در بیشتر رتبه‌بندی‌های جهانی، نامی از دانشگاه‌های ایران نیست
آفتاب‌‌نیوز : آفتاب: «دانشگاه‌های ایران چه‌جایی در میان برترین دانشگاه‌های جهان دارند؟» «دانشگاه تهران در صدر رتبه‌بندی دانشگاه‌های ایران قرار گرفت»، «دانشگاه تهران در جمع 500 دانشگاه برتر دنیا»، «دانشگاه شریف برترین دانشگاه صنعتی ایران است»و... همه ما تاكنون نقل‌قول‌های بسیاری از این دست را شنیده‌ایم. اما چرا این نقل‌قول‌ها تا این حد با یكدیگر اختلاف و در برخی از موارد تناقض دارند؟
به نوشته مجلات همشهری؛ اساسا رتبه‌بندی دانشگاه‌های دنیا بر چه اساسی انجام می‌شود و چرا دانشگاه‌های ایران در این رتبه‌بندی‌ها جایگاه چندان مناسبی را حتی در مقایسه با دانشگاه‌های سایر كشورهای آسیایی به دست نمی‌آورند؟ چه دلیلی دارد كه دانشگاه صنعتی شریف كه از نظر بسیاری بهترین دانشگاه ایران است و سالانه تعداد زیادی از دانشجویان آن برای ادامه تحصیلات راهی دانشگاه‌های بزرگ جهان می‌شوند؛ در این رتبه‌بندی‌ها عموما پایین‌تر از دانشگاه تهران قرار می‌گیرد؟ در این مقاله قصد داریم نگاهی به آخرین رتبه‌بندی دانشگاه‌های دنیا و نحوه انجام آنها بیندازیم. رتبه‌بندی دانشگاه‌های جهان براساس شاخص‌های مختلفی انجام می‌گیرد. ازجمله این شاخص‌ها می‌توان به آمارهای تجربی، كیفیت اساتید، بورس‌های اعطایی، تعداد دانشجویان، امكانات آزمایشی و تحقیقاتی و موارد دیگر اشاره كرد.
در برخی از این رتبه‌بندی‌ها نیز شاخص‌های آكادمیك تاثیر چندانی ندارند و رتبه‌بندی بر اساس شاخص‌هایی مانند نحوه پذیرش و ورود دانشجویان به دانشگاه صورت می‌گیرد. اغلب رتبه‌بندی‌هایی كه توسط موسسات معتبر انجام می‌شود، مجموعه دانشگاه‌ها را مدنظر قرار می‌دهند. با این‌حال رتبه‌بندی‌های دیگری هم وجود دارد كه برای برنامه‌های آموزشی، دانشكده‌ها و حتی مدارس صورت می‌گیرد. برخی از رتبه‌بندی‌ها نیز وجود دارد كه بر اساس جهت‌دهی برخی مجلات، روزنامه‌ها و گاهی اوقات توسط دانشگاهیان و فرهنگیان انجام می‌شود. همچنین رتبه‌بندی ممكن است از كشوری به كشور دیگر متفاوت باشد؛ به عنوان مثال رتبه‌بندی دانشگاه‌ها در ایالات متحده به طرز معناداری تحت‌تاثیر سیستم پذیرش دانشجوست ولی در انگلیس تعدد نشریات و مقالات است كه رتبه دانشگاه‌ها را تعیین می‌كند.
نخستین چالشی كه بر سر راه هر رتبه‌بندی قرار دارد، تهیه فهرست اولیه از موسساتی است كه باید مورد بررسی قرار گیرند. پس از تعیین دانشگاه‌ها و موسسات آموزشی و تحقیقاتی، نوبت به تعیین شاخص‌هایی می‌رسد كه رتبه‌بندی بر مبنای آنها انجام می‌شود. موسسات مختلف از شاخص‌های متفاوتی برای رتبه‌بندی استفاده می‌كنند. این شاخص‌ها بسیار متنوع هستند و طیف وسیعی از كیفیت آموزش تا تعداد صفحات وب‌سایت دانشگاه و مساحت آن را دربر می‌گیرد. همچنین ممكن است شاخص واحدی كه در رتبه‌بندی‌های مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد، در هر رتبه‌بندی تاثیر متفاوتی داشته باشد. این امر از آنجا ناشی می‌شود كه تعداد شاخص‌های انتخابی و میزان تاثیر هر یك در رتبه‌بندی‌های مختلف، متفاوت است.
