واژه‌نامه گویشی اردکان منتشر می‌شود

آفتاب‌‌نیوز : آفتاب - سرویس فرهنگ و ادب: واژه‌نامه گویشی اردکان اثر شادروان دکتر سید محمود طباطبایی اردکانی، به‌زودی توسط "انتشارات پیشین پژوه" منتشر می‌شود.

به گزارش آفتاب، ژامک طباطبایی اردکانی فرزند دکتر سید محمود طباطبایی اردکانی با اعلام این خبر گفت: واژه‌نامه گویشی اردکان نتیجه علاقه، توجه و همت والای شادروان دکتر سید محمود طباطبایی اردکانی نسبت به گویش رایج در زادگاهش "اردکان" است.

وی افزود: این اثر شامل واژه‌گان، تمثیلات، ضرب‌المثل‌ها و کنایات اردکانی است که به همت پدرم جمع آوری شد اما در دوران حیات ایشان به ثمر نرسید، بنده بر حسب وظیفه تصمیم گرفتم این کار را به سر انجام برسانم، اگر واژه یا ضرب‌المثل و کنایه‌ای از قلم افتاده بود به این مجموعه اضافه کردم تا ان‌شاءالله کتابی کامل در اختیار پژوهشگران و همشهریان اردکانی قرار گیرد.

طباطبایی تصریح کرد: این واژه‌نامه در بدنه بنیادین خود بیش از 2500 مدخل اصلی را در بر می‌گیرد و هر یک از آنها پس از واج‌‌نویسی دقیق مورد شرح قرار گرفته است. اگر چه تدوین نخستین این واژه‌نامه بر مجموعه‌ای از واژه‌های مکتوب و در نهایت بر نوع بیان گرد‌آورنده مستند بوده است اما در تدوین دوم آن اساسی بر شیوه کار میدانی و نوع تولید واژه‌ها از سوی گویش وران مختلف صورت پذیرفته است. 

وی در توضیح روش این واژه‌‌‌نامه گفت: کلیه مدخل‌ها در بدنه اصلی واژه‌نامه با دقت واج‌نویسی و در فهرستی دیگر و البته بدون شرح مربوطه به دقت و منطبق با نظام IPA آوا‌‌نویسی تفصیلی شده است. از این‌روی در آغاز واژه‌نامه جدولی از ارزش آوایی واج‌‌ها و آواهای مربوطه آمده است.

طباطبایی افزود: هم در واج‌نویسی و هم در آوا‌نویسی تفصیلی، محل دو پدیده "تکیه" و "کشش" از پدیده‌های زبر زنجیری، بر پایه تولید واژه توسط گویش ور بومی مشخص شده است. همچنین افعال مندرج در این واژه‌نامه به صورت مصدر و صرف نشده آمده است و از آنجا که پاره‌ای از این افعال از قاعده عمومیِ صرف افعال تبعیت نمی‌کنند و در واقع قاعده‌ای ویژه دارند، از این روی در پایان واژه‌نامه جدولی از نمونه‌های صرفی مربوطه آمده است.

وی با بیان اینکه معمولاً رسم بر این نیست که در واژه‌نامه، تمثیلات و ضرب‌المثل‌ها و عبارات استعاری با واژه‌ها همراه شوند، گفت: این موضوع به این علت است که موارد مذکور از یک سو در حوزه پژوهشی دیگری که بیشتر مردم‌شناختی است تا زبان‌شناختی جای می‌گیرد و از سوی دیگرهدف اصلی واژه‌نامه را که همانا مادۃ‌المواد پژوهش‌های واژگانی است به بیراهه می‌کشد، اما از آنجا که پدرم بخش چشم‌گیری از این موارد را گردآوری کرده بودند و مجال دیگری برای ارائه آنها پیش نمی‌آمد از این روی ترجیح داده شد تمام آن موارد نیز در اختیار پژوهشگران قرار گیرد.

ژامک طباطبایی با اشاره به علاقه پدرش به زادگاه خود یادآور شد: به همین دلیل 30 سال از عمر با برکت پدرم صرف گرد‌آوری تاریخ، فرهنگ و گویش اردکان شد. کتاب "فرهنگ عامه  اردکان" حاصل ده‌ها سال تلاش ایشان برای زنده نگه‌داشتن آداب و رسوم و سنن این خطه بود که در سال 1381 توسط شورای فرهنگ عمومی استان یزد با مقدمه حجت الاسلام والمسلمین سیدمحمد خاتمی، به زیور طبع آراسته شد و مورد استقبال همشهریان، پژوهشگران و علاقه‌مندان به فرهنگ ایران زمین قرار گرفت.

