلق خشک نخواهد شد، بلکه تبدیل به سه دریاچه‌ی کوچک خواهد شد. 

وی با اشاره به کاهش سطح آب دریاچه‌ ارومیه به عنوان بحران ملی و بین‌المللی در منطقه، عنوان کرد: تغییرات اقلیمی بالاخص بارش کم و خشکسالی، افزایش جمعیت که منجر به تبدیل اراضی آبی به دیمی شده، احداث سد و صنعت آب شرب از جمله عوامل خشکی این پارک ملی است. 

مدیر شورای پژوهش اداره‌ کل محیط زیست استان آذربایجان‌غربی، بروز خشکسالی طی دوره‌ای در کشور را از جمله مهم‌ترین عوامل تاثیر گذار در کاهش سطح آب دریاچه‌ ارومیه عنوان کرد و افزود: در زمان گذشته آب ورودی به دریاچه‌ ارومیه با میزان تبخیر آن یکسان بوده و این مهم تاثیری بر خشکی دریاچه ارومیه نداشته است. 

جباری ادامه داد: امروز میزان آب ورودی به دریاچه با میزان آب تبخیری یکسان نبوده و این امر منجر به کاهش آب این دریاچه‌ شده‌است. 

وی گفت: سطح آب دریاچه ارومیه در مقایسه با 14 سال گذشته 6.5 متر کاهش یافته است. 

وی، میزان آب موجود در دریاچه‌ی ارومیه را در حدود 10 میلیارد متر مکعب عنوان کرد و افزود: این اندازه‌گیری با استفاده از عکس‌های ماهواره‌ای و بررسی‌های میدانی صورت گرفته است. 

وی گفت: با کاهش آب دریاچه ارومیه در حال حاضر 200 تا 250 هزار هکتار از زمین‌های اطراف دریاچه ارومیه به شوره‌زار تبدیل شده است. 

جباری در خصوص راهکارهای مقابله با بحران آب دریاچه‌ی ارومیه، گفت: بارور کردن ابرها، بهبود الگوی کشت و مدیریت یکپارچه در مباحث کشاورزی میان استان‌های کردستان، آذربایجان‌غربی و شرقی، اجرای طرح ملی حفاظت از تالاب‌های ایران که سند آن به امضاء رسیده است و انتقال آب از حوزه های اطراف از جمله راهکارهای مقابله با این تهدید است. 

ارتفاع آب دریاچه ارومیه 20 سانتی متر کاهش یافته است 

دکتر ناصرآق، عضو هیات علمی دانشگاه ارومیه و استاد گروه بیولوژی و تکثیر و پرورش پژوهشکده آرتیمیا، با بیان این‌که ارتفاع آب دریاچه ارومیه در سال گذشته به اندازه 1271.6 متر از سطح دریا بوده است، گفت: ارتفاع آب دریاچه ارومیه به میزان مشابه سال گذشته 20 سانتی‌متر کاهش یافته است. 

این کارشناس متخصص زیست محیطی، اظهار کرد: وجود کریستال‌های نمک روی سطح آب بیانگر رسوب نمک هستند. افزایش غلظت نمک آب دریاچه ارومیه در نهایت منتج به کاهش سطح ارتفاع آب دریاچه خواهد شد. 

عضو هیات علمی دانشگاه ارومیه در ادامه بیان کرد: با کاهش آب دریاچه ارومیه با این روند، بیش از سه سال طول نخواهد کشید که دریاچه‌ای با این نام از بین خواهد رفت و این درحالی است که قبلا گفته می‌شد دریاچه‌ی ارومیه 6 تا 7 سال طول می‌کشد تا خشکیده شود. 

استاد گروه بیولوژی و تکثیر و پرورش پژوهشکده آرتیمیا، برگزاری کارگاه‌های تخصصی و آموزشی بین‌المللی را با دعوت از اساتید و کارشناسان متخصص در این حوزه و افراد برجسته مقبول و مفید عنوان کرد و افزود: با برگزاری این قبیل کارگاه‌ها می‌توان گامی بسوی بهبود و احیای دریاچه ارومیه برداشت. 