مهم‌ترین شاخصی كه در بسیاری از رتبه‌بندی‌ها به آن استناد می‌شود، كیفیت آموزش است. پارامترهای تاثیرگذار بر این شاخص در رتبه‌بندی‌های مختلف متفاوت هستند اما عموما تعداد فارغ‌التحصیلان دانشگاه و تعداد جوایز بین‌المللی كسب‌شده توسط دانشگاه به ویژه جایزه نوبل در این دسته قرار می‌گیرند. البته همان‌طور كه ذكر شد، تاثیر یك شاخص واحد ممكن است در رتبه‌بندی‌های مختلف متفاوت باشد. به‌عنوان مثال تاثیر این شاخص در رتبه‌بندی تایمز 30درصد و در رتبه‌بندی شانگهای 10درصد است. درخصوص رتبه‌بندی‌های مختلف همچون رتبه‌بندی تایمز و رتبه‌بندی شانگهای كه به آنها اشاره شد، در ادامه به تفصیل صحبت خواهیم كرد.
شاخص مهم دیگر در رتبه‌بندی، وجهه بین‌المللی دانشگاه است. البته رتبه‌بندی‌های مختلف از معیارهای كاملا متفاوتی برای این شاخص استفاده می‌كنند. به‌عنوان مثال تاثیرگذارترین پارامتر این شاخص در رتبه‌بندی یواس‌نیوز نظرات افراد برجسته دانشگاهی، در رتبه‌بندی شانگهای كیفیت اعضای هیأت علمی و اساتید و در رتبه‌بندی فاكتور جی تعداد پیوندهای وب‌سایت دانشگاه در میان وب‌سایت دانشگاه‌های دیگر است. با توجه به اینكه در دنیای رو به جهانی شدن امروز، موفق‌ترین دانشگاه‌ها آنهایی هستند كه بتوانند بهترین دانشجویان و اساتید را از سراسر دنیا جذب كنند، تعداد اساتید و دانشجویان بین‌المللی دانشگاه، كنفرانس‌های بین‌المللی و همكاری‌های بین‌المللی دانشگاه نیز از پارامترهای تاثیرگذار در این شاخص هستند.
فعالیت‌های پژوهشی و تحقیقاتی نیز ازجمله شاخص‌های تاثیرگذار در رتبه دانشگاه هستند كه به نوعی بیانگر خروجی علمی دانشگاه هستند. از پارامترهای موثر بر این شاخص می‌توان به حجم پژوهش‌های انجام‌شده، درآمدهای پژوهشی و اعتبار تحقیقات اشاره كرد. برای ارزیابی اعتبار تحقیقات از معیارهای مختلفی مانند تعداد مقالات چاپ‌شده در مجلات معتبر علمی، تعداد مقالات ISI، تعداد ارجاعات مقالات و نسبت ارجاعات به اعضای هیات علمی استفاده می‌شود. از شاخص‌های دیگری كه در رتبه‌بندی‌های مختلف از آنها استفاده می‌شود، می‌توان به نسبت استاد به دانشجو، اعضای هیات علمی برنده جایزه نوبل، اساتید و فارغ‌التحصیلان دارای مقالات پراستناد، امكانات آزمایشگاهی، سرانه كتاب و مجلات، بازدهی دانشگاه نسبت به اندازه آن، ابداعات و نوآوری‌های صنعتی، تعداد مراكز رشد دانشگاه و كیفیت وب‌سایت دانشگاه اشاره كرد.