وی در مورد چگونگی تدوین این واژه‌نامه توسط پدرش اظهار داشت: جمع‌آوری واژه‌ها، کنایات و ضرب المثل‌های اردکان دغدغه پدرم بود، بنده خود شاهد این مدعا بودم که پدرم با چه ذوقی واژگان اردکانی را یادداشت کرده و معنی آن را با دقت و وسواس می‌نوشتند و اگر لغت یا مَثَل ناشنیده یا کمتر مستعملی به گوش می‌شنیدند تا معنی درست ودقیق آن را نمی‌یافتند آرام و قرار نداشتند.

طباطبایی افزود: پدرم به واسطه تحصیل و تدریس در دانشگاه کمتر امکان صحبت و گویش به لهجه اردکانی را داشتند، اما مادرم این مهم را به خوبی انجام داده و در تمام این سال‌ها یار و همراه ایشان بودند و به زیبایی، هرآنچه را که پدرم درخواست می‌کردند با لهجه شیرین اردکانی ادا کرده معنی آن را نیز می گفتند تا آنچه دراین کتاب ثبت و ضبط می شود تا حدّامکان به دور از عیب‌و نقص باشد.

وی ادامه داد: از برکات خداوندی خانه ما وجود مادر بزرگ مادری و عمه پدرم (که خداوند هر دوی این عزیزان را قرین رحمت کند) بود، آنها چون گنجینه گران‌بهایی هر آنچه از شعر، قصه، مَثَل، لالایی و...در دل و خاطر داشتند بازگو می‌کردند تا پدرم آنها را یادداشت و ثبت نمایند و برای آیندگان به یادگار بگذارند.

فرزند دکتر طباطبایی از راهنمایی‌های دکتر سعید عریان در جریان آماده‌سازی و تدوین این کتاب تشکر کرد و گفت: آقای دکتر سعید عریان با صبوری و لطف بی‌حد خود، قطره‌ای از دریای بی‌کران معلومات خود را به بنده آموختند تا واج‌نویسی و آوا‌نویسی این مجموعه انجام شود، همچنین مقدمه این اثر به قلم این پژوهشگر ارجمند می‌باشد و قطعاً اگر محبت بی‌دریغ ایشان نبود این مهم به انجام نمی‌رسید.

طباطبایی اظهار امیدواری کرد تدوین این واژه‌نامه گامی موثر در تحقق خواسته‌های پدرم باشد و بتواند بر مجموعه دانش‌های زبانی این مرز‌و بوم بیافزاید.

شادروان دکتر سید محمود طباطبایی اردکانی در هفدهم دی ماه 1315 در خانواده‌ای روحانی در اردکان متولد شد. پدرش حاج سید حسین طباطبایی واعظ، معروف به "آقای جلال" فرزند آقا سید محمد طباطبایی واعظ بود که نسب او به حسن بن ابیطالب(ع) می‌رسد.
 
دکتر طباطبایی سال‌ها در دانشگاه علامه طباطبایی به تدریس اشتغال داشت و در تاسیس دانشگاه پیام‌نور اردکان اهتمامی جدی نمود. سرانجام در عصر روز سیزدهم مهر ماه 1372 هنگامی که در کلاس درس مشغول تدریس بود، دچار سکته قلبی شد و به جوار رحمت حق شتافت. 

شادروان طباطبایی دارای آثار و تالیفات زیادی در حوزه ادبیات فارسی، تاریخ ایران و اسلام است. کتاب فرهنگ عامهْ اردکان حاصل 27 سال تحقیق آن مرحوم درباره فرهنگ مردم، آثار‌ و ابنیهْ اردکان است.

"شجره نامه‌های اردکان" دیگر اثر پژوهشی منتشر نشده دکتر سید محمود طباطبایی است که امید می‌رود با اهتمام خانواده ایشان منتشر شود.

شهرستان اردکان یکی از شهرستان‌های استان یزد در مرکز ایران است. شهر اردکان مرکز این شهرستان است. 

جمعیت این شهرستان در سال ۱۳۸۵، برابر با ۷۳٫۲۹۲ نفر بوده است. شهرستان اردكان 32% پهنه استان یزد (بیش از 24 هزار کیلومتر مربع) را در خود جای داده است. این شهر در روزگار آبادانی آن در محلی به نام زردک قرار داشته و دیوارهای تاریخی آن هنوز پا برجا ست. 

این شهرستان دارای سه بخش مرکزی، بخش خرانق و بخش عقدا می‌باشد. معمار گفت‌و‌گوی تمدن‌ها، سید محمد خاتمی متولد این شهرستان می‌باشد. 

در شهرستان اردکان یک هزار اثر تاریخی شناسایی شده است که 217 اثر در فهرست آثار ملی ثبت رسیده است.
 
مردم اردكان آریایی‌نژاد و ایرانی‌الاصل هستند و به زبان فارسی و گویش اردکانی سخن می‌گویند. 

بیشتر مردم شهر مسلمان و شیعه جعفری هستند و شماری زرتشتی نیز در اردکان زندگی می‌كنند.
 
از جمعیت شهر اردكان 6/99% مسلمان و 4/0% زرتشتی و... هستند.