وی، حمایت‌های مالی سازمان‌ ملل متحد، تسهیلات محیط زیست جهانی( Gef) و اداره کل محیط زیست استان‌های آذربایجان‌شرقی و غربی را در راستای بهبود بحران دریاچه ارومیه مفید و ارزشمند دانست و گفت: سازمان‌ Gef یک و نیم میلیارد دلار از بودجه خود را برای احیای دریاچه ارومیه اختصاص داده‌است. 

عضو هیات علمی دانشگاه ارومیه با اشاره به این‌که تاکنون کار عملی در خور شان جهت احیاء دریاچه ارومیه صورت نگرفته است، گفت: امید است این بحران ملی و منطقه‌ای بزودی، حل و دریاچه ارومیه احیاء و منشا تولید انرژی و حیات و سرزندگی برای جامعه و گردشگران شود. 

استاد گروه بیولوژی و تکثیر و پرورش پژوهشکده آرتیمیا، تشکیل کمیته علمی با حضور کارشناسان متخصص داخلی و خارجی را در حل این معضل، مفید عنوان کرد و افزود: این کمیته علمی با مطالعه 6ماهه دیدگاه‌ها و نگرش‌های متفاوت و مختلف در زمینه‌های مشکلات دریاچه‌ ارومیه می‌تواند پس از اتمام مطالعات با ارایه راه‌حل‌های مفید گامی به سوی حل این مسأله بردارد. 

دکتر آق، بهبود راندمان آبیاری کشاورزی و جلوگیری از حفر چاه‌های غیر مجاز، بارور کردن ابرها و جمع‌آوری نمک‌های اطراف دریاچه ارومیه را از جمله راهکارهای حل این مشکل عنوان کرد و افزود: تاکنون مطالعه‌ای دقیق و علمی در این راستا صورت نگرفته است. 

وی گفت: بهبود راندمان آبیاری کشاورزی در گام اول به دلیل صرف بیش ‌از حد آب در مصارف آبیاری زمین‌های کشاورزی و جلوگیری از ورود آب رودخانه‌ها به دریاچه ارومیه و جمع‌آوری نمک‌های اطراف آب دریاچه ارومیه که می‌تواند بزرگترین کارکرد را در زمینه احیاء دریاچه داشته باشد، از جمله مهم‌ترین راه حل‌ها است. 

زیرساخت‌های دریاچه‌ارومیه متناسب با گردشگران نیست 

یکی از گردشگران دریاچه ارومیه در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا معتقد است: لجن دریاچه ارومیه طلای سیاهی است که ارزش آن را نمی‌دانید و مسوولان گردشگری استان برای گردشگران و استفاده از این ظرفیت‌ و نعمت خدادادی باید بستر و ابزارهای بسیار وسیع‌تری فراهم کنند. 

این گردشگر که خود را توریست حرفه‌ای معرفی می‌کرد، ادامه داد: امکانات توریستی این دریاچه در حد زیر صفر بوده است.
 
امروزه بحث اکوتوریسم و توریسم پزشکی موضوعاتی هستند که کشورها درصدد خلق این ظرفیت هستند در حالی‌که استان آذربایجان غربی با این‌چنین ثروت عظیم خدادادی و طبیعی مهجور و مغفول مانده است. 

وی با اشاره به خشک شدن دریاچه ارومیه، گفت: وقتی که آب نیمه‌جان کم‌عمق دریاچه در زیر پای گردشگران و فاصله بسیار زیاد تا آبی با عمق حداقل یک متر را با اینچنین وضعی مشاهده می‌کنیم انگار آخرین نفس‌های دریاچه را زیر پایت حس می‌کنی و این امر برای من به عنوان یک ایرانی بسیار غم‌انگیز است؛ دلم می خواهد تا با باران اشک‌های چشمانم به خاطر این تمنای بیهوده دریاچه او را سیراب و پرآب سازد. 

وی اظهار امیدواری کرد تا در دوره‌های بعدی سفر شاهد امکانات بیشتر و بالا رفتن آب دریاچه برای تسهیل در گردش و بازدید از این دریاچه ملی باشد. 