رتبه‌بندی دانشگاه‌های دنیا
علاوه بر رتبه‌بندی‌های كلی كه توسط موسسات مختلف ارائه می‌شود، رتبه‌بندی دانشگاه‌ها معمولا بر اساس رشته‌های مختلف دانشگاهی شامل گروه‌های فنی و مهندسی، پزشكی و علوم زیستی، علوم طبیعی، علوم اجتماعی و هنر نیز انجام می‌شود. همچنین رتبه‌بندی‌های انجام‌شده به تفكیک مناطق جغرافیایی، كشورهای مختلف و برخی دسته‌بندی‌های دیگر دردسترس هستند. در میان رتبه‌بندی‌های مختلفی كه از سوی موسسات متعدد اعلام می‌شود، برخی از ارزش و اعتبار بیشتری در مقایسه با سایرین برخوردارند. با این حال در اكثر این رتبه‌بندی‌ها برترین دانشگاه‌های دنیا عموما متعلق به كشورهای آمریكا، انگلیس، آلمان، استرالیا، فرانسه، كانادا، ژاپن، هلند، كره‌جنوبی و چین هستند.
رتبه‌بندی یواس‌نیوز، رتبه‌بندی علمی (رتبه‌بندی شانگهای)، رتبه‌بندی نشریه آموزش عالی تایمز، رتبه‌بندی وبومتریک، فاكتور جی، رتبه‌بندی حرفه‌ای دانشگاه‌های دنیا، رتبه‌بندی عملكرد مقالات علمی، رتبه‌بندی دانشگاه ووهان و رتبه‌بندی جهان اسلام از جمله این رتبه‌بندی‌ها هستند كه در نسخه كامل گزارش «دانستنی‌ها» هر یک به‌طور جداگانه توضیح داده شده‌اند كه حاوی اطلاعات ذی‌قیمتی برای علاقه‌مندان مخصوصا اساتید و دانشجویان است.
رتبه‌بندی دانشگاه‌های ایران
دانشگاه‌های ایران در میان رتبه‌بندی‌های مختلف معمولا جایگاه چندان مناسبی را به دست نمی‌آورند. با توجه به اینكه اغلب رتبه‌بندی دانشگاه‌ها را نهایتا تا رتبه 200 رده‌بندی می‌كنند، در بیشتر رتبه‌بندی‌ها نامی از دانشگاه‌های ایرانی دیده نمی‌شود.
ازجمله رتبه‌بندی‌هایی كه می‌توان نام دانشگاه‌هایی از ایران را در آنها مشاهده كرد، رتبه‌بندی شانگهای و رتبه‌بندی وبومتریك هستند. در رتبه‌بندی امسال دانشگاه شانگهای، دانشگاه تهران در رده 401-500 و دانشگاه صنعتی شریف در رده 501-600 قرار گرفتند. دانشگاه شانگهای در رتبه‌بندی خود، تنها 100 دانشگاه برتر دنیا را براساس امتیازات رده‌بندی می‌كند و دانشگاه‌هایی را كه در رتبه‌های بالاتر از 100 قرار می‌گیرند، بر اساس امتیاز كسب شده در دسته‌های صدتایی تقسیم‌بندی می‌كند. در این تقسیم‌بندی دانشگاه‌های میان هر دسته از امتیاز بالاتری نسبت به دسته‌های بالاتر برخوردار هستند اما میان دانشگاه‌هایی كه در یک دسته قرار می‌گیرند، رتبه‌بندی صورت نمی‌گیرد و دانشگاه‌ها تنها براساس حروف الفبا طبقه‌بندی می‌شوند.
رتبه‌بندی وبومتریک از جامعیت بیشتری در مقایسه با سایر رتبه‌بندی‌ها برخوردار است و می‌توان رتبه دانشگاه‌ها را به تفكیک هر كشور مشاهده كرد. براساس آخرین ویرایش این رتبه‌بندی كه در جولای 2010 (تیرماه 1389) ارائه شده است، دانشگاه تهران رتبه 899، دانشگاه علوم پزشكی تهران رتبه 1182، دانشگاه فردوسی مشهد رتبه 1499، دانشگاه صنعتی شریف رتبه 1579، دانشگاه علوم پزشكی شیراز رتبه 1831، دانشگاه علوم پزشكی اصفهان رتبه 1899، دانشگاه علوم پزشكی مشهد 2188، دانشگاه صنعتی امیركبیر رتبه 2235، دانشگاه شهید بهشتی رتبه 2237 و مركز تحقیقات نظری فیزیك و ریاضیات رتبه 2363 را كسب كرده‌اند.
به نوشته مجلات همشهری؛ اساسا رتبه‌بندی دانشگاه‌های دنیا بر چه اساسی انجام می‌شود و چرا دانشگاه‌های ایران در این رتبه‌بندی‌ها جایگاه چندان مناسبی را حتی در مقایسه با دانشگاه‌های سایر كشورهای آسیایی به دست نمی‌آورند؟ چه دلیلی دارد كه دانشگاه صنعتی شریف كه از نظر بسیاری بهترین دانشگاه ایران است و سالانه تعداد زیادی از دانشجویان آن برای ادامه تحصیلات راهی دانشگاه‌های بزرگ جهان می‌شوند؛ در این رتبه‌بندی‌ها عموما پایین‌تر از دانشگاه تهران قرار می‌گیرد؟ در این مقاله قصد داریم نگاهی به آخرین رتبه‌بندی دانشگاه‌های دنیا و نحوه انجام آنها بیندازیم. رتبه‌بندی دانشگاه‌های جهان براساس شاخص‌های مختلفی انجام می‌گیرد. ازجمله این شاخص‌ها می‌توان به آمارهای تجربی، كیفیت اساتید، بورس‌های اعطایی، تعداد دانشجویان، امكانات آزمایشی و تحقیقاتی و موارد دیگر اشاره كرد.
در برخی از این رتبه‌بندی‌ها نیز شاخص‌های آكادمیك تاثیر چندانی ندارند و رتبه‌بندی بر اساس شاخص‌هایی مانند نحوه پذیرش و ورود دانشجویان به دانشگاه صورت می‌گیرد. اغلب رتبه‌بندی‌هایی كه توسط موسسات معتبر انجام می‌شود، مجموعه دانشگاه‌ها را مدنظر قرار می‌دهند. با این‌حال رتبه‌بندی‌های دیگری هم وجود دارد كه برای برنامه‌های آموزشی، دانشكده‌ها و حتی مدارس صورت می‌گیرد. برخی از رتبه‌بندی‌ها نیز وجود دارد كه بر اساس جهت‌دهی برخی مجلات، روزنامه‌ها و گاهی اوقات توسط دانشگاهیان و فرهنگیان انجام می‌شود. همچنین رتبه‌بندی ممكن است از كشوری به كشور دیگر متفاوت باشد؛ به عنوان مثال رتبه‌بندی دانشگاه‌ها در ایالات متحده به طرز معناداری تحت‌تاثیر سیستم پذیرش دانشجوست ولی در انگلیس تعدد نشریات و مقالات است كه رتبه دانشگاه‌ها را تعیین می‌كند.
نخستین چالشی كه بر سر راه هر رتبه‌بندی قرار دارد، تهیه فهرست اولیه از موسساتی است كه باید مورد بررسی قرار گیرند. پس از تعیین دانشگاه‌ها و موسسات آموزشی و تحقیقاتی، نوبت به تعیین شاخص‌هایی می‌رسد كه رتبه‌بندی بر مبنای آنها انجام می‌شود. موسسات مختلف از شاخص‌های متفاوتی برای رتبه‌بندی استفاده می‌كنند. این شاخص‌ها بسیار متنوع هستند و طیف وسیعی از كیفیت آموزش تا تعداد صفحات وب‌سایت دانشگاه و مساحت آن را دربر می‌گیرد. همچنین ممكن است شاخص واحدی كه در رتبه‌بندی‌های مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد، در هر رتبه‌بندی تاثیر متفاوتی داشته باشد. این امر از آنجا ناشی می‌شود كه تعداد شاخص‌های انتخابی و میزان تاثیر هر یك در رتبه‌بندی‌های مختلف، متفاوت است.