کریمی، مدیرعامل آب و منطقه‌ای آذربایجان‌غربی نیز درباره وضعیت دریاچه ارومیه توضیح داد: آب دریاچه ارومیه در سال‌جاری نسبت به مدت مشابه سال گذشته 12 سانتی متر کاهش داشته که یکی از دلایل آن افزایش بی‌سابقه دما در تابستان امسال بوده است. 

تاثیر به‌سزای اقلیم خاص آب و هوایی استان در جذب توریسم دریاچه ارومیه 

مطلبی فر، مدیرکل هواشناسی استان آذربایجان‌غربی نیز در این‌خصوص، گفت: نقش اقلیم‌های خاص هوایی در بحث توریسم انکارناپذیر است. 

وی ادامه داد: درصد گردشگران دریاچه ارومیه نیز بر اساس اقلیم خاص آب و هوایی استان و زیباهای منحصر به فرد خود دریاچه می‌تواند در حد و اندازه‌های بین المللی باشد. 

مطلبی فر با اشاره به افزایش 25 درصدی بارندگی‌ها در سال زراعی جاری نسبت به سال گذشته، گفت: با وجود این افزایش، علت کاهش آب دریاچه به خاطر این است که آب باران به دریاچه نرسیده و در مسیر آب ریز ها و رودخانه‌ها به شکل دیگری مورد بهره برداری قرار گرفته است. 

وی، استفاده بی رویه از منابع زیر زمینی سدهای احداث شده بر رودخانه‌ها و کمبود بارندگی را از عوامل مهم کم شدن آب دریاجه ذکر کرد و افزود: گرم شدن هوا و تبخیر یکی از عوامل مهم این عارضه است. 

مدیرکل هواشناسی استان آذربایجان‌غربی در تشریح عوامل مهم بر افزایش آب دریاچه، بیان کرد: بارندگی مطمئنا در افزایش آب دریاچه تاثیر گذار است ولی کافی نیست. 

مطلبی فر با اشاره به این‌که بحران دریاچه ارومیه یک بحران ملی محسوب می‌شود، خاطرنشان کرد: امضای 220 نماینده در سطح کشور نشان از حساسیت ملی موضوع دارد. این اداره کل آمادگی در اختیار قرار دادن تحقیقات کاربردی را به مدیریت ارشد استان داراست. 

وی با اشاره به این‌که حل سریع این موضوع نیاز به مدیریت منطقی و علمی و همه جانبه و عزم ملی دارد، خاطرنشان کرد: پایه هر عمل، کار تحقیقاتی است؛ این اداره کل با طراحی و تعریف سمینارها و کارگاه‌هایی علمی، هر دوماه یک بار با استفاده از کارشناسان و پژوهشگران دانشگاهی و رویکردی تخصصی و مطالعاتی و در خصوص محیط زیست و دریاچه ارومیه سعی در ایفای رسالت خود در این خصوص دارد. در این راستا میزگردی تخصصی در مورد پدیده‌های جوی مخرب برای دریاچه ارومیه برگزار شده است که نتایج آن به مسوولان ذیربط انعکاس داده خواهد شد. 

مطلبی فر با اشاره به ایده بارورشدن ابرها برای حل کم آبی دریاچه ارومیه، اظهار داشت: نیاز اولیه این موضوع مطالعات و اطلاعات اولیه هواشناسی و تمرکز علمی در خصوص موضوع است و در حال حاضر نمی‌توان در مورد تاثیرات این موضوع بدون مطالعه دقیق و بررسی علمی اظهار نظر کرد. 

وی، نوع بارش‌ها را در میزان اثرگذاری بر میزان افزایش آب دریاچه ارومیه بی تاثیر ذکر کرد. 

با توجه به اهمیت و جایگاهی که احیاء و مدیریت وضعیت دریاچه ارومیه دارد ضروری است تا با رویکرد علمی و تخصصی سیاستگذاری‌ها و برنامه‌ریزی‌ها، هدف‌گذاری شود و لزوم تشکیل کارگروه‌های تخصصی‌تر و جامع‌تر از بعد علمی و اجرایی در سطح استان‌های همجوار با حضور پررنگ پژوهشکده‌ها و دانشگاه‌ها و پژوهشگران و نگرش چند وجهی به موضوع دریاچه ارومیه از ابعاد مختلف توریستی و زیست‌محیطی را نشان می‌دهد.