مهم‌ترین شاخصی كه در بسیاری از رتبه‌بندی‌ها به آن استناد می‌شود، كیفیت آموزش است. پارامترهای تاثیرگذار بر این شاخص در رتبه‌بندی‌های مختلف متفاوت هستند اما عموما تعداد فارغ‌التحصیلان دانشگاه و تعداد جوایز بین‌المللی كسب‌شده توسط دانشگاه به ویژه جایزه نوبل در این دسته قرار می‌گیرند. البته همان‌طور كه ذكر شد، تاثیر یك شاخص واحد ممكن است در رتبه‌بندی‌های مختلف متفاوت باشد. به‌عنوان مثال تاثیر این شاخص در رتبه‌بندی تایمز 30درصد و در رتبه‌بندی شانگهای 10درصد است. درخصوص رتبه‌بندی‌های مختلف همچون رتبه‌بندی تایمز و رتبه‌بندی شانگهای كه به آنها اشاره شد، در ادامه به تفصیل صحبت خواهیم كرد.
شاخص مهم دیگر در رتبه‌بندی، وجهه بین‌المللی دانشگاه است. البته رتبه‌بندی‌های مختلف از معیارهای كاملا متفاوتی برای این شاخص استفاده می‌كنند. به‌عنوان مثال تاثیرگذارترین پارامتر این شاخص در رتبه‌بندی یواس‌نیوز نظرات افراد برجسته دانشگاهی، در رتبه‌بندی شانگهای كیفیت اعضای هیأت علمی و اساتید و در رتبه‌بندی فاكتور جی تعداد پیوندهای وب‌سایت دانشگاه در میان وب‌سایت دانشگاه‌های دیگر است. با توجه به اینكه در دنیای رو به جهانی شدن امروز، موفق‌ترین دانشگاه‌ها آنهایی هستند كه بتوانند بهترین دانشجویان و اساتید را از سراسر دنیا جذب كنند، تعداد اساتید و دانشجویان بین‌المللی دانشگاه، كنفرانس‌های بین‌المللی و همكاری‌های بین‌المللی دانشگاه نیز از پارامترهای تاثیرگذار در این شاخص هستند.
فعالیت‌های پژوهشی و تحقیقاتی نیز ازجمله شاخص‌های تاثیرگذار در رتبه دانشگاه هستند كه به نوعی بیانگر خروجی علمی دانشگاه هستند. از پارامترهای موثر بر این شاخص می‌توان به حجم پژوهش‌های انجام‌شده، درآمدهای پژوهشی و اعتبار تحقیقات اشاره كرد. برای ارزیابی اعتبار تحقیقات از معیارهای مختلفی مانند تعداد مقالات چاپ‌شده در مجلات معتبر علمی، تعداد مقالات ISI، تعداد ارجاعات مقالات و نسبت ارجاعات به اعضای هیات علمی استفاده می‌شود. از شاخص‌های دیگری كه در رتبه‌بندی‌های مختلف از آنها استفاده می‌شود، می‌توان به نسبت استاد به دانشجو، اعضای هیات علمی برنده جایزه نوبل، اساتید و فارغ‌التحصیلان دارای مقالات پراستناد، امكانات آزمایشگاهی، سرانه كتاب و مجلات، بازدهی دانشگاه نسبت به اندازه آن، ابداعات و نوآوری‌های صنعتی، تعداد مراكز رشد دانشگاه و كیفیت وب‌سایت دانشگاه اشاره كرد.
رتبه‌بندی دانشگاه‌های دنیا
علاوه بر رتبه‌بندی‌های كلی كه توسط موسسات مختلف ارائه می‌شود، رتبه‌بندی دانشگاه‌ها معمولا بر اساس رشته‌های مختلف دانشگاهی شامل گروه‌های فنی و مهندسی، پزشكی و علوم زیستی، علوم طبیعی، علوم اجتماعی و هنر نیز انجام می‌شود. همچنین رتبه‌بندی‌های انجام‌شده به تفكیک مناطق جغرافیایی، كشورهای مختلف و برخی دسته‌بندی‌های دیگر دردسترس هستند. در میان رتبه‌بندی‌های مختلفی كه از سوی موسسات متعدد اعلام می‌شود، برخی از ارزش و اعتبار بیشتری در مقایسه با سایرین برخوردارند. با این حال در اكثر این رتبه‌بندی‌ها برترین دانشگاه‌های دنیا عموما متعلق به كشورهای آمریكا، انگلیس، آلمان، استرالیا، فرانسه، كانادا، ژاپن، هلند، كره‌جنوبی و چین هستند.
رتبه‌بندی یواس‌نیوز، رتبه‌بندی علمی (رتبه‌بندی شانگهای)، رتبه‌بندی نشریه آموزش عالی تایمز، رتبه‌بندی وبومتریک، فاكتور جی، رتبه‌بندی حرفه‌ای دانشگاه‌های دنیا، رتبه‌بندی عملكرد مقالات علمی، رتبه‌بندی دانشگاه ووهان و رتبه‌بندی جهان اسلام از جمله این رتبه‌بندی‌ها هستند كه در نسخه كامل گزارش «دانستنی‌ها» هر یک به‌طور جداگانه توضیح داده شده‌اند كه حاوی اطلاعات ذی‌قیمتی برای علاقه‌مندان مخصوصا اساتید و دانشجویان است.
رتبه‌بندی دانشگاه‌های ایران
دانشگاه‌های ایران در میان رتبه‌بندی‌های مختلف معمولا جایگاه چندان مناسبی را به دست نمی‌آورند. با توجه به اینكه اغلب رتبه‌بندی دانشگاه‌ها را نهایتا تا رتبه 200 رده‌بندی می‌كنند، در بیشتر رتبه‌بندی‌ها نامی از دانشگاه‌های ایرانی دیده نمی‌شود.
ازجمله رتبه‌بندی‌هایی كه می‌توان نام دانشگاه‌هایی از ایران را در آنها مشاهده كرد، رتبه‌بندی شانگهای و رتبه‌بندی وبومتریك هستند. در رتبه‌بندی امسال دانشگاه شانگهای، دانشگاه تهران در رده 401-500 و دانشگاه صنعتی شریف در رده 501-600 قرار گرفتند. دانشگاه شانگهای در رتبه‌بندی خود، تنها 100 دانشگاه برتر دنیا را براساس امتیازات رده‌بندی می‌كند و دانشگاه‌هایی را كه در رتبه‌های بالاتر از 100 قرار می‌گیرند، بر اساس امتیاز كسب شده در دسته‌های صدتایی تقسیم‌بندی می‌كند. در این تقسیم‌بندی دانشگاه‌های میان هر دسته از امتیاز بالاتری نسبت به دسته‌های بالاتر برخوردار هستند اما میان دانشگاه‌هایی كه در یک دسته قرار می‌گیرند، رتبه‌بندی صورت نمی‌گیرد و دانشگاه‌ها تنها براساس حروف الفبا طبقه‌بندی می‌شوند.
رتبه‌بندی وبومتریک از جامعیت بیشتری در مقایسه با سایر رتبه‌بندی‌ها برخوردار است و می‌توان رتبه دانشگاه‌ها را به تفكیک هر كشور مشاهده كرد. براساس آخرین ویرایش این رتبه‌بندی كه در جولای 2010 (تیرماه 1389) ارائه شده است، دانشگاه تهران رتبه 899، دانشگاه علوم پزشكی تهران رتبه 1182، دانشگاه فردوسی مشهد رتبه 1499، دانشگاه صنعتی شریف رتبه 1579، دانشگاه علوم پزشكی شیراز رتبه 1831، دانشگاه علوم پزشكی اصفهان رتبه 1899، دانشگاه علوم پزشكی مشهد 2188، دانشگاه صنعتی امیركبیر رتبه 2235، دانشگاه شهید بهشتی رتبه 2237 و مركز تحقیقات نظری فیزیك و ریاضیات رتبه 2363 را كسب كرده‌اند.
گزارش خطا
ارسال به دوستان
نسخه چاپی
ذخیره عضویت در خبرنامه 
پربحث ترین عناوین
پرطرفدار ترین عناوین
لینک های مفید